Şirketler daha az vergi ödemek için 336,8 milyar dolarlık vergi indirimi biriktiriyor.

Son yıllarda İspanyol şirketleri, gelecek mali yıllarda ödenecek vergi tutarlarını azaltmak için kullandıkları birikmiş vergi kayıplarının hacmini azalttılar. Ve bunu önemli bir hızla yaptılar. Şeffaflık Portalı'nın EL PAÍS'e sağladığı verilere göre, Vergi Dairesi'nin bunları kamuoyuna açıklamayı reddetmesi nedeniyle 2023 yılı sonunda mahsup edilmesi gereken ödenmemiş vergi kayıpları 336,887 milyar avroya ulaştı. Bu, Maliye Bakanlığı tarafından 17 akademisyene yaptırılan ve 2022 yılında sunulan Vergi Reformu Beyaz Kitabı'nda açıklandığı gibi, 2019 yılı sonunda kaydedilen 575,334 milyar avroya kıyasla %41'lik bir düşüşü temsil ediyor. Düşüşe rağmen, mevcut vergi yastığı hala muazzam: İspanya'nın GSYİH'sinin neredeyse beşte birine ve sekiz yıldan fazla bir süre boyunca kurumlar vergisi tahsilatına eşdeğer.

Negatif vergi matrahları, bir şirketin devredebileceği ve diğer yıllardaki kârlarından mahsup edebileceği kırmızı rakamlardır (temelde birikmiş zararlar). Uygulamada, şirketin sonraki yıllarda kurumlar vergisi yükünü azaltmasına olanak tanıyan bir tür vergi indirimi işlevi görürler. Vergi tahsilatı üzerinde doğrudan etkileri vardır, çünkü var oldukları sürece şirketler kâra döndüklerinde daha az vergi ödeyebilirler.

Örneğin, bir şirket bir mali yıl içinde gelirinden daha fazla gider yaptığında vergi kayıpları ortaya çıkar. Kanun, bir şirketin yaşam döngüsünün iniş çıkış dönemleriyle şekillendiğini varsayar ve bu nedenle zararların gelecek mali yılların kârlarından mahsup edilmesine olanak tanır. Bu, vergi ödemelerini yıllarca erteleyebilir, hatta tamamen ortadan kaldırabilir.

Kurumlar vergisi, İspanyol vergi sisteminin büyük zenginliklerinden biridir. Ayrıntılar, boşluklar, yorumlar ve küçük puntolarla doludur, bu nedenle 2019 ile 2023 arasında kaydedilen düşüşün kesin nedenlerini bulmak neredeyse imkansızdır. Devlet Hazine Müfettişi Francisco de la Torre, düşüşün büyük bir kısmını açıklayabilecek bir dizi nedene işaret ediyor: Anayasa Mahkemesi'nin firmaların vergiyle ilgili manevra alanını genişleten kararının etkilerinden, şirketlerin Vergi Dairesi'nden olası yaptırımlardan kaçınmak için iç yapılandırmaya gitmelerine kadar. Elbette, pandemi sonrası toparlanmayı ve şirketlerin büyük bir bölümünü olağanüstü kârlarla dolduran ve yatak altında sakladıkları vergi kayıplarını vergi faturalarını azaltmak için daha fazla kullanmalarına olanak tanıyan fiyat krizini unutmamak gerekir.

Transparency tarafından sağlanan veriler, vergi beyannamesinin 2024'te verilmesi gereken 2023 mali yılına aittir. Aynı yıl, Ocak ayında Anayasa Mahkemesi, eski Maliye Bakanı Cristóbal Montoro tarafından uygulamaya konulan ve şu anda bakanlık yaptığı dönemde şirketlere fayda sağladığı iddia edilen bir "etki ağı" nedeniyle yargılanan ve 2016 yılında kamu gelirlerini artırmak amacıyla negatif vergi matrahlarının mahsup edilmesini ciddi şekilde kısıtlayan büyük reformu iptal etti. Teminat Mahkemesi, bu kararı usule ilişkin bir kusur nedeniyle aldı; çünkü değişiklik, olağan Parlamento süreci yerine bir kraliyet kararnamesi aracılığıyla uygulanmıştı. De la Torre'nin de belirttiği gibi, birçok şirket, hükümet kriterleri tekrar sıkılaştırmadan önce, ödenmemiş vergi matrahlarını büyük ölçüde mahsup etme fırsatından yararlandı.

Ancak, şirketlerin vergileri azaltmak için kullanabileceği tampon, Vergi Dairesi'nin kaç tane negatif vergi matrahının dengelendiğine dair istatistiklerinden çok daha fazla düştü; bu veriler kamuya açık ve madalyonun diğer yüzü olarak düşünülebilir. Transparency'ye göre, 2019 ile 2023 yılları arasında negatif vergi matrahları yaklaşık 240 milyar avro azaldı. Buna karşılık, resmi vergi makamları bu dönemde yalnızca yaklaşık 90 milyar avro denge olduğunu gösteriyor. Peki neden böyle bir fark var? Bir açıklama, birçok şirketin ihtiyatlı davranmak veya Hazine ile olası sorunlardan kaçınmak için bu vergi matrahlarının bir kısmını vergi muhasebelerinden gönüllü olarak çıkarmaya karar vermiş olması olabilir.

De la Torre, mahkemelerin genellikle Hazine'nin "olumsuz vergi matrahlarını analiz etme ve bunların uygunsuz veya yetersiz gerekçelere dayandığını tespit ederse ceza verme" hakkına sahip olduğunu kabul ettiğini hatırlatıyor. Bu artan denetimin caydırıcı bir etkisi oldu: Birçok grup ihtiyatlı davranmayı tercih etti ve kredileri muhasebe kayıtlarından gönüllü olarak silmeye karar verdi.

Bu, Barselona Üniversitesi'nde Finans Hukuku profesörü ve Martínez Comín hukuk firmasında danışman olan Joan-Francesc Pont tarafından da öne sürülen bir şey. Pont, negatif vergi matrahlarının, şirketin vergi muhasebesinin bir parçası olan ve mutlaka gerçek mali tabloyu oluşturmayan bir girdi olduğunu belirtiyor. Başka bir deyişle, bunlar nakit değil, potansiyel bir vergi tasarrufunu temsil ediyor. Bu nedenle, özellikle bu girdilerin meşruiyetinden şüphe duyan birçok şirket, hukuki belirsizlikle karşı karşıya kaldığında, "bunları temizlemeyi, hesaplarını basitleştirmeyi ve Hazine ile olası çıkar çatışmalarına maruz kalma riskini azaltarak gelecekteki beklenmedik durumlardan kaçınmayı" tercih etmiş olabilir. Uzman, grupların "belirli bir miktarda negatif vergi matrahı bildirebileceğini ve daha sonra herhangi bir mahsuplaşma olmasa bile ek bir beyanname ile bunu değiştirebileceğini" hatırlatıyor. Müfettiş, "Bu onların hakkı," diye onaylıyor.

Uzmanlar, daha az da olsa, pandemi kaynaklı ekonomik krizin etkilerine de odaklanıyor. De la Torre, "Birçok küçük ve orta ölçekli işletme ortadan kayboldu," diyor. "Ve onlarla birlikte, sahip oldukları vergi kayıpları da gitti."

Bir vergi açığı

Negatif vergi matrahları, doğası ve uygulaması gereği, Devletin kurumlar vergisi yoluyla elde ettiği geliri, kesin olarak hesaplanması zor bir miktarda azaltan bir mekanizmadır. Beyaz Bülten'in yazarları, bu etkinin yıllık en az 5 milyar avro olacağını tahmin etmektedir.

Bu, vergi matrahının (verginin fiilen hesaplandığı tutar) şirketlerin beyan ettiği muhasebe sonuçlarından, yani bir dereceye kadar kârlarını, yani giderler düşüldükten sonra elde ettikleri kârı yansıtan bir rakamdan giderek uzaklaşmasını açıklayan faktörlerden biridir. Verilere ulaşılabilen en son yıl olan 2024'te şirketler 339 milyar avro kâr bildirdi. Ancak, vergi indirimleri ve yurt dışında elde edilen gelirin muaf tutulması gibi diğer hafifletme mekanizmalarının uygulanmasının ardından nihai vergi matrahı 180,806 milyar avroya düşürüldü.

"Vergi matrahlarının mahsup edilmesi bir İspanyol icadı değil; birçok başka ülkede de uygulanıyor ve farklı cömertlik derecelerinde uygulanıyor. Mantıksız olan, bir şirketin zararlarını sonsuza kadar indirebilmesidir," diye savunuyor Bask Ülkesi Üniversitesi'nde profesör olan Ignacio Zubiri. Ekonomist, bu vergi indirimlerinin süresinin dolmamasını eleştiriyor; bu görüş, mahsup sistemini reform etmeyi öneren ancak bir zaman sınırı getirilmesini dışlayan Beyaz Kitap'ın vergi reformu önerisiyle çelişiyor. Zubiri, "Belki de bunları mahsup etmek için 10 yıllık bir süre yeterlidir ve şirketlerin indirebileceği kalemlerin türleri bile sınırlandırılabilir. Aksi takdirde, verginin kendisi yük altına girebilir," diye sonuca varıyor.