Berlin Ensemble | Slimme onzin

"Shakespeare? Ja, maar dan met romantiek, graag!" Zo adverteert Knesebeck Verlag met "Twelfth Night – The Graphic Novel after William Shakespeare". In het cultuurwarenhuis Dussmann is een hele verkooptafel gewijd aan exemplaren van dit boek, prominent uitgestald. Zou dit literaire educatie moeten zijn? Een snelle blik op de felgekleurde pagina's doet daar niet direct aan denken. In plaats daarvan lijkt het oppervlakkig vermaak voor Generatie Z met een prominente naam in de ondertitel.

Ik leg het boek neer en loop naar het Berliner Ensemble, duizend stappen verderop. Vanavond gaat "Twelfth Night" in première. De regie is in handen van Antú Romero Nunes, die eerder in Bazel veel aandacht trok met zijn "Ein Midsummer Night's Dream", dat in 2023 werd uitgenodigd voor het Theatertreffen in Berlijn, en meer recent met "Hamlet".

Het verhaal is bekend, zij het ingewikkeld: de tweeling Sebastian en Viola lijden schipbreuk. Zij gelooft dat hij dood is, hij gelooft haar. Beiden zijn verdwaald en beiden bevinden zich in Illyrië. Ze vermomt zich als man en wordt de dienaar van hertog Orsino, op wie ze verliefd wordt. Hij houdt echter van Olivia, die door velen bemind wordt. Zij onthoudt zich echter van de liefde totdat de valse dienaar haar betovert. Na een paar onverwachte wendingen komt uiteindelijk bijna alles goed.

Nunes neemt Shakespeares woorden serieus en laat het ensemble fantasiewerelden oproepen. De pauzes tussen de lachbuien zijn zelden lang tijdens deze drie uur durende voorstelling. Hoewel er ook meer banale grappen, woordspelingen en slapstick te horen zijn, wordt het publiek beloond met geestige humor, prachtige beelden en subliem acteerwerk.

De regisseur gelooft in het theater. Dat voel je. En daarom verveelt hij ons niet met preken, goede bedoelingen of zogenaamde inspiraties. Zijn geloof in het theater is echter niet naïef. Hij presenteert ons het volledige spectrum van acteren, maar laat ons ook penselen en verf zien. Een Shakespeare-vertolker die ook zijn Brecht heeft gelezen.

Wat de graphic novel tot een luchtige komedie maakt, wordt door Nunes ook op een vermakelijke manier gepresenteerd. Heel vermakelijk zelfs. Maar ondanks alle humor en nog meer plezier, voel je dat er meer achter zit. "Slimme onzin is nooit saai", zoals de krachtige vertaling van Thomas Brasch het verwoordt. Dat vat het goed samen. "Twelfth Night" is zonder twijfel een komedie, maar dan wel een met een diepere betekenis.

De aanname dat Shakespeares "Twelfth Night", dat momenteel met recordbrekende frequentie wordt opgevoerd, op humoristische wijze de genderverhoudingen ter discussie stelt, is evident, maar slechts de helft van het verhaal. Want niet alleen wordt het eeuwenoude refrein van man en vrouw, vrouw en man even het zwijgen opgelegd in dit carnavaleske stuk, maar ook de rigide orde van superieur en inferieur valt weg. Plotseling lijkt wat voorheen bijna ondenkbaar was, mogelijk. Geen enkele regisseur hoeft dit op het toneel uit te leggen, maar hij moet het wel demonstreren. Net als Antú Romero Nunes, die meer is dan alleen een begaafd komiek.