Zaken, banen, investeringen: wat Brazilië verliest door de tariefverhoging

De tariefverhoging van Donald Trump op Braziliaanse producten, aangekondigd in juli en van kracht sinds afgelopen woensdag (6), zal meer lokale gevolgen hebben dan voor de economie als geheel. Desondanks wijzen analisten die door Gazeta do Povo werden geïnterviewd erop dat dit een van de slechtste momenten is in de betrekkingen tussen de twee landen.

De VS rechtvaardigden de maatregelen door de noodtoestand uit te roepen als reactie op de acties van de Braziliaanse regering die een bedreiging vormden voor de Amerikaanse veiligheid, het buitenlands beleid en de economie. Hierbij werden met name het Hooggerechtshof (STF) en minister Alexandre de Moraes genoemd.

BTG Pactual schat dat het gemiddelde tarief op Braziliaanse producten 30 keer zo hoog is geworden ten opzichte van de 1,3% van vorig jaar. De bank wijst erop dat het besluit van de Verenigde Staten om een brede lijst met vrijstellingen op te stellen de impact op de Braziliaanse economie beperkt. Ongeveer 43% van de Braziliaanse export zal nog steeds te maken krijgen met concurrerende tarieven in de VS, en een deel van de getroffen export zal de komende kwartalen waarschijnlijk naar andere markten worden verlegd.

De Verenigde Staten kunnen nog verdere maatregelen nemen tegen Brazilië, dat door de grootste economie ter wereld wordt onderzocht op handelspraktijken die als "oneerlijk" worden beschouwd. Deze maatregelen zouden de toeleveringsketens kunnen destabiliseren, investeringen kunnen verminderen en de werkgelegenheid en economische activiteit kunnen aantasten.

Brazilië kampt al met financiële onzekerheid en macro-economische druk. Deze mogelijkheid, gecombineerd met de tariefverhoging, kan leiden tot extra schokken, hogere kapitaalkosten, minder voorspelbaarheid voor het bedrijfsleven en tot wisselkoersschommelingen.

Wat zijn de effecten op de werkgelegenheid en de economische activiteit?

Een studie van de Federatie van Industrieën van Minas Gerais (Fiemg) voorspelt dat de tariefverhoging het Braziliaanse bbp binnen twee jaar met R$ 25,8 miljard zal verlagen , resulterend in het verlies van 146.000 formele en informele banen en een daling van het huishoudinkomen van R$ 2,74 miljard. Het verlies over tien jaar zou kunnen oplopen tot bijna 1% van het bbp, met gevolgen voor 618.000 banen en een daling van het huishoudinkomen met R$ 11,6 miljard.

De Nationale Confederatie van Industrie (CNI) berekende zelfs dat bij zware vergeldingsmaatregelen van beide kanten er binnen 10 jaar 5 miljoen banen verloren zouden kunnen gaan, met een schadepost van 6% van het BBP.

De door de Amerikaanse overheid aangekondigde lijst met uitzonderingen, met 694 producten die niet onder de 40%-toeslag vallen, verzachtte de aanvankelijke impact. Recentere beoordelingen geven aan dat de directe macro-economische impact beperkt zal blijven. XP Investimentos verlaagde zijn bbp-groeiprognose voor 2025 van 2,5% naar 2,2%.

Volgens UBS Wealth Management treden de beperkte effecten op omdat Brazilië een relatief gesloten economie heeft, met export en import die in 2024 slechts 28% van het BBP bedroegen. Bovendien was de VS vorig jaar goed voor 16% van de totale Braziliaanse export, wat minder dan 2% van het BBP is.

Wat kan er met inflatie gebeuren?

Deskundigen zeggen dat de tariefverhoging die de Verenigde Staten heeft opgelegd, waarschijnlijk gevolgen zal hebben voor de prijzen en rentetarieven.

Wat inflatie betreft, is de impact veelzijdig en kan in de loop van de tijd veranderen. In eerste instantie kan het toegenomen aanbod van producten bestemd voor de Amerikaanse markt – zoals rundvlees en vis – de binnenlandse prijzen drukken, wat een tijdelijke vertraging van de IPCA-groei kan veroorzaken, benadrukt Blue3 Investimentos.

De tarieven van Trump zorgen er ook voor dat de inflatie op de korte termijn afneemt, omdat de aanvoer van buitenlandse producten in Brazilië toeneemt, vooral Chinese, waardoor er een overschot aan lokaal aanbod ontstaat.

Op de middellange en lange termijn wordt het scenario complexer. Exportproblemen zouden de toekomstige productie kunnen verminderen – bijvoorbeeld door een afname van de slacht van vrouwelijk vee – waardoor de prijzen opnieuw zouden stijgen. Tegelijkertijd zouden de zoektocht naar nieuwe markten en de aanpassing van waardeketens de prijzen kunnen normaliseren of zelfs verhogen.

Welke invloed heeft Trumps tariefsverhoging op de Braziliaanse export naar de VS?

Ondanks de lijst met uitzonderingen blijkt uit een onderzoek van het CNI dat 77,8% van de Braziliaanse export naar de VS onderhevig is aan een vorm van belastingheffing door de Verenigde Staten en dat meer dan de helft van de export te maken krijgt met een toeslag van 50%.

De grootste economie ter wereld is de belangrijkste exportbestemming voor de Braziliaanse maakindustrie. Vorig jaar werden er voor elke R$ 1 miljard die naar de Amerikaanse markt werd geëxporteerd, 24.300 banen gecreëerd, R$ 531,8 miljoen aan gezinsinkomen gegenereerd en R$ 3,2 miljard aan productie gegenereerd in Brazilië.

Joseph Couri, voorzitter van de vakbond voor micro- en kleine industrieën (Simpi), waarschuwt dat Brazilië niet langer concurrerend zal zijn als het 50%-tarief van kracht blijft, en dat importeurs alternatieven zullen zoeken in andere landen met lagere tarieven. Bedrijven die sterk afhankelijk zijn van export, worden gedwongen de kosten van het tarief te dragen, wat ten koste gaat van de marges en het werkkapitaal.

Het directe gevolg zou kunnen zijn dat de productie wordt verplaatst naar de binnenlandse markt, waardoor het aanbod toeneemt en de prijzen in één keer dalen. Op de lange termijn kan het echter leiden tot een afname van de productie en een daaropvolgende prijsstijging.

Welke sectoren van de Braziliaanse economie worden het meest getroffen door tarieven?

De tariefverhoging legt een zware last op verschillende sectoren , vooral op een groot deel van de landbouwsector en op de sectoren met een hogere toegevoegde waarde. De impact ervan kan groter zijn voor middelgrote bedrijven.

"In tegenstelling tot de export naar China, die voornamelijk bestaat uit grondstoffen die worden geproduceerd door grote bedrijven zoals Petrobras en Vale, is de export naar de Verenigde Staten behoorlijk divers. Daarom zal de toeslag een aanzienlijke impact hebben op middelgrote bedrijven die afhankelijk zijn van de Verenigde Staten als belangrijke exportbestemming", aldus Bruno Carazza, universitair hoofddocent bij de Dom Cabral Foundation (FDC).

De segmenten met het grootste aantal geëxporteerde producten waarop de gecombineerde toeslag van 50% van toepassing is, zijn kleding en accessoires, machines en apparatuur, textiel, voedsel, chemicaliën en leer en schoenen.

• Rundvlees en vis : Met een totaal tarief van 74% wordt de export van rundvlees naar de VS economisch onrendabel. Dit heeft directe gevolgen voor vleesverwerkingsbedrijven zoals JBS en Marfrig. Ook de viskwekerij, zoals de tilapiateelt, is zeer kwetsbaar, omdat deze sterk afhankelijk is van de Amerikaanse markt.
• IJzererts en basismetalen : 50% invoerrechten op ijzererts en andere heffingen op basismetalen maken verkoop aan de VS economisch onrendabel. Bedrijven zoals Vale en CSN Mineração worden direct getroffen.
• Suiker : Brazilië, een wereldwijde producent en exporteur, zou door het importtarief van 50% zijn export naar de VS onrendabel kunnen zien worden. Dit heeft gevolgen voor bedrijven als Cosan en São Martinho.
• Auto-onderdelen : De invoerrechten (27,5% voor lichte voertuigen en 52,5% voor tractoren/vrachtwagens) maken de export naar de VS niet concurrerend. Fras-le, Iochpe-Maxion en Metalúrgica Gerdau behoren tot de zwaarst getroffen gebieden.
• Machines en apparatuur : De activiteiten in dit segment zouden ook zwaar getroffen kunnen worden, met gevolgen voor bedrijven zoals WEG, Tupy en Randon. De VS is de belangrijkste bestemming voor Braziliaanse export in deze sector.
• Pulp en papier : Een importheffing van 50% op pulp maakt export onrendabel, wat een enorme herinrichting van de toeleveringsketens noodzakelijk maakt. Suzano is het meest kwetsbaar, met een aanzienlijk deel van de omzet afkomstig uit Noord-Amerika.
• Textiel en schoenen : Door de grote blootstelling aan de Amerikaanse markt maken invoerrechten tot 50% de verkoop niet rendabel, wat gevolgen heeft voor Alpargatas en Arezzo en de werkgelegenheid in industriële centra zoals Zuid-Brazilië.
• Micro- en kleine ondernemingen (MKB) : Zij zijn de eersten die in een 'tarievenoorlog'-scenario terechtkomen, waarbij voorspeld wordt dat veel van hen uit de internationale exportketens zullen worden verdreven.

Welke segmenten werden het minst getroffen door tarieven en waarom?

De lijst met uitzonderingen in het Amerikaanse besluit laat een pragmatische logica van de VS zien: het behoud van producten die essentieel zijn voor de Amerikaanse productieketen en van producten waarin Brazilië een prominente positie in de wereldwijde toeleveringsketen inneemt.

• Olie en olieproducten : De energiesector heeft aanzienlijk geprofiteerd, aangezien vrijwel alle export is vrijgesteld van de 40%-toeslag. Dit compenseert een groot deel van de verwachte impact, en Petrobras profiteert hier het meest van: het behoudt onbeperkte toegang tot de Amerikaanse markt, wat zorgt voor stabiele inkomsten.
• Luchtvaart: De luchtvaartindustrie werd expliciet uitgesloten van de nieuwe tarieven. Embraer, de belangrijkste begunstigde, heeft een sterke aanwezigheid op de Amerikaanse markt en is afhankelijk van de import van belangrijke onderdelen uit Brazilië. Deze vrijstelling was het resultaat van een strategische zet en politieke verwoording door het bedrijf, dat zich positioneerde als een strategische partner van de Verenigde Staten.
• Sinaasappelsap : Hoewel de meeste voedingsmiddelen getroffen werden, kreeg de sinaasappelsapsector een gematigder tarief (10%), waardoor Brazilië een relatief gunstige of stabiele positie innam. Grote bedrijven zoals Cutrale en Citrosuco profiteren hier direct van, aangezien het verlaagde tarief toegang tot de Amerikaanse markt, een van de belangrijkste, behoudt.

Hoe zit het met investeringen in Brazilië?

Trumps tariefverhoging heeft veel bedrijven gedwongen hun strategieën in Brazilië te herzien en eerder opgestelde plannen te implementeren. Het huidige economische en geopolitieke klimaat heeft Braziliaanse bedrijven in verschillende sectoren ertoe aangezet hun investeringsstrategieën te heroverwegen en prioriteit te geven aan buitenlandse markten – met name de Verenigde Staten – boven Brazilië.

Gerdau is een goed voorbeeld van deze trend. Ondanks zijn gediversifieerde aanwezigheid ondervindt het bedrijf aanzienlijke gevolgen van de auto- en auto-onderdelensector. Tussen januari en juli ontsloeg het bedrijf alleen al in de fabrieken in São Paulo 1500 werknemers, als reactie op de toenemende import van staal naar Brazilië – met name uit China – en het gebrek aan effectieve overheidsmaatregelen om de binnenlandse industrie te beschermen.

De staalproducent bevestigde dat het vanaf 2026 zijn investeringen in Brazilië zal verminderen en zijn binnenlandse strategie zal herzien. Tegelijkertijd zal het zijn investeringen in de Verenigde Staten handhaven, waar het een gunstig klimaat en beleid ziet dat herindustrialisatie stimuleert.

Taurus heeft bevestigd dat het een deel van zijn productie van Brazilië naar de Verenigde Staten zal verplaatsen vanwege het 50%-tariefbeleid. Vanaf september zullen 900 van de 2100 vuurwapens uit de G-familie die dagelijks in het land worden geproduceerd, in de Verenigde Staten worden geproduceerd. Het bedrijf heeft al een fabriek in Georgia en is van plan zijn productielijnen daar uit te breiden.

Ook de machine- en apparatuursector, met bedrijven als WEG, Tupy en Randon, kampt met de onmogelijkheid om naar de VS te exporteren. Veerkracht zal afhangen van het vermogen tot aanpassing en diversificatie.

WEG kan de impact beperken door de productie te verplaatsen naar fabrieken in de Verenigde Staten, terwijl Embraer, ondanks dat het bedrijf is vrijgesteld van hogere tarieven, plannen heeft om Amerikaanse investeringen uit te breiden, afhankelijk van de verkoop van het militaire vrachtvliegtuig KC-390.

Wat gaat er gebeuren met de investeringen van Amerikaanse bedrijven na Trumps tariefsverhoging voor Brazilië?

De Verenigde Staten zijn de grootste investeerder in Brazilië en de belangrijkste bestemming voor Braziliaanse investeringen in het buitenland, wat de onderlinge afhankelijkheid en productieve integratie tussen de twee economieën versterkt. Momenteel zijn er ongeveer 3700 Amerikaanse bedrijven actief in Brazilië, die zich richten op sectoren met een hoge toegevoegde waarde, zoals de maakindustrie, financiële dienstverlening en informatietechnologie.

Investeringen door Amerikaanse bedrijven in Brazilië zijn de afgelopen tien jaar meer dan verdrievoudigd, van 108,7 miljard dollar in 2014 tot 357,8 miljard dollar in 2024, volgens een onderzoek van het CNI (Nationaal Instituut voor Internationale Handel). Mapfre Investimentos wijst erop dat de escalerende handelsspanningen deze trend zouden kunnen omkeren, aangezien Trumps belangrijkste doel is om investeringen en banen terug te halen naar de VS.

Ondanks de uitdagingen blijft Brazilië aantrekkelijk voor langetermijnbeleggers vanwege de grote binnenlandse markt met meer dan 200 miljoen consumenten, benadrukt Patterson.

Segmenten zoals technologie, energie en infrastructuur blijven miljarden aan investeringen aantrekken. Giganten zoals Microsoft en Amazon hebben sinds 2020 een gezamenlijke investering van bijna 6 miljard dollar in cloud en kunstmatige intelligentie in Brazilië aangekondigd. CloudHQ investeert 3 miljard dollar in datacenters en bedrijven zoals ExxonMobil, Chevron en Pfizer versterken hun activiteiten en diversifiëren hun investeringsprofiel.

Welke invloed heeft Trumps tariefverhoging in Brazilië op zakelijke aankopen?

Volgens Adam Patterson, partner bij Redirection International, vormt de verhoging van de Financial Transactions Tax (IOF) in combinatie met de Amerikaanse tariefverhoging een "dubbele last" die de kapitaalkosten verhoogt en de voorspelbaarheid van het ondernemingsklimaat vermindert. Dit leidt tot wisselkoersvolatiliteit en onzekerheid over de regelgeving, waardoor het voor internationale investeerders moeilijk is om risico's in te schatten.

Sommige activiteiten, met name die gericht op het maken van Brazilië tot een exportplatform of op het gebruik van geïmporteerde inputs, zijn opgeschort totdat de situatie duidelijker is.

Advocatenkantoren en boetieks die gespecialiseerd zijn in fusies en overnames (M&A) melden gevallen van bedrijfsstopzetting. Brasilpar heeft ten minste twee exportgerichte activiteiten stilgelegd. Private equity- fondsen, grote M&A-investeerders, zijn ook terughoudender, omdat een devaluatie van de munt de dollarrendementen van hun investeerders in gevaar zou kunnen brengen.