Kanye West: Nazisymbolen en de macht van platforms

Hoewel Kanye West – die zichzelf nu Ye noemt – van de meeste sociale media platforms is verbannen, gaat zijn nieuwe, provocerende nummer momenteel viraal op Elon Musks platform X (voorheen Twitter). De video is daar al miljoenen keren bekeken.

Het nummer zorgde voor ophef, omdat het onder andere de Hitlergroet 'Heil Hitler' bevatte. Op de hoes staat een swastika afgebeeld en aan het einde van het nummer is de stem van Hitler te horen met fragmenten uit een van zijn toespraken.

Het account van Yes was in het verleden al meerdere keren geblokkeerd vanwege de antisemitische uitlatingen van X. Adidas heeft ook de samenwerking met zijn modemerk Yeezy beëindigd nadat hij herhaaldelijk antisemitische uitlatingen had gedaan.

Kort na de release van het nummer blokkeerden platforms als Spotify, YouTube en SoundCloud het nummer vanwege de inhoud. Hoewel Ye de video kennelijk niet zelf naar andere sites heeft geüpload, is deze toch miljoenen keren gedeeld op Facebook, Instagram, Reddit en andere platforms.

Het is duidelijk dat de grote technologiebedrijven ofwel niet genoeg macht hebben – ofwel niet genoeg interesse – om dergelijke content snel en effectief te verwijderen. Zodra ze online zijn, kunnen ze zich snel verspreiden.

In Duitsland is Yes Video niet direct zichtbaar op uw X-profiel - tenminste, niet als u inlogt vanuit Duitsland. Als u echter uw locatie via een VPN naar de VS verandert, kunt u ze nog steeds zien.

Nazisymbolen zijn in Duitsland verboden

De uitdrukking "Heil Hitler" was de officiële "Duitse" begroeting in het Derde Rijk, tijdens het Hitler-regime. Het bijbehorende gebaar - de rechterarm recht naar voren, met de handpalm naar beneden - zou zijn oorsprong vinden in het oude Rome. In de jaren twintig werd het land overgenomen door Mussolini, de fascistische dictator van Italië.

Hitler maakte de groet later tot het handelsmerk van de nazipartij, de partij die van 1933 tot 1945 over Duitsland regeerde.

Na de oorlog besloten de autoriteiten in West-Duitsland tot een verbod op dergelijke gebaren en symbolen. Dit was onderdeel van de verwerking van het nazitijdperk en de Holocaust, waarin miljoenen mensen werden vermoord.

Tegenwoordig is in Duitsland het publiekelijk tonen of verspreiden van nazisymbolen, zoals de Hitlergroet of leuzen uit de nationaalsocialistische tijd, strafbaar. Artikel 86a van het Wetboek van Strafrecht is gericht tegen elk teken van ‘onconstitutionele organisaties’ . Voorbeelden hiervan zijn hakenkruisen, SS-runen, de Hitlergroet en vergelijkbare nazistische leuzen. Iedereen die deze wet overtreedt, riskeert een gevangenisstraf van maximaal drie jaar of een boete.

Ook in Duitsland is het ontkennen van de Holocaust verboden, net als in veel andere Europese landen, en ook in Canada en Israël. Zelfs 80 jaar na het einde van de oorlog is de omgang met nazi-inhoud nog steeds strikt gereguleerd.

In de VS worden nazisymbolen beschouwd als vrijheid van meningsuiting

Om de opkomst van rechtse groeperingen en het toenemende antisemitisme tegen te gaan, hebben ook andere landen haatsymbolen verboden. Sommige landen zijn dat nog maar kort geleden. In Australië werden bijvoorbeeld nieuwe wetten tegen haatmisdrijven aangenomen na een reeks antisemitische incidenten in februari. Op het brengen van de Hitlergroet staat nu een gevangenisstraf van maximaal twaalf maanden.

In de VS is de situatie heel anders: daar beschermt de grondwet de vrijheid van meningsuiting krachtig, en dat geldt ook voor haatzaaiende uitlatingen.

Hoewel de Hitlergroet een van de grootste taboes is in de westerse wereld, is het in de Verenigde Staten niet illegaal om de Hitlergroet te tonen of een swastika te dragen.

Sinds de Tweede Wereldoorlog wordt de groet veelvuldig gebruikt door neonazi's en blanke nationalisten. Zo ging er in 2016 een filmpje viraal waarin een extreemrechtse groep de verkiezingsoverwinning van Donald Trump vierde - met de rechterarmen omhoog.

Het controversiële gebaar van Elon Musk

In januari kreeg Elon Musk ook al kritiek omdat hij bij de inauguratie van Donald Trump een gebaar maakte dat sterk deed denken aan de Hitlergroet. Musk, die openlijk sympathie betuigt aan de rechts-populistische Duitse partij AfD , werd door velen beschuldigd van het opzettelijk doen van dit gebaar, wat hij ontkende. Anderen zeiden dat het een ongeluk was.

Als reactie hierop plaatsten de actiegroepen "Led by Donkeys" en het "Center for Political Beauty" online foto's waarop een grote afbeelding te zien was op de muur van de Teslafabriek bij Berlijn: Musk in deze pose, met ernaast de woorden "Heil Tesla". Met de actie wilde men aantonen dat als de Duitse autoriteiten dit daadwerkelijk als een Hitlergroet zouden beschouwen, Musk zich volgens het Duitse strafrecht schuldig zou hebben gemaakt aan een strafbaar feit.

Musk krijgt al kritiek vanwege antisemitische uitlatingen. In 2023 reageerde hij op X op een gebruiker die beweerde dat Joden blanke mensen haten - een veelvoorkomend complotverhaal onder extreemrechtse extremisten. Musks antwoord: "Je hebt de waarheid verteld."

Techbedrijven worstelen met regelgeving

De nieuwe video van Kanye West en de wanhopige poging om deze overal offline te halen, brengen de beleidslijnen van grote techbedrijven rondom gevoelige content opnieuw onder de aandacht. Dat geldt met name voor de platforms die tot Meta behoren, zoals Facebook, Instagram, Threads en WhatsApp.

Naar aanleiding van de video is de Anti-Defamation League (ADL) , een Amerikaanse organisatie die campagne voert tegen antisemitisme, haat en discriminatie wereldwijd, een petitie gestart. Daarin roepen ze Facebook en Instagram op om hun beschermingsbeleid tegen desinformatie en haatzaaiende uitlatingen – dat begin dit jaar aanzienlijk was verzwakt – opnieuw in te voeren.

Meta kondigde in januari aan dat ze geen factcheckers meer in dienst zouden nemen. Ook de regels tegen haatzaaiende uitlatingen en beledigingen werden versoepeld, met een verwijzing naar de 'recente verkiezingen', wat kennelijk verwijst naar het verkiezingssucces van Donald Trump.

Toch zou Ye's Hitlerboodschap volgens Meta's eigen beleid in strijd zijn met de regels. Deze regels verbieden namelijk "schadelijke stereotypen die historisch geassocieerd worden met intimidatie", waaronder blackface en het ontkennen van de Holocaust.

Hoewel Spotify, YouTube en SoundCloud snel reageerden en het nummer van Kanye West blokkeerden, blijven andere platforms, met name X, een toevluchtsoord voor problematische content.

De zaak laat zien dat er geen uniform wereldwijd systeem bestaat voor de aanpak van haat en ophitsing op internet. En het roept de vraag op hoeveel verantwoordelijkheid technologiebedrijven moeten nemen.

Aangepast uit het Engels: Silke Wünsch