AfD-leider: Zelfs Kristin Brinker reist met de metro in Wenen

Als ze over Wenen praat, raakt Kristin Brinker enthousiast. "De netheid en veiligheid van de openbare ruimte in Wenen zijn indrukwekkend", zegt de partij- en fractievoorzitter van de Berlijnse AfD. "Zeker als je gewend bent aan de omstandigheden in Berlijn." De Oostenrijkse metropool laat zien "dat zelfs een stad met een miljoen inwoners een voorbeeld kan zijn op het gebied van netheid en veiligheid."

Dit alles bracht Brinker er zelfs toe om in Wenen de metro te nemen. De inmiddels 53-jarige politica zegt dat ze dat "sinds haar studie" nauwelijks meer in Berlijn heeft gedaan. Ze voelt zich te ongemakkelijk in de lokale bussen en treinen.

In Wenen durft AfD-leider Kristin Brinker zelfs de metro te nemen

Kristin Brinker schreef deze lofzang op Wenen tijdens een reis naar de Oostenrijkse hoofdstad met haar vijftienkoppige parlementaire fractie. De reis was bedoeld als het begin van een kleine bevrijdingsactie. De in Berlijn gevestigde AfD heeft een probleem: ze boekt geen vooruitgang.

Terwijl de partij aan kracht wint in de oostelijke deelstaten en ook op federaal niveau, is de situatie in Berlijn als volgt: de 15,2 procent die de AfD in februari in de hoofdstad behaalde bij de federale verkiezingen, had waarschijnlijk meer te maken met vermoeidheid ten opzichte van de stoplichtcoalitie en wantrouwen jegens Friedrich Merz dan met specifieke Berlijnse kwesties. Hoe dan ook, de gedeeltelijk rechtsextremisten kwamen vorige maand in een opiniepeiling in de hoofdstad op de vijfde plaats terecht, met 13 procent .

Met deze evaluatie in de hand reisden de AfD-leden een paar dagen naar de Donau voor een retraite. De oefening had twee doelen: nauwere samenwerking met de quasi-zusterpartij aldaar, de FPÖ, en een blik op wat Wenen mogelijk beter doet dan Berlijn.

De uitgangsposities van de Vrijheidspartij Oostenrijk en Alternative für Deutschland zijn natuurlijk fundamenteel verschillend. Hoewel verkiezingswinnaar Herbert Kickl er niet in slaagde een coalitie met hem als bondskanselier te vormen, maakt de Vrijheidspartij al decennialang deel uit van het politieke establishment van het Alpenland.

Ze regeren momenteel samen in vijf deelstaten en in Stiermarken leveren ze zelfs de premier. Zonder coalitiepartner is het moeilijk voor te stellen dat de AfD dit in dit land in de nabije toekomst zou kunnen bereiken.

In Wenen heeft de FPÖ echter nooit veel te winnen gehad – de hoofdstad is wat ze al 120 jaar is: rood. In Berlijn is de SPD al lang slechts één partij tussen vele, maar de AfD boekt nog steeds weinig vooruitgang.

De Berlijnse AfD wil samenwerken met de FPÖ in Wenen

Desondanks werd het samenwerkingsdocument tussen de FPÖ Wenen en de AfD Berlijn snel opgesteld. "Vrijheid, orde en persoonlijke verantwoordelijkheid – in plaats van paternalistische politieke experimenten, multiculturele utopieën en de ideologische toe-eigening van de stedelijke politiek" was iets wat beide partijen gemakkelijk konden ondertekenen.

De woordkeuze is soms lastiger, zoals in het geval van Dominik Nepp, de leider van de Weense Vrijheidspartij (FPÖ). In eigen land werd de voormalige locoburgemeester aangeklaagd wegens aanzetten tot haat, omdat hij het coronavirus een "asielzoekersvirus" noemde. In Oostenrijk is "aanzetten tot haat" een juridische term die de laster of het beledigen van een groep mensen of een specifiek individu beschrijft op basis van hun ras, religie, nationaliteit of andere kenmerken. Critici beschuldigen de 43-jarige er ook van dat hij met postercampagnes onder zijn leiding "racisme sociaal acceptabel" heeft gemaakt.

De FPÖ in Wenen is radicaler dan de AfD in Berlijn

Tijdens het bezoek van de AfD aan Wenen sprak Nepp, zoals hij blijkbaar regelmatig doet, over de "westerse cultuur" en de "klassieke Weense identiteit", die behouden moet blijven. Hij maakte daarbij onderscheid tussen "fatsoenlijk en onfatsoenlijk", "hardwerkend en ijverig" en degenen "die iets willen bijdragen of het sociale systeem willen uitbuiten".

Aan de ene kant ziet Nepp de gevestigde Weners en Oostenrijkers. Maar hij rekent ook de vele Turkse immigranten en de vluchtelingen uit de burgeroorlog uit de Balkan. Velen van hen willen "deel uitmaken van onze samenleving", zegt hij, en velen hebben al lang de Oostenrijkse nationaliteit verkregen of aangevraagd.

Sterker nog, de FPÖ richt zich in al haar verkiezingscampagnes op deze migrantengroepen – en volgens eigen zeggen is ze daar behoorlijk succesvol in. Zo stemde bij de verkiezingen voor de Nationale Raad in het najaar van 2024 ongeveer 25 procent van de bevolking van Servische afkomst op de FPÖ. Onder de bevolking van Turkse afkomst was dat percentage iets meer dan 20 procent, volgens de verkiezingsanalyses van de FPÖ.

FPÖ werkt aan ‘te genereuze sociale voorzieningen’

Aan de andere kant ziet de Weense FPÖ-leider Nepp degenen die na 2015 naar het land kwamen als onderdeel van de "massale migratie uit de Arabische wereld". Velen van hen willen niet werken en leven in plaats daarvan van de sociale voorzieningen, maar "willen geen deel uitmaken van de maatschappij". Nepp betoogt dat het Weense socialezekerheidsstelsel de sociale voorzieningen te genereus verdeelt onder "niet-burgers".

"Jaarlijks stroomt er 700 miljoen euro naar mensen die niet willen integreren, die de Duitse taal niet leren, die niets willen bijdragen en die geen deel willen uitmaken van de maatschappij", zegt hij, doelend op "miljoenen asielzoekers". Hij is van mening dat dit verkeerd besteedde geld ertoe heeft geleid dat "Wenen in de toekomst een stad is geworden die niet meer gefinancierd kan worden".

De AfD-leider van Berlijn, Brinker, oefent de balanceeract. Hoe geloofwaardig is dat?

Door zijn realiteit op deze manier te benoemen, klinkt Nepp aanzienlijk harder dan de Berlijnse AfD-leider Kristin Brinker ooit publiekelijk zou zijn. Ook zij wil "een duidelijk onderscheid maken tussen degenen die geïntegreerd zijn en deel uitmaken van onze samenleving en degenen die dat niet zijn en dat ook niet willen worden", vertelde Brinker aan journalisten in Wenen. Met andere woorden, kritiek op het Duitse migratiebeleid zit natuurlijk in het DNA van haar partij.

Brinker toonde aan dat ze deze aanpak fundamenteel steunt toen ze twee jaar geleden een rechtse samenzweringsbijeenkomst bezocht, georganiseerd door de grillige voormalige CDU-senator voor Financiën Peter Kurth, in zijn appartement in Berlin-Mitte. Onder de gasten bevonden zich uitgever Götz Kubitschek, de latere Europese lijsttrekker Maximilian Krah en de Oostenrijkse rechtsextremist en voormalig woordvoerder van de Identitaire Beweging, Martin Sellner. Sellners theorieën over remigratie hebben de partij nog verder in de belangstelling van het Bundesamt für Verfassungsschutz (Bundesamt für Verfassungsschutz) gebracht.

Brinker zei dat ze "meer dan verrast was door de aanwezigheid van meneer Sellner" toen de bijeenkomst op Kurths terras en haar eigen deelname maanden later bekend werden. Ze deelde zijn standpunten niet en "er vond geen verdere discussie plaats". Na de boekpresentatie vertrok ze snel, geschokt "door het publiek".

Typerend voor Brinker was de uitleg die ze destijds aan de Berliner Zeitung gaf. Ze zei dat ze via via van de bijeenkomst op de hoogte was geraakt. Ze wist niet wie ze daar zou ontmoeten. Heel wat AfD-leden noemden deze zeer specifieke vorm van afstand nemen "schandelijk".

Of ze nu geloofwaardig is of niet, Kristin Brinker deelt het DNA van de partij – anders was ze nooit leider in Berlijn geworden. Ze zal daarom wel af en toe foto's van haar en Björn Höcke kunnen verdragen, een politicus uit Thüringen die ze anders in het openbaar zorgvuldig vermijdt.

Berlijnse AfD: Höcke's volk wordt sterker

Thorsten Weiß, binnen de partij bekend als een Höcke-man, is een van de verantwoordelijken voor de radicale stellingen in Berlijn. Hoewel Weiß lange tijd fractievoorzitter was, waren anderen verantwoordelijk voor het binnenlands beleid. Daarin is de afgelopen maanden verandering gekomen. Weiß werd woordvoerder binnenlands beleid van de fractie en kondigde kort daarna aan: "Vanaf nu wordt de binnenlandse veiligheid primair vanuit het perspectief van remigratie bekeken. Criminele buitenlanders moeten consequent worden uitgezet, want binnenlandse veiligheid kan alleen via remigratie worden bereikt."

De mensen van Brinker maken er geen geheim van dat ze niet denken dat zo'n aanvalsgolf de AfD in Berlijn vooruit zal helpen. De 53-jarige wil de Berlijnse AfD in ieder geval ontdoen van haar imago als een constant onbeschofte, smerige, smerige partij. Dus zij – en, zoals ze zelf zegt, de meerderheid van haar partij – streeft naar competentie en geloofwaardigheid op andere terreinen. Dit gaat om meer dan alleen het geluid.

Ten slotte reisden ze naar Wenen om een standpunt in te nemen over de toenemende verwaarlozing in Berlijn. De titel luidde: "Moed om orde te handhaven – Tegen de teloorgang van onze openbare ruimte."

"We willen Berlijn ook van zijn sombere imago afhelpen", aldus Brinker. Voorwaarde daarvoor is een aanzienlijke toename van het aantal openbare ordediensten, idealiter gepaard gaande met een uitbreiding van hun bevoegdheden.

Voor de AfD is het duidelijk: "Verwaarlozing ontstaat wanneer onverschilligheid de overhand neemt in plaats van verantwoordelijkheid. Het uiterlijk van een stad weerspiegelt haar innerlijke toestand. We willen de Berlijners orde, veiligheid en levenskwaliteit herstellen. Wie van zijn stad houdt, laat die niet vergaan. Berlijn moet eindelijk de moed hebben om de orde weer te handhaven."

Prijsvraag: Wanneer had Berlijn nog geen louche imago?

Hoewel termen als "opnieuw" of "iets teruggeven" Berlijners die al lang in Berlijn wonen zeker zullen irriteren, is de hamvraag: wanneer had Berlijn geen somber imago? Desondanks weet de partij met zulke eisen zeker een goede aansluiting te vinden bij de middenklasse.

Zoals bekend worden zaken ingewikkeld wanneer het specifiek wordt. Wat nodig is, is een "24-uurs wetshandhavingsinstantie die overtredingen consequent en onmiddellijk kan bestraffen", vervolgt de verklaring. Het is inherent aan de aard van oppositiepartijen om niet in detail te bespreken waar dit personeel vandaan komt en hoe ze betaald zullen worden.

Hetzelfde geldt voor Kristin Brinkers favoriete angstonderwerp, het openbaar vervoer: het openbaar vervoer is "een barometer van de toestand van onze gemeenschap", schrijft de AfD. Naast meer beveiligingspersoneel en schoonmaakploegen is er meer licht nodig bij de metro-ingangen, "state-of-the-art bewakingstechnologie" en de invoering van een algemene toegangsbeperking voor mensen zonder kaartje tot treinstations. Dit alles is duur.

Orde en netheid: FDP wil ook daklozen uitzetten

En hoe radicaal sommige Weense kranten ook klinken, zelfs de Berlijnse FDP-leider Christoph Meyer roept nu op tot de deportatie van daklozen uit Oost-Europa. Terwijl de AfD naar Wenen reisde, reed Meyer naar de Kottbusser Tor in Kreuzberg, waar hij werd geïnterviewd door de krant BZ. Het is al lang juridisch vastgelegd dat Europese burgers die hier geen werk of vaste woonruimte hebben "kunnen worden teruggestuurd", aldus Meyer.

En volgens een andere theorie sluit de FDP-leider zich ook nauw aan bij de lijn van de AfD. Er is geen stad in Europa die zo vuil is en zo weinig waarde hecht aan het opruimen van de rommel als Berlijn, zegt hij.

Als het zo doorgaat, zal de AfD een ander thema moeten kiezen om zich te blijven onderscheiden. Het is goed mogelijk dat agitatoren zoals Thorsten Weiß steeds meer op de voorgrond treden. Dit zou een van de inzichten kunnen zijn van een reis naar Wenen, waar twee zogenaamd gelijkwaardige partijen ontdekten hoe ongelijk ze eigenlijk zijn. Terwijl de FPÖ in Wenen een duidelijke lijn heeft, is de AfD in Berlijn nog steeds op zoek naar haar identiteit. En ze heeft dringend een antwoord nodig voor de parlementsverkiezingen van volgend najaar.