Zomeroverzicht van Friedrich Merz: Het land staat in brand, maar waar is de bondskanselier?
In zijn eerste regeringsverklaring zei de nieuwe bondskanselier Friedrich Merz: "Mensen moeten deze zomer al voelen dat er vooruitgang wordt geboekt." Merz had een hands-on mentaliteit beloofd en wilde vanaf dag één actie ondernemen. Nu is het zomer. Maar de resultaten zijn onbevredigend; de grote stap is niet gezet. Onze redactie heeft een eerste evaluatie opgesteld die de bondskanselier zorgen baart. Want de problemen in het land worden steeds groter. Een overzicht.
Asielzoekers en criminaliteit: dit is de zomerbeoordeling van Friedrich MerzVorige week bij de grensovergang Guben naar Gubin, Polen: geen enkele federale politieagent te bekennen. In plaats daarvan stonden er agenten aan de Poolse kant die Duitse auto's uitzwaaiden. Een paar meter verderop stond een post met militaire politie. De regering had ook het leger naar de grens met Duitsland gestuurd. Hier in Gubin heb je het gevoel dat je in een wereld op zijn kop staat. En je voelt dat Friedrich Merz aan de macht is.
In zijn eerste regeringsverklaring zei hij: "Mensen zouden deze zomer al moeten voelen dat er vooruitgang wordt geboekt." Wat is Merz's staat van dienst op het gebied van migratie en criminaliteit deze zomer?
Hij en zijn CDU hadden onder andere een "asielhervorming" aangekondigd. Begin mei verscherpte de federale regering de grenscontroles en beval ze de afwijzing van asielzoekers. Sindsdien heeft de federale politie 7.960 illegale binnenkomsten en 6.193 regelrechte afwijzingen van migranten aan de Duitse grenzen geregistreerd.
Desondanks zit het grenscontrolenetwerk vol gaten. Dagelijks steken politieagenten symbolisch hun stopstokken omhoog op de brug die Słubice met Frankfurt (Oder) verbindt. Bij de grensovergang Küstrin is er echter geen spoor van te bekennen. Hetzelfde geldt voor Guben en andere steden. De federale politie heeft onvoldoende personeel om alle controleposten permanent te bemannen, laat staan de "groene grens" langs bossen en rivieren.
Hoe dan ook, de aankondiging van Merz staat op wankele juridische gronden. De Berlijnse bestuursrechter heeft onlangs de deportatie van drie Somaliërs, bevolen door bondsminister van Binnenlandse Zaken Alexander Dobrindt (CSU), onrechtmatig verklaard. Er dreigen nog meer rechtszaken.
Door vluchtelingen af te wijzen, irriteerde de regering haar buurlanden. Dit leidde onder andere tot de beslissing van Polen om de grotendeels symbolische stap te zetten en de grens met Duitsland te controleren.
Het aantal asielaanvragen is weliswaar fors gedaald, maar dat was vorig jaar al gebeurd onder de stoplichtregering. Dit kwam vooral doordat andere landen, met name op de zogenaamde Balkanroute, hun grenzen sloten. Ondertussen heeft Duitsland niets aan aantrekkingskracht verloren door de hoge sociale voorzieningen. De weg hierheen is alleen wat moeilijker geworden.
Desalniettemin gebeurt er – ook al is het nog niet merkbaar in de Merz-zin – achter de schermen veel om de buitengrenzen van de EU te beveiligen in plaats van de binnengrenzen: de staatshoofden van migratiekritieke landen zoals Italië, Denemarken en Nederland komen al geruime tijd bijeen. Ze willen een aanzienlijke aanscherping van het EU-asielbeleid. Duitsland nam niet deel aan deze rondes. Friedrich Merz zal dat nu wel doen. Dit vergroot de kans dat de zogenaamde derdelandenoplossing in het EU-recht wordt verankerd: een asielzoeker moet naar een land buiten de EU worden gebracht, waar zijn of haar asielaanvraag wordt behandeld. Bij afwijzing moet de migrant daar blijven.
En hoe zit het met criminaliteit? In het regeerakkoord staat: "We zullen de mogelijkheden die het Europees en constitutioneel recht ons biedt, ten volle benutten om onze burgers een zo hoog mogelijk veiligheidsniveau te garanderen." De staat wil het toezicht op haar burgers verscherpen.
Minister van Binnenlandse Zaken Dobrindt kondigde een aanzienlijke uitbreiding van de onderzoeksbevoegdheden van de veiligheidsautoriteiten aan. Hij wil de driemaandelijkse bewaartermijn voor IP-adressen herinvoeren. Deze bewaartermijn bestond al in Duitsland. Deze werd echter in 2017 opgeschort omdat het Europees Hof van Justitie de toen geldende regelgeving in strijd met het Europees recht verklaarde. De politie zal in de toekomst ook versleutelde berichtendiensten (brontelecommunicatiesurveillance) kunnen afluisteren. Dobrindt wil ook politieke extremisten bestrijden – "ongeacht hun herkomst en tegen wie de haat is gericht." Om die reden verbood hij in mei de Reichsburgerverband Koninkrücke Deutschland – nadat de dienst maandenlang had gewerkt aan de voorbereidingen van zijn SPD-voorganger.
Ondertussen melden verschillende politiediensten dat de dagelijkse criminaliteit ongeveer gelijk is aan die van vorig jaar, toen de Bundesrecherche für Criminologie (BKA) 5,8 miljoen overtredingen registreerde. Er zijn in ieder geval weinig aanwijzingen voor een grotere veiligheid op straat deze zomer. (Andreas Kopietz)
Gezondheid: Tot nu toe alleen stijging van de zorgpremies merkbaarDe federale overheid voelt blijkbaar niet veel druk om in te grijpen in de gezondheidszorg. Dit wordt waarschijnlijk het meest gevoeld door de meer dan 70 miljoen mensen in dit land die een wettelijke ziektekostenverzekering hebben – ongeveer 90 procent van de bevolking. Zij voelen de impact op hun rekeningen. De aanvullende bijdragen zullen blijven stijgen en mogelijk volgend jaar 20 procent bereiken. Als er niet snel iets gebeurt, en dat lijkt er momenteel niet op, voorspellen prognoses dat het tekort op de wettelijke ziektekostenverzekering volgend jaar vier miljard euro zal bedragen. Federaal minister van Financiën Lars Klingbeil (SPD) is slechts bereid om € 2,3 miljard in het systeem te injecteren – als een lening die uiteindelijk moet worden terugbetaald aan de federale begroting. Tegelijkertijd doet de federale overheid geen poging om de ziekenfondsen vrij te stellen van niet-verzekeringsgerelateerde uitkeringen. Deze omvatten uitgaven voor ontvangers van een burgertoeslag, gratis meeverzekerde echtgenoten en ziektegeld. Als het regeerakkoord van kracht blijft, zal een deskundigenpanel in 2027 voorstellen presenteren om de situatie te verbeteren. De regering stelt de hervorming van de verpleegkundige zorg uit tot later. Ook voor dit socialezekerheidsstelsel zijn leningen van in totaal twee miljard euro beschikbaar tot 2026. Een hervorming waaraan de federale en deelstaatregeringen momenteel werken, zal naar verwachting daarna in werking treden. De twee miljard euro moet nog wel worden terugbetaald.
Ziekenhuizen vormen de grootste kostenpost in de gezondheidszorg. De wettelijke zorgverzekering gaf hier in 2024 meer dan 102 miljard euro aan uit, bijna twee keer zoveel als aan medicijnen. Een hervorming van het ziekenhuis moet verlichting brengen door de klinische zorg te reorganiseren. Het stokpaardje van voormalig bondsminister van Volksgezondheid Karl Lauterbach (SPD) heeft van zijn opvolger Nina Warken (CDU) tijdelijk uitstel gekregen. Het is de bedoeling dat het project "geschikt wordt gemaakt voor dagelijks gebruik", wat onder andere inhoudt dat de deelstaten uitzonderingen kunnen maken met betrekking tot welke ziekenhuizen in het netwerk mogen blijven en welke samenwerkingen mogelijk zijn.
Minstens vier miljard euro moet "tijdig" naar de financieel noodlijdende ziekenhuizen worden gestuurd om de tekorten van 2022 en 2023 te compenseren. Het geld komt uit het zogenaamde speciale fonds. De herstructurering van het ziekenhuislandschap wordt geraamd op 50 miljard euro binnen tien jaar. Volgens de wens van de deelstaten zou 30 procent van het bedrag door de wettelijk verzekerden moeten worden gedragen. (Christian Schwager)
Wonen: Friedrich Merz wil ‘bouwen, bouwen, bouwen’ – maar de turbo slaat niet aanNa drie jaar van een stoplichtregering, waarin de bouwactiviteit jaar na jaar afnam, koesterde de bouwsector hoge verwachtingen van de nieuwe regering onder leiding van Friedrich Merz. Het coalitieakkoord , dat een dag voor de Bondsdagverkiezingen van 4 april werd gepubliceerd, werd des te meer met spanning tegemoet gezien.
Veel ervan was al bekend: de huurregulering zou worden uitgebreid, geïndexeerde en kortetermijnhuur zou strenger worden gereguleerd en de omstreden Bouwenergiewet zou worden afgeschaft. Ook werd een "Bouwturbo" aangekondigd – een uitgebreid pakket maatregelen om de plannings- en goedkeuringsprocedures te versnellen en nieuwbouw te stimuleren door middel van vereenvoudigde bouwprocedures en typegoedkeuringen.
In zijn inaugurele rede in de Bondsdag op 14 mei noemde Merz het onderwerp echter slechts terloops: "Betaalbaar wonen betekent in de eerste plaats: bouwen, bouwen, bouwen", zei hij. Hij noemde geen concrete maatregelen. Een paar dagen later, tijdens de Dag van de Bouwsector in Berlijn, gaf hij toe: "We hebben niets concreets vastgelegd, behalve intentieverklaringen." Tegelijkertijd zei hij dat ze "eenvoudiger en serieeler wilden bouwen" – maar ook hier zag hij af van bindende doelstellingen of financieringstoezeggingen.
In de daaropvolgende weken bleef de nieuwe bondskanselier opvallend stil over huisvestingskwesties, maar minister van Bouw Verena Hubertz (SPD) haalde de krantenkoppen met haar strijdlustige slogans: "Soms moeten dingen misgaan." Ze kondigde aan dat ze de bouwkosten met wel 40 procent zou verlagen door middel van seriematige en modulaire bouw, en dat ze de bouwimpuls "indien nodig met geweld" zou doorvoeren. Ze onthulde niet precies hoe.
Op 18 juni keurde het kabinet-Merz het langverwachte pakket maatregelen goed om de woningbouw te stimuleren . Dankzij deze maatregelen worden commerciële ruimtes in de toekomst sneller omgebouwd tot woonruimte. Zogeheten goedkeuringsficties bepalen bovendien dat bouwaanvragen automatisch als goedgekeurd worden beschouwd als ze niet binnen een bepaalde termijn worden afgehandeld. Bouwtype E introduceert bovendien een lang geplande bouwnorm die de bouw op bestaande gebouwen moet vergemakkelijken.
Een veelbelovend pakket – maar experts waarschuwen nu al: zonder bindende implementatieperspectieven, concrete tijdschema’s, een zeker financieringskader en dringend noodzakelijke structurele hervormingen in het bestuur, dreigen de aangekondigde maatregelen op niets uit te lopen.
In plaats van zijn beloofde hervormingsbeloftes met daden na te komen, verwart Merz huur- en huisvestingskwesties echter met het migratiedebat: in een zomerinterview met de ARD zei hij dat het onacceptabel was dat de staat huren van "20 euro per vierkante meter" zou dekken. Een limiet op de huurbetalingen voor bijstandsontvangers was daarom "denkbaar". Deze uitspraak stuitte op brede kritiek: Merz gebruikte een verhaal dat bijstandsontvangers en migranten categorisch de schuld gaf van het woningtekort – en zo de aandacht afleidde van politieke mislukkingen.
Bijna 100 dagen na zijn aantreden is de inschatting van Friedrich Merz ontnuchterend: de aangekondigde impuls voor de woningbouw heeft tot nu toe niet opgeleverd wat hij zocht. Het aantal bouwvergunningen blijft dalen, de investeringsvolumes krimpen – en of de recent genomen maatregelen de bouwcrisis zullen verlichten, blijft de vraag.
Zonder concrete doelstellingen, bindende financieringsafspraken en een consequente implementatie van de beloofde structurele hervormingen is het ambitieuze project niets meer dan een symbolische inspanning – en de bouwimpuls aan het einde niets meer dan een loze belofte. (Yoko Rödel)
Verkeer: Duitsland staat stilTransport: Dat klinkt als beweging, de uitwisseling van mensen en goederen, mobiliteit in sociale zin en vooruitgang. Snel en comfortabel van A naar B – met de trein naar het werk, op vakantie over de snelweg, met de fiets of lopend naar de winkel. Het is dan ook nogal paradoxaal dat transportbeleid een van de terreinen is waar al lange tijd weinig is gebeurd. Terwijl de eerste bruggen afbrokkelden en de spoorwegen begonnen te verzwakken, werd er vrolijk bezuinigd. Terwijl de Chinezen een elektrische auto-industrie opbouwden, de Nederlanders hun fietsnetwerk perfectioneerden en de Scandinaviërs, trouw aan Vision Zero, het aantal dodelijke verkeersongelukken verminderden, gebeurde er in Duitsland weinig tot niets. Uit angst voor de kiezers en angst voor de industrie. Of door een gebrek aan ideeën en – als er een goed concept was – geld. Het is geen belediging voor de nieuwe minister van Verkeer om te voorspellen dat het onder hem zo zal blijven. Dit is geen persoonlijke kritiek op Patrick Schnieder, die op 6 mei 2025 aantrad als lid van de CDU/SPD-bondsregering.
De lange, terughoudende christendemocraat uit de Vulkaaneifel heeft zich tot nu toe slechts marginaal met verkeersvraagstukken beziggehouden – bijvoorbeeld toen hij burgemeester van een gemeente was. Maar ook deze ministerspost wordt traditioneel ingevuld door mensen uit andere disciplines. Dat is waarschijnlijk ook de bedoeling – zodat de spoorwegen ongestoord kunnen blijven voortmodderen, de federale overheid niet overbelast raakt en geen enkele burger zich zorgen maakt over innovaties, zelfs niet als ze technisch verantwoord zijn.
Zeker: de vriendelijke woorden van de minister toen de Algemene Duitse Fietsclub (ADFC) in juni haar fietsklimaattest presenteerde, werden in de transporttransitiewereld met lof ontvangen. Wanneer de 57-jarige commentaar geeft op het spoor, merkt hij terecht op dat het er nogal verwaarloosd uitziet. De bondspoliticus erkende ook terecht dat ook snelwegbruggen meer aandacht nodig hebben dan ze onder zijn voorgangers van de SPD en de CSU kregen, dat procedures moeten worden verkort en bouwkundige innovaties moeten worden bevorderd. Bij het samenvatten van de eerste tweeënhalve maand is het dus belangrijk om op te merken dat Patrick Schnieder de juiste vragen stelt. Het zijn echter vragen die al vaak zijn gesteld. Er zijn echter geen aanwijzingen dat ze in deze zittingsperiode eindelijk volledig beantwoord zullen worden, of dat er op belangrijke gebieden actie zal volgen die als een ommekeer kunnen worden beschouwd. Wedden dat de spoorwegmaatschappij zo hypertrofisch blijft als ze nu is?
En zelfs als er daadwerkelijk aanzienlijk meer geld voor infrastructuur is (de wegensector zal waarschijnlijk worden ingekrompen), zou het opzetten van nog meer bouwplaatsen het land volledig lamleggen. Daarom staat het spoor nu al op de rem.
Auto- en treinreizigers zullen decennialang stresspunten moeten opbouwen voordat de infrastructuur echt verbetert. Wie weet, misschien verliezen meer dan 13 miljoen mensen in 2026 hun Deutschlandticket omdat de federale overheid de deelstaten de financiering ervan zelf laat doen. Maar dat is traditioneel toch al een bijzaak.
Zoals de opwarming van de aarde. Veel burgers zeggen immers: ik ben wat ouder, dat interesseert me niet. Patrick Schnieder erkent de zorgen van de luchtvaartsector en wil de vliegbelasting verlagen. Hij geeft ook een signaal af aan de aanhangers van de verbrandingsmotor: eenzijdige subsidies voor elektrische auto's bestaan niet; technologische openheid is aan de orde – ook al gaat het daarbij om veel bedenkelijke concepten.In de autowereld zijn de federale transportministers er vooral om de vele Duitse automobilisten gerust te stellen met een concrete boodschap: er verandert niets. Terwijl iedereen die af en toe op drukke wegen rijdt, en zich op de snelweg tussen vrachtwagens begeeft, weet: dit kan niet lang meer duren. (Peter Neumann)
Economie: veel beloofd, weinig waargemaaktTijdens en na de verkiezingscampagne legde Friedrich Merz grote nadruk op het verlagen van de energieprijzen, voornamelijk door een aanzienlijke verlaging van de elektriciteitsbelasting, om indirect de inflatie te beteugelen en de koopkracht van de burgers te versterken. Zijn belofte was duidelijk: de elektriciteitsbelasting zou worden verlaagd naar het Europese minimum van 0,1 cent per kilowattuur (kWh) – in plaats van de huidige 2,05 cent per kWh. Volgens het Federaal Bureau voor de Statistiek zal de inflatie in juni 2025 een lage 2,0 procent bedragen. Maar deze daling is nauwelijks het werk van de regering-Merz. Deze is voornamelijk het gevolg van externe factoren zoals dalende energieprijzen, niet van gerichte politieke maatregelen. De kerninflatie, exclusief energie en voedsel, blijft hoog op 2,7 procent. Tot nu toe hebben alleen bedrijven en de landbouw geprofiteerd van Merz' belofte van een alomvattende verlaging van de elektriciteitsbelasting. Particuliere huishoudens hebben de boot gemist , omdat een algemene verlaging van de elektriciteitsbelasting voor hen werd afgewezen. In plaats daarvan vertrouwde de regering op kleinere maatregelen zoals aanpassingen van de netvergoeding en de gasopslagtoeslag. Duitsland is nog ver verwijderd van een daadwerkelijke stabilisatie van de koopkracht van de burgers.
Hoe zit het met belastingverlagingen? In het regeerakkoord was belastingverlaging vaag geformuleerd en afhankelijk van de financiering. Tijdens de verkiezingscampagne beloofde de CDU belastingverlaging voor middeninkomens en hoogpresterende mensen om het belastingtarief op de lange termijn te verlagen tot ongeveer 40 procent. Een alomvattende belastinghervorming laat nog op zich wachten. Concrete verlichting voor middeninkomens blijft uit, ondanks dat dit tijdens de verkiezingscampagne duidelijk werd beloofd. Minister van Financiën Lars Klingbeil (SPD) kampt met een begrotingstekort van € 144 miljard tot 2029. In reactie op een vraag van de Berliner Zeitung stelde het ministerie van Financiën slechts dat de gesprekken nog steeds gaande zijn en dat er geen concrete uitspraken mogelijk zijn – een typisch teken dat de regering zich voorbereidt op een politieke terugtocht. De huidige balans is ontnuchterend: grote beloften en breed aangekondigde belastingverlagingen zijn nog niet nagekomen. De beloofde versterking van de middenklasse bestond tot nu toe vooral op papier. ( Liudmila Kotlyarova )
Begrotingsdiscipline en een gezond begrotingsbeleid waren verdere campagnebeloftes van de CDU. Ondanks de geplande oprichting van een speciaal infrastructuurfonds zou er geen sprake zijn van buitensporige nieuwe schulden. Deze intenties werden echter slechts in algemene termen in het regeerakkoord geformuleerd, zonder een concrete limiet op nieuwe schulden. Tot nu toe is de nieuwe schuld aanzienlijk sneller gegroeid dan beloofd. Het speciale infrastructuurfonds, goedgekeurd in maart 2025, omvat € 500 miljard en gaat gepaard met een hervorming van de schuldenrem op defensie-uitgaven. Concrete plannen voor hoe deze schuld op de lange termijn zal worden verminderd, ontbreken nog steeds. De ontnuchterende tussentijdse beoordeling: de regering is nog lang niet klaar met haar beloofde gezonde begrotingsbeleid. De schuld blijft stijgen, terwijl duidelijke strategieën voor het consolideren of herverdelen van de begrotingsuitgaven ontbreken. ( Liudmila Kotlyarova )
Bureaucratie verminderen en de staat moderniseren: Merz levert het tegenovergesteldeTijdens de verkiezingscampagne hield hij vol dat de "opgeblazen bureaucratie in de Berlijnse overheidskantoren" aangepakt moest worden. De vele bondscommissarissen "veroorzaakten meer problemen dan ze ooit konden oplossen". Hij was duidelijk: met hem als kanselier zou er minder bureaucratie en een slankere, modernere staat zijn.
Merz begrijpt plotseling dat bureaucratievermindering meer overheidsbanen betekent. Alleen al bij het nieuwe ministerie voor Digitale Zaken en Staatsmodernisering (BMDS) zullen 150 nieuwe ambtenaren aan de slag gaan, waarvan er zo'n 40 direct onder Merz vallen bij de Bondskanselarij. Nieuwe ministeries zijn aanvankelijk duur – en amateuristisch. Bij de inrichting van het BMDS in een tijdelijk pand in Berlijn-Charlottenburg begin juni, haalden medewerkers snel "serviesgoed van een nabijgelegen rommelmarkt" om ervoor te zorgen dat de maaltijden respectvol werden genuttigd. Anderen namen onder andere koffieautomaten van thuis mee. Het ministerie sprak van een "hands-on mentaliteit".
Minister van Digitale Zaken Karsten Wildberger (CDU) moet de deelstaat vanuit Berlijn moderniseren. Hoe moet de digitalisering van arbeidsbureaus werken als de arbeidsbureaus allemaal onder de gegevensbeschermingswetten van de deelstaten opereren? Merkel en Scholz hebben dat al tevergeefs geprobeerd. Hoeveel miljarden euro's moeten er nog door de Online Access Act (OZG) vloeien zodat royaal betaalde IT-adviesbureaus zoals Adesso, EY en anderen kunnen sleutelen aan hersenloze en nutteloze digitale oplossingen voor afzonderlijke deelstaten? Consultants van EY innen dagtarieven van minstens 1.500 euro – voor resultaten die tot nu toe nauwelijks zichtbaar zijn. Uw contactpersoon vanaf nu: Karsten Wildberger. Verder is er niets veranderd. Terwijl de aanvraag voor huurtoeslag via smartphone kan worden ingediend, maakt het kantoor nog steeds gebruik van fax.
Een vergelijkbare situatie is te zien bij het ministerie van Financiën van Lars Klingbeil (SPD) . Op de vraag of de nieuwe minister van Financiën al wist welke wettelijke rapportagevereisten een obstakel vormen voor banken, fintechs en financiële dienstverleners en mogelijk moeten worden afgeschaft, antwoordde Klingbeil: "Ik moet ook uw begrip vragen voor het feit dat ik nog niet alle kwesties heb aangepakt, maar dat komt eraan, en wel binnenkort." De afschaffing van faxapparaten bij belastingkantoren speelde waarschijnlijk geen grote rol in de coalitieonderhandelingen.
Goede suggesties voor staatsmodernisering komen van buitenaf. Het initiatief "Kan de Staat" van uitgever Julia Jäkel, voormalig voorzitter van het Federale Constitutionele Hof Andreas Voßkuhle en voormalig bondsministers Thomas de Maizière (CDU) en Peer Steinbrück (SPD) stellen een afgeslankte wetgeving voor. "Het komt vaak voor dat pas in de praktijk blijkt dat een wet niet functioneert, dat de doelen ervan niet of niet snel genoeg worden bereikt, of dat de implementatiekosten aanzienlijk hoger zijn dan verwacht", aldus het eindrapport. Concreet wordt een "experimentele clausule" voorgesteld, die overheden in staat stelt om bepaalde regelgeving eerst te testen om ervan te leren. Ideeën die de regering-Merz niet heeft bedacht. (Lukas Kuite)
Energiebeleid en mobiliteitstransitie: een exacte kopie van het stoplicht"Het energiebeleid van de mislukte stoplichtcoalitie was een complete mislukking! De SPD, Groenen en FDP zijn allemaal afgehaakt. We stappen weer in." Friedrich Merz deed tijdens de verkiezingscampagne harde uitspraken en grote aankondigingen. Wat betreft het energiebeleid kijkt de wereld "met afschuw en verbazing" naar Duitsland. Onder zijn leiding zal Duitsland zich niet langer terugtrekken uit energiebronnen zonder alternatieven in het net. Ook kernenergie blijft een optie.
Sterker nog, de energieprijzen worden beschouwd als een van de grootste zwakke punten van Duitsland als vestigingsplaats. Volgens een analyse van vergelijkingssite Verivox staat Duitsland op de vijfde plaats van de duurste landen ter wereld voor elektriciteit. Vooral belastingen en netkosten drijven de prijzen op. Talrijke brancheorganisaties waarschuwen met alarmerende regelmaat dat hun bedrijven de enorm hoge energieprijzen niet meer kunnen betalen.
Een blik op het heden laat zien dat de veelgeprezen energietransitie van Merz waarschijnlijk niets meer was dan een loze belofte, bedoeld om grote punten te scoren in de verkiezingscampagne. Tot nu toe kopieert de nieuwe federale regering vrijwel identiek het energiebeleid van de 'stoplichtcoalitie'. Volgens het regeerakkoord wil de regering 'het volledige potentieel van hernieuwbare energiebronnen benutten'. Nieuwe gasgestookte energiecentrales moeten worden gebouwd als reserve voor de uitbreiding van hernieuwbare energiebronnen – precies wat de 'stoplichtcoalitie' al van plan was. Kernenergie daarentegen is al lang geleden verlaten. "Ons doel is permanent lage, voorspelbare en internationaal concurrerende energiekosten", vervolgt het regeerakkoord. Om dit te bereiken, wordt een systematische aanpak nagestreefd door de combinatie van de uitbreiding van hernieuwbare energiebronnen, een strategie voor energiecentrales, gerichte en systeemondersteunende uitbreiding van het net en de opslag, grotere flexibiliteit en efficiënte netexploitatie. Tot nu toe is daar echter nauwelijks sprake van. Zelfs de beloofde verlaging van de elektriciteitsbelasting komt aanvankelijk alleen de industrie ten goede – particuliere consumenten daarentegen blijven in de kou staan. De reden is het "gebrek aan geld", aldus Merz. De nieuwe regering had ook de afschaffing aangekondigd van de zeer controversiële Warmtewet (GEG) van de verkeerslichtencoalitie. In plaats daarvan zal de GEG slechts minimaal worden gewijzigd. "Er verandert niets aan de overgang naar schone verwarmingssystemen, noch aan het afschaffen van fossiele brandstoffen", aldus de nieuwe minister van Milieu Carsten Schneider (SPD). De afschaffing van de GEG, zoals aangekondigd in het regeerakkoord, klinkt misschien doorslaggevend, "maar dat is geen stap terug." Tot slot is er de mobiliteitstransitie, die Duitse autofabrikanten voor grote problemen stelt. Merz bekritiseerde tijdens de verkiezingscampagne herhaaldelijk de geplande uitfasering van verbrandingsmotoren. Hij wijst aankoopstimulansen voor elektrische auto's af. Een "subsidiewedloop" levert niets op; in plaats daarvan zijn betere randvoorwaarden nodig, zoals lagere vennootschapsbelastingen en energieprijzen, en een betere laadinfrastructuur. En hoe zit het vandaag? Blijkbaar de andere dag. Minister van Financiën Klingbeil (SPD) heeft een nieuwe wet aangenomen die voorziet in nieuwe en bijzonder hoge afschrijvingsaftrekposten en aanzienlijke belastingvoordelen voor elektrische auto's. Kortom: blijkbaar is er op niets van wat de regering-Merz aankondigt echt te vertrouwen.
(Flynn Jacobs)
Buitenlands beleid: dure strategieFriedrich Merz was al zeer uitgesproken in zijn eisen voordat hij in de regering zat. Zijn Taurus-ultimatum aan Poetin, bedoeld om druk uit te oefenen op de Russische president vanuit de Duitse oppositiebanken en Olaf Scholz in verlegenheid te brengen, zal nog lang herinnerd worden. Op het gebied van buitenlands beleid portretteerde Merz zichzelf als een belangrijke speler en bekritiseerde hij Scholz voor zijn wispelturigheid, met name met betrekking tot Rusland en de oorlog in Oekraïne. Toegegeven, de nieuwe bondskanselier neemt buitenlands beleid serieus. Het is dankzij zijn nieuwe coalitie dat Annalena Baerbock niet langer in de regering zit – en dat Johann Wadephul, een pragmaticus en minister die samenwerkt met de bondskanselier, het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft overgenomen. Hij is een bondskanselier die buitenlands beleid serieuzer lijkt te nemen dan binnenlands beleid en Duitsland weer leider van de EU wil maken. Op het gebied van buitenlands beleid heeft Merz in ieder geval een strategie. Hij wil de EU en de NAVO bij elkaar houden en de steun van de VS niet verliezen. Hij heeft zijn eerste ontmoeting in het Witte Huis met de Amerikaanse president Donald Trump goed afgehandeld, ook al bestaan Merz' transatlantische successen er in wezen uit dat hij Donald Trump enigszins tevreden houdt. Tot nu toe heeft zich in ieder geval geen grote ramp voorgedaan: de VS is nog steeds NAVO-partner, steunt Oekraïne en heeft nu beloofd zich meer met het land te bemoeien.
Maar tegen welke prijs? De steun van Europese partners heeft een hoge prijs. Duitsland heeft niet alleen beloofd meer geld te investeren in bewapening, maar de investeringen zouden ook vooral de VS ten goede moeten komen. Of dit werkelijk een briljante zet is, is de vraag. De huidige overeenkomsten stellen de defensiecapaciteit van Oekraïne voor enkele maanden veilig. In dit opzicht heeft Friedrich Merz zichzelf wat ademruimte gegeven. Maar verder niets. Breder beleid, inclusief diplomatieke initiatieven, is momenteel niet in zicht. In dit opzicht moet bondskanselier Merz op dit gebied nog bewijzen dat hij verder kan gaan dan alleen maar mooie praatjes en daadwerkelijk succes kan boeken. ( Tomasz Kurianowicz)
Heeft u feedback? Schrijf ons! [email protected]
Berliner-zeitung
