Gaza | Met bendes tegen Hamas

Van een afstandje, van bovenaf, wordt de omvang van de verwoesting in de Gazastrook zichtbaar: satellietbeelden tonen hopen puin waar ooit huizen stonden, mensen die zich door de stoffige straten worstelen om in sjofele winkeltjes te kopen wat ze maar kunnen, als ze tenminste geld hebben.

Het leven in de zwaar overbevolkte, smalle strook land tussen de Middellandse Zee, Egypte en Israël is al jaren niet gemakkelijk of aangenaam. Vandaag de dag is het ondraaglijk – vanwege de oorlog die sinds oktober 2023 woedt tussen de Israëlische regering en Hamas, dat de Gazastrook sinds medio 2007 controleert. Maar ook omdat deze oorlog nu botst met de nasleep van wat eraan voorafging. De jarenlange blokkade door Israël en Egypte, en het feit dat Hamas bijna al het beschikbare geld investeerde in de militaire opbouw, heeft de infrastructuur verwaarloosd: jarenlang sijpelden zeewater en rioolwater in het grondwater, waardoor het overgrote deel ervan ondrinkbaar was. Mensen dronken het toch al. Van tijd tot tijd waarschuwden de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) of een mensenrechtenorganisatie dat de Gazastrook onbewoonbaar dreigt te worden. Dit heeft niet veel aandacht getrokken.

Nu laten satellietbeelden echter iets anders zien: in Rafah, aan de grens met Egypte, zijn Israëlische militaire bulldozers begonnen met het met de grond gelijk maken van grote gebieden, meldt nieuwszender Al Jazeera. Vrijwel tegelijkertijd kondigde minister van Defensie Israel Katz de bouw van een kamp aan op de ruïnes van Rafah: aanvankelijk zouden daar tot 600.000 Palestijnen worden gehuisvest, zonder mogelijkheid om te vertrekken. Later zou de hele bevolking van Gaza daarheen worden verplaatst, meldt de Israëlische krant Haaretz. Het doel is om het emigratieplan uit te voeren dat maanden geleden voor het eerst door premier Benjamin Netanyahu en de Amerikaanse president Donald Trump werd gelanceerd.

Het is zeer waarschijnlijk dat naast de verwoesting, honger en ziektes ook een plaag van criminaliteit zal ontstaan.

-

Katz noemt dit een "humanitaire stad". Israëlische oppositiepolitici, sommige media en voormalig premier Ehud Olmert vonden er al snel een term uit het verleden voor: "concentratiekamp". De manier waarop de regering de oorlog heeft gevoerd, is aan niemand meer uit te leggen, vertelde Olmert aan de Britse krant The Guardian.

Sommige commentatoren beschouwen deze aankondiging echter als een onderhandelingstactiek. De gesprekken over een staakt-het-vuren gaan door, waarbij Trump en mensen in de omgeving van Netanyahu herhaaldelijk aankondigen dat een akkoord nabij is. Dit is echter nog niet gebeurd: Hamas eist een permanent staakt-het-vuren en een volledige terugtrekking van de Israëlische troepen. Netanyahu vindt het ondertussen zichtbaar moeilijk om zelfs maar een beperkte terugtrekking binnen zijn coalitie af te dwingen. Zijn regering is gebaseerd op de steun van een ultrarechtse electorale alliantie en de tolerantie van twee ultraorthodoxe partijen. En met name de rechtsradicalen hebben een droom: de wederopbouw van de in 2005 ontruimde Israëlische nederzettingen in de Gazastrook. Hierbij kunnen ze ook rekenen op de steun van enkele parlementsleden van Netanyahu's eigen partij, de Likoed. Likoed-ministers zijn zelfs te zien op conferenties die zich richten op het onderwerp van de nederzettingenbouw in Gaza – waar Netanyahu geen tegenspraak tegen heeft. Omdat zijn coalitie zo'n wankele meerderheid heeft dat hij elke stem nodig heeft.

In de Gazastrook zelf richt de aandacht zich nu op het werk van de Gaza Humanitarian Foundation (GHF), een bedrijf gevestigd in de Amerikaanse staat Delaware dat vier distributiecentra voor humanitaire hulp in Gaza beheert. Daar zijn herhaaldelijk gewelddadige gevechten uitgebroken, waarbij honderden mensen om het leven zijn gekomen. Soms openen Israëlische soldaten het vuur, soms doen Hamasstrijders het. De Israëlische regering heeft nu een nieuw front geopend en is begonnen met het bewapenen van familieleden.

Deze uitgebreide families vormen van oudsher een pijler van de machtsstructuur in de Gazastrook. Ze hebben een enorme maatschappelijke invloed en zijn daarom een van de redenen waarom Hamas tot op de dag van vandaag aan de macht is gebleven: de leiding zocht voortdurend naar verzoening met andere groeperingen en wist ervoor te zorgen dat degenen die kritisch tegenover de organisatie stonden, tenminste stil bleven.

Nu probeert de regering van Netanyahu deze groeperingen te motiveren om tegen Hamas te vechten, ook al zijn ze zelf tegen Israël. En niet iedereen die steun ontvangt, behoort tot de uitgebreide familiekring. Neem bijvoorbeeld de militie van Yasser Jihad Mansur Abu Shahab. Er zijn veel aanwijzingen dat zij nu ook samenwerken met de GHF. Maar vóór de oorlog, aldus Egyptische onderzoekers, was de groep voornamelijk actief in drugssmokkel vanaf het Sinaï-schiereiland, waar ze samenwerkte met de terroristische militie Islamitische Staat. Het is daarom zeer waarschijnlijk dat de verwoesting, honger en ziekte binnenkort gepaard zullen gaan met een plaag van criminaliteit.