Afscheid van Peter von Matt. Ontroerende herdenkingsdienst voor de overleden literatuurwetenschapper in Stans

Peter von Matt, die op Paasmaandag overleed, bracht het grootste deel van zijn leven door in Zürich. Toch was het zijn wens om begraven te worden in Stans, de plek waar hij opgroeide. Onlangs heeft hij zich opnieuw verbonden met zijn afkomst. Hoewel hij als wetenschapper ver buiten de landsgrenzen bekend werd, bleef hij in zijn hart een bergbewoner.

Schrijvers, collega's van de universiteit en vrienden uit heel Zwitserland waren in groten getale gekomen om met de familie afscheid te nemen van een getalenteerde wetenschapper en een unieke schrijver. Peter von Matt had een zeldzaam dubbel talent: hij las boeken zoals een musicus partituren leest; en hij schreef zoals Bach componeerde: kristalhelder en boeiend.

Het was meer dan alleen passie toen hij las en schreef. Het is wat hij als kind voelde toen hij de wereld van boeken ontdekte: liefde. Daarom was het zo ontroerend dat een van de mooiste passages uit Paulus’ eerste brief aan de Korintiërs was uitgekozen om te worden voorgelezen tijdens de uitvaartdienst: “De liefde is geduldig en vriendelijk. De liefde is niet afgunstig en pronkt niet, ze is niet arrogant en grof (...). Ze verdraagt ​​alles, ze gelooft alles, ze hoopt alles, ze verdraagt ​​alles.”

Iedereen die ooit contact heeft gehad met Peter von Matt, hetzij als student, als schrijver of als lezer, zal iets hebben gemerkt van de onwrikbare toewijding waar Paulus over spreekt. Voor von Matt kwam dit tot uiting in zijn liefde voor woorden en taal, en in zijn onvoorwaardelijke geloof dat literatuur een ruimte aan mogelijkheden opent.

Tijdens de begrafenisdienst in de parochiekerk van Stans, waar Peter von Matt in 1937 werd gedoopt, hielden de schrijver Franz Hohler en de twee Germanisten Thomas Strässle en Philipp Theisohn een toespraak. Maar het ontroerende hoogtepunt van de dienst was een soort afscheidsbrief waarin de overledene herinneringen ophaalde aan vormende ervaringen uit zijn jeugd en latere jaren.

Hij heeft nooit begrepen, zo staat in de tekst die zijn kleindochter voorleest, waarom iedereen het over het geluk van de kindertijd had. Slechts twee keer per jaar was hij gelukkig: als ze in de zomer naar de bergen gingen en als met Kerstmis de deur van de woonkamer openging. In elk ander tijdperk zouden school, kerk en vader een gesloten systeem van verboden en straffen vormen. “Alles wat niet uitdrukkelijk was toegestaan, was verboden”, schrijft von Matt, voordat hij eraan toevoegt: “Mijn moeder was mijn enige bescherming en schild.”

Veertig jaar later had hij nog steeds te maken met een verbodssysteem, maar dan subtieler. In 1980 werd hij uitgenodigd om als gasthoogleraar naar Stanford, Californië te komen. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om ‘een boek te schrijven precies zoals ik het me had voorgesteld, zonder rekening te houden met de beperkingen van de wetenschap.’ Op dit eerste boek volgden nog andere, steeds succesvollere boeken. “Ik geef toe,” schrijft von Matt, “dat ik me daar vaak schuldig over voelde.” Ook vertelde hij hoe hij als assistent van Emil Staiger in het literaire dispuut van Zürich tussen hamer en aambeeld terechtkwam. En vervolgens veroorloofde hij zich een polemische tirade tegen de gewetensvolle moralisten, die toen, net als nu, veel schade aanrichtten.

Een kleine delegatie van de Invincible Grand Council of Stans bracht met hun vaandels een laatste eerbetoon aan de overledene. Peter von Matt zou het leuk gevonden hebben. Hij, die ooit kort het seminarie had bezocht, was zelf lid van de broederschap, die toen al 400 jaar bestond.