De strategie van Karlsruhe: hoe de SPD in vijf stappen Merz omver kon werpen en Klingbeil tot bondskanselier kon kiezen

Wat een vastgelopen personeelsdebat lijkt, zou wel eens de eerste zet kunnen zijn in een langdurige schaakpartij. Terwijl publiek en media druk bezig zijn met de controversiële kandidatuur van Frauke Brosius-Gersdorf , gaat het debat achter de schermen mogelijk al over veel meer dan alleen een positie in het Federale Constitutionele Hof.

Volgens grondwetjurist Josef Franz Lindner, hoogleraar recht aan de Universiteit Augsburg, is de verkiezing van de rechters geen kwestie van partijpolitiek gekrakeel, maar vormt deze de sleutel tot een verstrekkend strategisch project: de terugkeer van de SPD naar de kanselarij met behulp van het Federale Constitutionele Hof.

Verkiezing van rechters, verbod op de AfD en dan weer terug naar de kanselarij?

Lindners scenario is gebaseerd op een reeks juridisch mogelijke, maar politiek zeer controversiële stappen. Op Platform X schrijft hij: "De huidige discussie over een van de kandidaten is oppervlakkig. Ze verhult de werkelijke motivatie, namelijk de strategische machtsoptie van de SPD in een puur linkse alliantie. Deze optie bestaat uit verschillende bouwstenen."

Uitgangspunt voor zijn overwegingen is de verkiezing van de constitutionele rechters, die hij omschrijft als “een beslissende stap op weg terug naar de kanselarij”, en de vorming van een meerderheid in de Tweede Senaat van het Federale Constitutionele Hof, die op het spel staat bij de toewijzing van rechterlijke posten.

Juist daar, in de Tweede Senaat, zou een mogelijke procedure voor een verbod op AfD-kandidaten worden onderhandeld. Volgens Lindners analyse nomineert de SPD kandidaten die publiekelijk hun steun hebben uitgesproken voor een dergelijke procedure. Slechts enkele weken geleden had de partij ermee ingestemd de procedure voor een verbod op AfD-kandidaten voor te bereiden.

Lindner betoogt dat de verkiezing van de twee sociaaldemocratische kandidaten de aanzet zou geven tot een politieke reorganisatie. Mocht het Federale Constitutionele Hof de AfD verbieden – een stap die binnen twee tot drie jaar zou kunnen worden gezet – dan zouden 150 AfD-zetels in de Bondsdag automatisch verloren gaan.

Het aantal parlementsleden zou dan krimpen tot ongeveer 479. De meerderheid van de bondskanselier zou teruglopen tot slechts 240 stemmen. De SPD, de Groenen en de Die Linke zouden samen 269 zetels bezetten. De mathematische meerderheid voor een rood-rood-groene coalitie zou worden bereikt. Een machtsovername zonder nieuwe verkiezingen zou mogelijk zijn via een constructieve motie van wantrouwen op grond van artikel 67 van de Grondwet.

Klingbeil zou kanselier worden, Olaf Scholz zou waarschijnlijk in het kabinet blijven en de nieuwe coalitie zou tot 2029 kunnen regeren. Een AfD, verpletterd door de verbodsregeling, zou tegen die tijd waarschijnlijk niet vervangen kunnen worden. Een nieuwe centrumrechtse partij zou weinig tijd hebben om structuren op te bouwen. En de CDU/CSU? Volgens Lindner zou die publiekelijk zijn macht hebben verloren, mede verantwoordelijk voor de rechterlijke verkiezingen en het verbod: "Voor de CDU/CSU betekent dit dat ze misschien maar twee stappen verwijderd zijn van politieke zelfmoord."

Voor de jurist is één ding duidelijk: de SPD blijft bij haar kandidaten – niet uit pure wrok, maar uit strategie. Een terugtrekking zou neerkomen op een zelf toegebrachte nederlaag. Voor de CDU is de situatie echter precair: als ze akkoord gaat, zou ze kunnen bijdragen aan haar eigen machtsverlies. Blokkeert ze het voorstel, dan dreigt er een constitutioneel en politiek conflict, gekoppeld aan de beschuldiging dat ze AfD-sympathieën binnen de eigen gelederen tolereert.

Het is een scenario dat veel vragen oproept. De analyse van Josef Franz Lindner laat zien dat de strijd om de constitutionele rechters niet alleen een dispuut is over geschiktheid of moraliteit. Het gaat om het grotere geheel – in zijn scenario zelfs over de strategische hervorming van de republiek.