Tien jaar wederopbouw voor de slachtoffers van de aanslagen in Parijs in 2015.
Tien jaar nadat ze de ergste jihadistische aanslag in Parijs overleefde, beschouwt Eva deze tragedie als 'een deel' van haarzelf. Voor het eerst doorbreekt ze de stilte om te vertellen hoe ze probeert om te gaan met deze aanslag die de Franse samenleving zo diep heeft getroffen.
Die vrijdagavond, 13 november 2015, vierde ze de verjaardag van haar beste vriendin. Ze zat met drie vrienden op het terras te roken toen jihadisten het vuur openden op het restaurant, waarbij 21 mensen omkwamen.
Hij herinnert zich nog steeds de "angstaanjagende stilte" tussen de schoten. Hij kreeg meerdere kogelinslagen aan de linkerkant van zijn lichaam, inclusief zijn voet. Zijn been onder de knie moest worden geamputeerd en hij hield er een "enorm litteken" op zijn arm aan over.
“Er zijn tien jaar verstreken, het is een deel van mij geworden”, zegt de 35-jarige vrouw, die haar achternaam liever niet prijsgeeft.
Die nacht doodden commando's van de jihadistische groepering Islamitische Staat 130 mensen in een concertzaal, restaurants en bars in de Franse hoofdstad en in de buurt van een voetbalstadion in het naburige Saint-Denis.
De aanslagen hebben Frankrijk diep geschokt. Er worden donderdag verschillende ceremonies gehouden om de slachtoffers te herdenken.
Met een prothesebeen verzekert Eva dat het "heel goed met haar gaat". Maar "het leven is niet elke dag makkelijk", benadrukt ze.
In de zomer (in het noorden) voelt ze nog steeds de blikken van vreemden op het litteken op haar arm. Ze overwoog een reconstructieve operatie, maar "het is ingewikkeld op een zwarte huid", voegt ze eraan toe.
En hoewel hij nog wel vaker naar bars zal gaan, zal hij "nooit meer" de straat de rug toekeren.
- Angst -
Voor sommige overlevenden en nabestaanden van de slachtoffers wakkert de herdenking van de aanslagen de angst alleen maar aan.
"Hij zit achter ons aan", zegt Bilal Mokono, een man van ongeveer 50 jaar oud die in een rolstoel zit nadat hij gewond raakte bij een zelfmoordaanslag vlak bij het Stade de France.
Vanuit zijn huis aan de rand van Parijs zegt hij dat hij sindsdien "slecht slaapt". Na de aanval verloor hij het gebruik van zijn benen en zijn linkeroor. En zijn rechterarm is nog steeds "erg kwetsbaar".
De enige die bij de aanval om het leven kwam, was de 63-jarige Manuel Dias. Zijn dochter, Sophie Dias, vreest dat de herinnering aan deze 'enige vader' verloren zal gaan.
“We voelen zijn afwezigheid elke dag (…) Het is belangrijk om het tienjarig jubileum te vieren”, legt hij uit.
Niet iedereen deelt zijn standpunt. Fabien Petit hoopt dat mensen verder gaan met hun leven. Zijn zwager, Nicolas Degenhardt, overleed op 37-jarige leeftijd in café Bonne Bière, samen met vier anderen.
“We kunnen 13 november niet steeds opnieuw beleven”, benadrukt deze man, die beweert zich “beter” te voelen nadat hij een tijdje gekweld is door “donkere gedachten”.
Hij raakt nog steeds emotioneel als hij terugdenkt aan de tragedie, maar "het proces heeft hem geholpen." Het proces, dat tien maanden duurde tussen 2021 en 2022, eindigde met de levenslange gevangenisstraf voor het enige nog levende lid van de daders, Salah Abdeslam.
– “Het geluid van die machinegeweren” –
Aurélie Silvestre, wiens partner, Matthieu Giroud, samen met 89 andere mensen omkwam in de Bataclan, beschreef de zaak in een boek.
"Ik heb het gevoel dat schrijven me helpt om stukjes te verzamelen en weer in elkaar te zetten", zegt ze. Toen ze haar partner verloor, was Silvestre zwanger.
"Gezien de omstandigheden gaat het goed met me, heel goed, maar het is natuurlijk niet makkelijk. Ik voed mijn twee kinderen alleen op, van wie de vader is vermoord," voegde ze eraan toe.
Sommigen overleefden de aanslagen, maar niet de gevolgen ervan.
Scheikundige Guillaume Valette en stripauteur Fred Dewilde kampten jarenlang met psychische problemen voordat ze een einde aan hun leven maakten.
"Ik zal het geluid van die machinegeweren nooit vergeten", had Valette aan zijn ouders, Arlette en Alain Valette, toevertrouwd. Ze herinneren zich de woorden van hun zoon acht jaar na zijn dood nog steeds. Hij "was zijn glimlach kwijt", vertelde zijn vader aan AFP.
Na zijn dood vochten zijn ouders ervoor dat hun zoon erkend werd als slachtoffer nummer 131. Zijn naam staat nu gegraveerd op de herdenkingsplaquettes van 13 november, naast die van Dewilde, die in 2024 overleed.
Volgens psychiater Thierry Baubet zijn de mogelijkheden om psychisch trauma te behandelen in Frankrijk sinds 2015 verbeterd, maar in sommige regio's zijn ze nog steeds beperkt.
"Er zijn slachtoffers van de aanslagen van 13 november die nog steeds lijden en geen hulp hebben gezocht", vertelt hij aan AFP, wijzend op het feit dat een veelvoorkomend obstakel "de angst is om niet begrepen te worden".
Maar "het is nooit te laat", benadrukt hij.
– “Je zult je altijd alleen voelen” –
Toen Lola, de 17-jarige dochter van Eric Ouzounian, stierf in de Bataclan, waarschuwde een therapeut hem: "Je zult hier nooit overheen komen en je zult je altijd alleen blijven voelen."
"Tien jaar later is dit nog steeds zo. Je komt nooit meer over het verlies van een kind heen", zegt de 60-jarige journalist, terwijl hij koffie drinkt en een sigaret rookt.
In 2015 weigerde hij deel te nemen aan de herdenking in Parijs en schreef hij een artikel waarin hij de staat bekritiseerde vanwege het interne beleid dat "zones van wanhoop" had gecreëerd.
De leefomstandigheden in deze wijken, waar sommige jihadisten vandaan komen, zijn sindsdien niet verbeterd en de autoriteiten blijven de bewoners "negeren", aldus hij.
Volgens historicus Denis Peschanski zijn de Fransen in de loop der jaren steeds minder in staat gebleken alle locaties te noemen waar de aanslagen plaatsvonden. De Bataclan blijft de bekendste, maar er waren er nog veel meer.
Roman, een overlevende van de aanval op het restaurant La Belle Équipe, besloot zich uit te spreken, zodat mensen zich niet alleen zouden herinneren aan het bloedbad op de concertlocatie.
“Soms voelen we ons vergeten”, zegt deze 34-jarige man, die zijn achternaam liever niet prijsgeeft.
Een paar jaar na de aanval besloot hij leraar te worden: “Het geven van geschiedenis en aardrijkskunde was belangrijk, niet alleen om te voorkomen dat dit nog eens zou gebeuren, maar ook om jongeren door te geven wat ons is overkomen.”
abo-ecb/sw/ah/sag/dbh/dd/yr
IstoÉ
