Demoraliserende immigratie (deel 2)

In de vorige editie van deze column heb ik het volgende idee geopperd: in abstracto is immigratie noch goed noch slecht – het zou zelfs geen onderwerp van moreel standpunt moeten zijn. Het hangt veeleer af van hoe het plaatsvindt en de specifieke omstandigheden van elk land.

In het geval van de Verenigde Staten heeft het geholpen het land te transformeren tot wat het vandaag de dag is: de grootste supermacht ter wereld. De Verenigde Staten zijn gebouwd door immigranten en blijven allerlei soorten immigranten aantrekken: laagopgeleiden, die de Amerikaanse droom nastreven en essentieel zijn voor het functioneren van het land; en hoogopgeleiden, van Einstein tot Nikola Tesla, die baanbrekende wetenschap en innovatie leverden waar de wereld vandaag de dag nog steeds profijt van heeft.

In Portugal ontstond het uit noodzaak. De industrie is sterk afhankelijk van immigranten. Deze situatie is overigens niet exclusief voor de industrie. De horeca, de landbouw en vooral de bouw klagen allemaal over hetzelfde: enorme problemen bij het vinden van personeel en vacatures die alleen door immigranten kunnen worden ingevuld.

Het idee dat het moeilijk is om personeel te vinden omdat de lonen in deze sectoren laag zijn, is fragiel: de waarheid is dat de meeste Portugezen, vooral de jongere generaties die gestudeerd en gespecialiseerd zijn, niet bereid zijn om bosbessen te plukken in Sever do Vouga of voedsel te bezorgen, zelfs niet als ze een salarisverhoging van 20 of 30% krijgen. Ik vel geen oordeel over deze keuzes, maar ik noem alleen wat bewijst dat ze een hooggekwalificeerde generatie vormen. Ze emigreren liever.

Immigratie, ook al gaat het om weinig kwalificaties, lost een probleem op als het goed wordt gereguleerd vanuit het perspectief van de arbeidsmarkt: toelating veronderstelt een arbeidsovereenkomst, dus mensen komen juist het land binnen om te voldoen aan de behoeften van het land.

Dit is de afgelopen jaren echter niet meer het geval geweest. Het zeer permissieve immigratiebeleid heeft het mogelijk gemaakt dat iedereen Portugal binnenkomt en pas daarna zijn of haar status kan regulariseren.

Als gevolg hiervan kan de arbeidsmarkt uit balans zijn geraakt: er was een aanzienlijke toestroom van mensen, wat begrijpelijkerwijs neerwaartse druk kan uitoefenen op de lonen van de laagstgeschoolden. Marx noemde werklozen het reserveleger van de arbeid, een leger dat bijdroeg aan het laag houden van de lonen. De redenatie is simpel: als er veel werklozen beschikbaar zijn voor werk, is de kans groter dat iemand uit wanhoop genoegen neemt met een laag loon.

Een hoge mate van ongeschoolde immigratie kan precies hetzelfde effect hebben als waarvan Marx kapitalisten beschuldigde (overigens zijn de werkloosheidscijfers tegenwoordig veel, veel lager dan in Marx' tijd, wat betekent dat Marx het mis had, of dat kapitalisten slecht zijn in het uitbuiten van arbeid). Dat wil zeggen, het kan neerwaartse druk op de lonen veroorzaken, waardoor ze in reële termen minder stijgen of zelfs dalen.

De maatschappelijke gevolgen zijn bovendien nogal asymmetrisch en mogelijk zelfs regressief: hoogopgeleide Portugezen profiteren van goedkopere diensten en de arbeid van ongeschoolde immigranten, terwijl lager opgeleide Portugezen concurreren om dezelfde banen en hun lonen zelfs kunnen stagneren.

Naast de economische impact kan immigratie ook uitdagingen opleveren vanuit het perspectief van assimilatie en/of culturele integratie. Hierbij is het belangrijk om immigranten niet te collectiviseren: ze zijn allemaal individuen en uniek, en kunnen niet gelijk behandeld worden. Ze moeten echter onze fundamentele waarden omarmen, anders wordt integratie onmogelijk. Ik zal dit aspect van immigratie, misschien wel het belangrijkste, in mijn volgende column bespreken.