Dlaczego obecnie zaleca się wykonywanie badań przesiewowych w kierunku cukrzycy typu 2 od 35. roku życia?

Brazylijskie Towarzystwo Diabetologiczne (SBD) zaktualizowało wytyczne dotyczące badań przesiewowych i diagnostyki cukrzycy typu 2 w Brazylii. Do najważniejszych zmian należy zaliczyć obniżenie wieku, w którym można rozpocząć badania przesiewowe u osób dorosłych, u których nie występują objawy, dodanie ostrzeżenia o konieczności wykonywania badań przesiewowych u dzieci i młodzieży oraz zmianę niektórych kryteriów w testach stosowanych w diagnostyce. Dokument opublikowano w marcu w czasopiśmie naukowym Diabetology & Metabolic Syndrome .

Aktualizacja ta zyskuje na znaczeniu w świetle rosnącej liczby zachorowań na cukrzycę typu 2, spowodowanej głównie wysokim wskaźnikiem nadwagi i otyłości wśród populacji globalnej. Według 11. wydania Atlasu Międzynarodowej Federacji Cukrzycy (IDF) na świecie na tę chorobę choruje około 589 milionów dorosłych osób w wieku od 20 do 79 lat. Według szacunków SBD w Brazylii na cukrzycę choruje obecnie około 20 milionów osób, co stanowi około 10,2% populacji.

Jedną z głównych zmian w nowych wytycznych dotyczących badań przesiewowych w kierunku cukrzycy typu 2 jest poszerzenie przedziału wiekowego i kryteriów rozpoczynania badań przesiewowych. Nowe zalecenie zakłada, że badania przesiewowe powinny wykonać wszystkie osoby dorosłe w wieku 35 lat i starsze, nawet jeśli nie mają żadnych objawów ani znanych czynników ryzyka. Wcześniej zalecenie to obowiązywało od 45 roku życia.

Osobom poniżej 35 roku życia zaleca się również wykonanie badań przesiewowych, jeśli cierpią na nadwagę lub otyłość, pod warunkiem, że występuje u nich co najmniej jeden dodatkowy czynnik ryzyka. Czynniki te obejmują: rodzinną historię cukrzycy typu 2, choroby układu krążenia, wysokie ciśnienie krwi, niski poziom HDL (poniżej 35 mg/dl), wysoki poziom trójglicerydów (powyżej 250 mg/dl), zespół policystycznych jajników, obecność akantozy ciemnej (niewielkie, ciemnobrązowe plamki na skórze) oraz siedzący tryb życia. Należy również wziąć pod uwagę historię choroby, np. stan przedcukrzycowy wykryty w poprzednich badaniach lub historię cukrzycy ciążowej.

Endokrynolog Paulo Rosenbaum ze szpitala Izraelita Albert Einstein podkreśla znaczenie aktualizacji. „Coraz częściej widzimy u młodych ludzi zmiany poziomu cukru we krwi związane z czynnikami takimi jak otyłość i siedzący tryb życia. Cukrzyca jest cichą chorobą, a gdy poziom cukru we krwi zaczyna rosnąć, ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych jest już obecne. Wczesna diagnoza jest niezbędna, aby zapobiec przyszłym problemom” – mówi.

W przypadku bezobjawowych dzieci i nastolatków wytyczne zalecają rozpoczęcie badań przesiewowych po ukończeniu 10. roku życia lub po rozpoczęciu dojrzewania (w zależności od tego, co nastąpi wcześniej), jeśli mają nadwagę lub są otyli i mają co najmniej jeden dodatkowy czynnik ryzyka – wśród nich cukrzycę ciążową u matki.

Testy diagnostyczne

Nowe wytyczne dotyczące badań przesiewowych w kierunku cukrzycy typu 2 utrzymują, że początkowym standardem badań przesiewowych jest badanie stężenia glukozy we krwi na czczo i hemoglobiny glikowanej (A1c). Zaleca się wykonanie obu testów razem w celu potwierdzenia rozpoznania.

„Jeśli hemoglobina glikowana jest równa lub wyższa niż 6,5%, a stężenie glukozy we krwi na czczo jest równe lub wyższe niż 126 mg/dl, nie ma potrzeby przeprowadzania dodatkowych badań — te poziomy są już zgodne z diagnozą cukrzycy. Jeśli jednak tylko jeden z nich jest zmieniony, badania muszą zostać powtórzone w celu potwierdzenia” — wyjaśnia endokrynolog Melanie Rodacki, profesor na Federal University of Rio de Janeiro (UFRJ), członek SBD Guidelines Department i jedna z autorek aktualizacji.

Rodacki podkreśla również, że w przypadkach objawowych – takich jak nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, zwiększony głód i niezamierzona utrata masy ciała – obecność poziomu glukozy we krwi równego lub większego niż 200 mg/dl (nawet bez postu) wystarcza do potwierdzenia diagnozy, bez konieczności wykonywania nowego badania. W przypadku, gdy stężenie glukozy na czczo i stężenie hemoglobiny glikowanej wykraczają poza zakres uważany za prawidłowy, ale nie świadczą jeszcze o cukrzycy, wytyczne zalecają przeprowadzenie doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT).

I właśnie w tym teście pojawia się jedna z głównych nowości: w teście TTGO etap ten przeprowadzano wcześniej dwie godziny po przyjęciu glukozy, a teraz można go wykonać już po godzinie. Celem jest wczesne wykrywanie przypadków stanu przedcukrzycowego, zgodnie z wytycznymi Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej. Do wykonania testu nadal wymagane jest wcześniejsze powstrzymanie się od jedzenia i wstępne pobranie krwi. Następnie pacjentowi podaje się roztwór zawierający 75 g glukozy rozcieńczonej w wodzie, a po godzinie pobiera się nową próbkę.

„Nie twierdzimy, że dwugodzinny test nie jest ważny; jest to również kryterium diagnostyczne. Różnica polega na tym, że godzinny test jest prostszy, szybszy i tańszy, co ułatwia jego wykonanie w ośrodkach diagnostycznych i zwiększa dostępność. Może on wcześniej przewidzieć ryzyko cukrzycy u osób wysokiego ryzyka. Dlatego zdecydowaliśmy się uwzględnić go w brazylijskich wytycznych” – mówi specjalista SBD.

Odnosząc się do zmian w TTGO, Rosenbaum podkreśla, że nowy protokół ma potencjał zwiększenia wykrywalności przypadków stanu przedcukrzycowego nawet o 40%. „Jeszcze przed samą diagnozą cukrzycy, gdy poziom glukozy we krwi jest tylko nieznacznie podwyższony, trwa już proces zapalny sprzyjający miażdżycy. Zwiększa to ryzyko zawału serca, udaru mózgu i innych powikłań. Wykrycie niewielkich zmian w poziomie glukozy pozwala na wczesne rozpoczęcie interwencji zapobiegawczych, zwłaszcza niefarmakologicznych, takich jak dieta i aktywność fizyczna, prostych środków, które mogą zapobiec postępowi choroby i jej długoterminowym konsekwencjom” – podkreśla.

Kolejną ważną innowacją jest stworzenie klinicznego schematu blokowego, który pomaga pracownikom służby zdrowia określić, jakie badania zlecić, kiedy i w jakim celu u danego pacjenta. „Zawsze istniały wątpliwości co do sposobu przeprowadzania badań przesiewowych, dlatego opracowaliśmy materiał oparty na dowodach naukowych, który pomoże lekarzom w całym kraju działać bezpiecznie, we właściwym czasie i w sposób praktyczny, ułatwiając wczesną diagnozę w różnych kontekstach systemu opieki zdrowotnej” – podsumowuje Rodacki.