Waarom zijn ultrabewerkte voedingsmiddelen zo aantrekkelijk?

Met een veelvoud aan opties, smaken, kleuren en aantrekkelijke verpakkingen verschijnen ultrabewerkte voedingsmiddelen steeds vaker op Braziliaanse menu's. Instantnoedels, snacks, frisdranken, worstjes en sandwichkoekjes behoren tot de meest voorkomende producten, maar de lijst is lang. Maar weet u wat ultrabewerkte voedingsmiddelen zijn?

Dit zijn industriële formules die weinig tot geen volwaardige voeding bevatten en een grote hoeveelheid suiker, zout, vetten en andere kunstmatige stoffen zoals kleur-, smaak- en aromastoffen. Deze additieven worden juist toegevoegd om de producten smakelijker te maken en zo aantrekkelijker voor het publiek. "Een deel van de structuur van ultrabewerkte voedingsmiddelen is juist dat ze hypersmakelijk zijn – dat wil zeggen, samengesteld om onze zintuigen intens te prikkelen", legt voedingsdeskundige Evelyn Frade uit, onderzoeker aan het Centrum voor Epidemiologisch Onderzoek in Voeding en Gezondheid van de Universiteit van São Paulo (Nupens-USP).

Het is dan ook geen verrassing dat de consumptie van deze producten in Brazilië groeit. Volgens onderzoek van Nupens-USP bedroeg de stijging 5,5% in tien jaar tijd. Het probleem is dat, naast de popularisering van ultrabewerkte voedingsmiddelen, ook de opkomst van dieetgerelateerde ziekten, van obesitas tot diabetes en hart- en vaatziekten, toeneemt. Daarom is het cruciaal om te weten hoe je deze voedingsmiddelen kunt herkennen, waarom ze zo lekker zijn en welke gezondheidsrisico's ze met zich meebrengen.

Natuurlijk , bewerkt en ultrabewerkt: wat is het verschil?

Volgens de Voedingsgids voor de Braziliaanse bevolking van het Ministerie van Volksgezondheid kunnen voedingsmiddelen worden onderverdeeld in vier hoofdcategorieën: natuurlijk of minimaal bewerkt, bewerkte culinaire ingrediënten, bewerkt en ultrabewerkt.

De eerste categorie betreft voedingsmiddelen die in de natuur voorkomen, zoals fruit, groenten, bladeren, eieren en melk. De tweede categorie omvat ingrediënten die uit natuurlijke voedingsmiddelen worden gewonnen en bij het koken worden gebruikt, zoals oliën, olijfolie, zout en suiker. Bewerkte voedingsmiddelen zijn op hun beurt natuurlijke voedingsmiddelen die met toegevoegd zout worden geproduceerd, zoals ingemaakte groenten, fruit in blik, kaas en brood. Ultrabewerkte voedingsmiddelen ondergaan verschillende stadia en verwerkingstechnieken en bevatten talloze ingrediënten, waarvan vele uitsluitend voor industrieel gebruik zijn. In deze laatste categorie is het oorspronkelijke voedsel niet meer herkenbaar.

Een praktisch voorbeeld van deze classificaties is te zien in maïsproducten, zoals voedingsdeskundige en directeur van de Braziliaanse Voedingsvereniging (ASBRAN), Fabiana Poltronieri, uitlegt: "Een maïskolf is een natuurlijk voedingsmiddel . Als ik maïs uit blik eet, is het een bewerkt voedingsmiddel. Nu is een maïssnack een ultrabewerkt voedingsmiddel."

De voedingsdeskundige benadrukt dat deze classificatie belangrijk is om te begrijpen dat niet alles wat in blik of een pakje zit per se slecht is. "Bewerkte voedingsmiddelen ondergaan processen die voedingsstoffen behouden en een langere houdbaarheid garanderen, waardoor de toegang tot veilig voedsel toeneemt", stelt ze.

Waarom zijn ultrabewerkte voedingsmiddelen lekker?

Zoals u aan het begin van dit artikel hebt gelezen, maken zowel de grote hoeveelheden suiker, zout en vet, als het gebruik van cosmetische toevoegingen zoals kleur-, smaak- en aromastoffen in ultrabewerkte voedingsmiddelen ze aantrekkelijker. "Deze toevoegingen geven smaak, aroma, textuur en uiterlijk die echt voedsel nabootsen. De combinatie van deze elementen resulteert in producten die onze smaakpapillen overprikkelen en zo overmatige consumptie aanmoedigen", legt Nupens-onderzoeker Evelyn Frade uit.

De afgifte van de neurotransmitter dopamine, die verband houdt met stemmingsregulatie en motivatie in de hersenen, ligt ook aan de basis van het probleem. "Er zijn aanwijzingen dat deze additieven het beloningssysteem beïnvloeden, waardoor mensen ze steeds vaker consumeren", zegt Fabiana Poltronieri van ASBRAN.

Zouden deze mechanismen ultrabewerkte voedingsmiddelen verslavend kunnen maken? "We weten dat de overmatige stimulatie van ultrabewerkte voedingsmiddelen op het gehemelte overconsumptie aanmoedigt. Maar het verslavende effect zelf wordt nog steeds onderzocht door de wetenschappelijke gemeenschap", reageert de Nupens-USP-onderzoeker.

Tot slot is gemak een andere factor die de consumptie stimuleert. Ultrabewerkte voedingsmiddelen zijn niet alleen goedkoper, maar ook gemakkelijker te vervoeren en te bewaren dan natuurlijke voedingsmiddelen . Dit betekent dat ze in elke winkel te vinden zijn, zelfs in het openbaar vervoer. "Bovendien is de verpakking ontworpen om die sensorische eigenschappen, zoals geur, knapperigheid en karakteristieke smaak, te behouden. Je kunt hem gemakkelijk openen, beginnen met eten en dankzij de hoge smakelijkheid eet je hem snel op", voegt voedingsdeskundige Fabiana Poltronieri toe.

Ultrabewerkte voedingsmiddelen worden in verband gebracht met chronische ziekten

Hoewel verse voeding nog steeds de belangrijkste basis vormt van het Braziliaanse dieet, verliest deze wel terrein ten opzichte van ultrabewerkte voeding, zo blijkt uit de laatste Household Budget Survey (POF) uit 2018. Destijds vertegenwoordigde ultrabewerkte voeding al ongeveer 20% van de totale calorieënconsumptie van de Braziliaanse bevolking.

Deze substitutie brengt tal van gezondheidsrisico's met zich mee. Volgens onderzoeker Evelyn Frade van Nupens-USP worden ongeveer 32 ziekten in verband gebracht met de consumptie van ultrabewerkte voedingsmiddelen. Een recente studie van USP bracht deze producten bijvoorbeeld in verband met vroegtijdige sterfte door chronische niet-overdraagbare ziekten, zoals hart- en vaatziekten, maar ook obesitas, diabetes en kanker. In hun analyse schatten de onderzoekers dat jaarlijks 57.000 mensen in Brazilië aan deze aandoeningen overlijden als gevolg van de consumptie van ultrabewerkte voedingsmiddelen, wat overeenkomt met 10,5% van alle vroegtijdige sterfgevallen onder volwassenen van 30 tot 69 jaar in het land.

Een soortgelijk effect werd aangetoond in nieuw onderzoek van McMaster University in Canada: volgens de bevindingen verhogen diëten rijk aan ultrabewerkte granen (zoals industrieel brood en koekjes) het risico op inflammatoire darmziekten (IBD). De studie , gepubliceerd in The American Journal of Gastroenterology , omvatte ongeveer 125.000 mensen uit 21 landen en toonde aan dat deze kans twee keer zo hoog kan zijn bij personen die 19 gram of meer ultrabewerkte granen per dag consumeren.

Hoewel ze voor veel mensen heerlijk zijn en ook nog eens betaalbaar en praktisch, toont de wetenschap aan dat dit soort voedsel met mate moet worden geconsumeerd. Deze richtlijn is ook opgenomen in de voedingsrichtlijnen voor de Braziliaanse bevolking.