China | In de voetsporen van Mao – op een e-bike

De "Lange Mars" is legendarisch. Zonder deze zou de Chinese Communistische Partij de burgeroorlog nooit hebben gewonnen. Om te voorkomen dat haar leger definitief zou worden verslagen door de toen veel sterkere Kwomintang, vluchtte ze tussen oktober 1934 en oktober 1935 te voet uit haar bolwerk, de zogenaamde Jianxi-sovjet, zo'n 10.000 kilometer noordwaarts. Slechts tien procent van de soldaten overleefde deze terugtocht, en toch werd de Kwomintang in 1949 definitief verslagen door de communisten – uiteindelijk een succesvol project, wat niet gezegd kan worden van de verschillende lange marsen door de instellingen die verschillende linksen vervolgens hebben geïnitieerd.

Een ander succesvol project was de "Lange Fietsmars" van de twee Duitse auteurs Volker Häring en Christian Schmidt, die ze in twee etappes van 2023 tot 2024 (met een winterstop) op e-bikes aflegden. Geen enkele buitenlander had dit ooit eerder gepresteerd. En dat ondanks het feit dat Schmidt zichzelf omschreef als een "volkomen ongetrainde bankhanger die zijn beste tijd gehad heeft", sterker nog, als "een antisporter die regelrecht uit de verlanglijst van Friedrich Ludwig Jahn kwam" en als "de Joe Biden van de wielerwereld". Volgend jaar wordt hij 70, maar dat is eigenlijk Mao's beste leeftijd, die naar verluidt op 73-jarige leeftijd de Jangtsekiang overzwom.

Häring, geboren in 1969, heeft al 50.000 kilometer gefietst tijdens fietstochten door China die hij organiseert en spreekt vloeiend Chinees, in tegenstelling tot Schmidt, die 15 jaar in Peking woonde. Häring was dan ook de planner en organisator van deze "gekke tocht" (Schmidt), waarover de twee nu een nogal vermakelijk reisverslag van 368 pagina's hebben gepubliceerd. Ze laten zien hoe China vandaag de dag functioneert, gevangen tussen communistische ideologie en succesgedreven kapitalisme, terwijl het toch een sterk landelijk karakter heeft behouden; en het is dan ook niet verwonderlijk dat Schmidt en Häring mensen ontmoeten die hen vertellen dat ze de eerste buitenlanders zijn die ze ooit zijn tegengekomen.

Ze zijn minder geïnteresseerd in het volgen van de sporen van Mao dan in die van de Duitse beroepsrevolutionair Otto Braun, die bij insiders in Duitsland hooguit bekendstaat als de ex-echtgenoot van Olga Benario. Met zijn avontuurlijke biografie lijkt hij zo uit een Hollywoodfilm te komen, maar in werkelijkheid werd hij door de Komintern naar China gestuurd als militair adviseur. Hij initieerde de "Lange Mars" en leidde deze aanvankelijk als "geheim nummer één", maar werd later door Mao verdreven.

Häring en Schmidt schrijven ook openhartig over hun meningsverschillen. Volgens Schmidt "raakt Häring bij de minste provocatie uit zijn evenwicht, net als de HB-mascotte in een oude reclame", maar zijn beste eigenschap is dat hij "net zo snel weer kalmeert". Häring vindt Schmidt "niet de meest empathische persoon" en "gaat niet altijd goed om met stressvolle situaties".

Tijdens de tournee loopt Schmidt meestal achter de aanzienlijk atletischere Häring aan, maar Häring heeft in de eerste etappe last van aanhoudende hoest, rugpijn en kiespijn. De pessimistische Schmidt spreekt voortdurend tot zijn innerlijke "Meneer de Worstcase", maar kan de steeds sceptischer wordende Häring af en toe ook motiveren met optimisme. Soms stuurt hij zelfs een gebedje naar de "communistische hemel": "Otto, help me – ik kan niet verder!"

Ze schrijven om de beurt de hoofdstukken van hun boek. Over hoe ze niet op gevaarlijke, met sneeuw bedekte bergpassen terechtkwamen en niet wegzakten in moerassige gebieden, hoe ze gecharmeerd waren van de alcoholdampen van de distilleerderijen in Maotai, en hoe ze door landschappen reden "alsof ze uit Chinese inkttekeningen waren gesneden: watervallen die uit de bergen naar beneden stortten en uitgestrekte bossen zoals ik nog nooit eerder in China heb gezien" (Häring).

Ze worden geconfronteerd met de nationale minderheden van de Yao, Zhoung, Miao, Dong en Bai, en met een voortdurend wantrouwende politiemacht, die Häring doorgaans weet te kalmeren: "Ik praat ze altijd dood in het Chinees, dat is altijd mijn strategie bij onaangename ontmoetingen met de autoriteiten." De grootste problemen zijn echter de spaken van de fietsen, de soms slechte wegen waar ze in gevaar worden gebracht door onwetende bestuurders, en de steeds terugkerende fundamentele vraag van revolutionaire waakzaamheid: gaat de accu van de e-bike mee?

Hoe vatte Mao het samen? "Het Rode Leger, dat overal heen marcheert, verafschuwt lijden, duizend bergen, tienduizend rivieren – voor hen is het slechts een kleinigheid." Dit gaat niet helemaal op voor Schmidt en Häring, maar uiteindelijk zijn ook zij het erover eens: "Het is gewoon zo gelopen."

Volker Häring/Christian Y. Schmidt: De lange fietsmars. 7000 kilometer door China. Ullstein, 368 pagina's, paperback, € 19,99. Boekpresentatie: 12 november, 18.30 uur, Fahimi Bar, Skalitzer Str. 133, Berlijn.