Hoeveel en hoe China investeert in de Braziliaanse landbouw – en waarom dit de VS dwarszit

Net als in andere sectoren van de economie groeit de Chinese aanwezigheid in de Braziliaanse landbouw snel in de hele productieketen. Deze investeringen zijn niet alleen gericht op het veiligstellen van de binnenlandse voedselvoorziening, maar weerspiegelen ook de bredere ambitie van het Aziatische land: het consolideren van zijn invloed in een steeds meer multipolaire geopolitieke context en het verminderen van de Amerikaanse dominantie.

Deze beweging blijft niet onopgemerkt bij Amerikanen. In juli nam de aankomende senator van Arkansas, Tom Cotton (R-Ark.), in de begrotingswet van de Amerikaanse inlichtingendienst voor het begrotingsjaar 2026 een onderzoek op naar de Chinese instroom in de Braziliaanse landbouwsector en de gevolgen daarvan voor de toeleveringsketen, de wereldmarkt en de voedselzekerheid.

Voor Alberto Pfeifer, senior onderzoeker bij Insper Agro Global en coördinator van de International Strategy Analysis-groep aan de Universiteit van São Paulo (USP), komt het initiatief niet als een verrassing. "Er zijn al inlichtingendiensten, of spionagediensten, als dat de Amerikaanse term is, die dit in kaart brengen," zegt hij.

De senator legt simpelweg een realiteit bloot: China heeft er belang bij de Braziliaanse landbouwproductie beter te begrijpen en multidimensionale veiligheid te bieden. Sommigen praten over voedselzekerheid, maar ik geef de voorkeur aan de term 'multidimensionale veiligheid', omdat het niet alleen om voedsel gaat, maar ook om energie, territoriale, sociale, politieke en milieugerelateerde zaken – kortom, meervoudig.

Volgens hem is het in een wereld waarin meerdere mondiale spelers onderling afhankelijk zijn, logisch dat China investeert in Latijns-Amerika en dat dit de Amerikaanse dominantie in de regio verstoort.

"Dit is niet langer de wereld van de Koude Oorlog, waar er een absolute scheiding was tussen twee polen. In een context waarin het, gebaseerd op de door de huidige Amerikaanse regering gewenste cartografie, lijkt op een wereld van invloedssferen, van een machtsconsolidatie, en niet van polarisatie, is de natuurlijke invloedssfeer van de Verenigde Staten Amerika, en daarom verstoort, vervormt en verstoort een grotere Chinese aanwezigheid dit evenwicht", legt hij uit.

Volgens hem is dit de reden waarom de Verenigde Staten zoveel aandacht hebben voor de Chinees-Latijns-Amerikaanse connectie, vooral in relatie tot de grootste leverancier van multidimensionale beveiliging aan de wereld: Brazilië.

Sancties tegen Brazilië hebben niets met handel te maken, zegt onderzoeker

Dit verklaart verder het offensief van de regering van Donald Trump tegen het land, onder leiding van Luiz Inácio Lula da Silva (Arbeiderspartij) de afgelopen maanden. Zoals Pfeifer beschrijft in een artikel dat hij samen met econoom Marcos Jank schreef , gaat de beweging niet "over gerechtelijke procedures, noch over virtuele censuur; laat staan ​​over handel", maar "over een herinrichting van de projectiesferen en dominantie over territoriale buurten."

Nadat Trump in april een belasting van 10% had ingevoerd op alle Braziliaanse producten die de Verenigde Staten binnenkwamen, verhoogde hij de belasting, zij het met een aantal uitzonderingen , naar 50% – het hoogste percentage dat de Amerikaanse overheid ooit aan een ander land heeft opgelegd.

In de brief waarin de tariefsverhoging werd aangekondigd, die op 9 juli werd vrijgegeven, noemde de Amerikaanse president onder meer de zaak die voormalig president Jair Bolsonaro (PL) bij het Hooggerechtshof (STF) moest voeren, en die Trump omschreef als een “heksenjacht”.

Op 15 juli opende de regering-Trump ook een onderzoek tegen Brazilië, via het Bureau van de Amerikaanse Handelsvertegenwoordiger (USTR), naar Braziliaanse acties, beleidsmaatregelen en praktijken die als ‘onredelijk’ of ‘discriminerend’ worden beschouwd en die ‘de Amerikaanse handel belemmeren of beperken’.

In het onderzoeksbevel werd melding gemaakt van het Pix-betalingssysteem, de handel in illegale producten op de Rua 25 de Março in São Paulo, illegale ontbossing voor landbouwdoeleinden, de bescherming van de ethanolmarkt, corruptie, de bescherming van intellectueel eigendom en de voorkeurstarieven die Brazilië hanteert in de handel met partners als Mexico en India.

Op 30 december heeft de Amerikaanse overheid via het Office of Foreign Assets Control (OFAC) van het ministerie van Financiën rechter Alexandre de Moraes van het Hooggerechtshof toegevoegd aan de lijst van autoriteiten die zijn gesanctioneerd onder de Magnitsky Act. Deze wet voorziet in het bevriezen van activa en eigendommen in de Verenigde Staten en verbiedt Amerikaanse burgers om voor onbepaalde tijd transacties te verrichten met personen die onder de maatregel vallen.

De Amerikaanse regering rechtvaardigde het besluit door te stellen dat Moraes verantwoordelijk is voor “een onderdrukkende censuurcampagne, willekeurige detenties die de mensenrechten schenden, en gepolitiseerde vervolgingen, waaronder die van voormalig president Jair Bolsonaro.”

Eerder waren de Amerikaanse visa van de minister, zijn familieleden en andere leden van de rechtbank al ingetrokken, waardoor ze de Verenigde Staten niet meer konden binnenkomen.

Onlangs werd ook de voormalige minister van Volksgezondheid Alexandre Padilha, zijn vrouw en dochter, maar ook Mozart Julio Tabosa Sales en Alberto Kleiman de toegang tot Amerikaans grondgebied ontzegd vanwege hun betrokkenheid bij de oprichting van Mais Médicos.

De Verenigde Staten noemen het programma een ‘exportprogramma voor dwangarbeid door het Cubaanse regime dat medisch personeel uitbuit door middel van dwangarbeid’.

Op 12 augustus werd Brazilië in een rapport van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken genoemd als een land waar de mensenrechtensituatie in 2024 zou verslechteren.

In het document worden voorbeelden van de maatregelen die de STF heeft genomen om Bolsonaro (PL) en zijn bondgenoten te censureren, genoemd: het blokkeren van X en de doden die door toedoen van de militaire politie zijn gevallen.

In een brief die Trump afgelopen weekend naar Bolsonaro stuurde, bevestigt de Amerikaanse president de politieke motivatie achter de tariefverhoging.

"Ik deel uw toewijding om naar de stem van het volk te luisteren en maak me grote zorgen over de aanvallen op de vrijheid van meningsuiting – zowel in Brazilië als in de Verenigde Staten – die door de huidige regering worden uitgevoerd. Ik heb mijn afkeuring krachtig uitgesproken, zowel publiekelijk als via ons tariefbeleid", schreef hij.

Voor Pfeifer is de tariefverhoging die Trump aan Brazilië heeft opgelegd verre van beperkt tot een handelskwestie. "Sommige mensen beginnen te beweren dat de Verenigde Staten ons in de schoot van China duwen, alsof de Amerikanen zo dom zijn om dit soort stappen niet te voorzien", betoogt hij.

"De Verenigde Staten verwachten een regeringswisseling in Brazilië"

"De Verenigde Staten verwachten een regeringswisseling, of een verschuiving in de internationale positie van Brazilië. Het is een relatie van regering tot regering: de Verenigde Staten verwachten een verandering in de Braziliaanse presidentiële termijn. Dit is de definitieve Amerikaanse berekening", aldus de onderzoeker.

De Insper-onderzoeker legt uit dat naarmate Brazilië dichter bij China komt, het land waarschijnlijk te maken krijgt met meer sancties van de Verenigde Staten, van allerlei aard (politiek, juridisch en economisch). Dit zal waarschijnlijk de binnenlandse situatie verslechteren, de sociale context beïnvloeden en de Braziliaanse regering verzwakken.

"Er speelt zich een impliciet spel af tussen drie mondiale economische of politieke actoren: Rusland, China en de Verenigde Staten", benadrukt Pfeifer. "Ik weet niet in hoeverre China ook wil friemelen met de Amerikaanse regering in deze regio, waarvan de Verenigde Staten al hebben aangegeven, aangetoond, geschetst en heel duidelijk hebben gemaakt dat het binnen hun invloedssfeer valt", zegt hij.

Hij legt uit dat het een onderling verbonden spel is, waarin invloedssferen overheersen, niet exclusief zijn. Rusland over de directe regio, zoals blijkt uit het conflict met Oekraïne; China over gebieden zoals Taiwan en Hongkong; en de Verenigde Staten over het hele Amerikaanse continent.

"De Chinezen zullen met Brazilië blijven handelen, handelen en investeren totdat het een bedreiging vormt, een belediging voor de Amerikaanse belangen in de regio. Dan zullen de Chinezen zich terugtrekken, omdat ze niet willen dat hetzelfde in hun regio gebeurt; ze willen bijvoorbeeld niet dat de Amerikanen zich bemoeien met Taiwanese kwesties."

De verkoop aan China vertegenwoordigt 30% van de Braziliaanse landbouwexport

De groeiende Chinese vraag naar Braziliaanse producten in de afgelopen jaren is indrukwekkend. Volgens gegevens van het Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Toelevering (MAPA) exporteerde Brazilië in 2024 voor 164,3 miljard dollar aan landbouwproducten. Hiervan was 49,7 miljard dollar, oftewel 30,2%, afkomstig van verkopen aan China, de belangrijkste handelspartner van Brazilië.

Om u een idee te geven: de waarde is meer dan twee keer zo groot als de hoeveelheid geïmporteerde landbouwproducten door de 27 landen van de Europese Unie samen: 32,2 miljard dollar, ofwel 14,1% van het totaal.

De belangrijkste Braziliaanse producten die in 2024 naar het Aziatische land werden verscheept, waren sojabonen (US$ 31,6 miljard), rundvlees (US$ 6 miljard), cellulose (US$ 4,6 miljard), katoen (US$ 1,7 miljard), suiker (US$ 1,4 miljard) en kippenvlees (US$ 1,3 miljard).

In 2000 bedroeg het aandeel van China in de agrarische exportinkomsten van Brazilië 2,7%. Daarmee was het Aziatische land slechts de zesde grootste bestemming voor de sector, na de EU, de Verenigde Staten, Argentinië, Japan en het Verenigd Koninkrijk.

Terwijl de totale waarde van de agrarische export van Brazilië in 24 jaar tijd met 699% groeide, steeg het bedrag dat China jaarlijks uitgeeft aan Braziliaanse agrarische producten met 8.747%.

China investeerde in 16 jaar tijd bijna R$400 miljard in Brazilië

Naast het verwerven van grondstoffen en goederen uit de Braziliaanse landbouwsector, manifesteert de groeiende interesse van China in de Braziliaanse landbouw zich ook via overnames, joint ventures en de aankoop van activa, maar ook via het verstrekken van kredieten, leveringscontracten en investeringen in logistiek en infrastructuur.

Volgens het meest recente onderzoek van de Brazil-China Business Council (CEBC) investeerde het Aziatische land tussen 2007 en 2023 73,3 miljard Amerikaanse dollar (bijna 400 miljard R$ tegen de huidige wisselkoers) in 264 projecten in Brazilië.

Van dit bedrag ging 2,4 miljard Amerikaanse dollar (3% van het totaal) rechtstreeks naar de landbouw. ​​Een groot deel van de andere Chinese investeringen in Brazilië komt echter ook ten goede aan de landbouwsector, door bij te dragen aan de ontwikkeling van de industrie en infrastructuur van het land. Zo kan de productie worden uitgebreid en de export worden gefaciliteerd.

De Braziliaanse elektriciteitssector trok bijvoorbeeld tussen 2007 en 2023 33,2 miljard dollar aan Chinees kapitaal aan, wat neerkomt op 45% van het totaal over die periode. De maakindustrie ontving investeringen ter waarde van 5,3 miljard dollar (7%), terwijl infrastructuurprojecten 3,3 miljard dollar (5%) van Chinese bedrijven aantrokken.

Kijkend naar de hoeveelheid investeringen in die periode, is Brazilië het vierde land dat de meeste bijdragen van China uit het buitenland ontving. Het is het enige land dat wordt gerekend tot de vijf grootste ontvangers van Chinees productief kapitaal ter wereld en dat zich ontwikkelt.

De Verenigde Staten staan ​​op kop met 193,6 miljard dollar, gevolgd door Australië (102,6 miljard dollar) en het Verenigd Koninkrijk (99,9 miljard dollar).

Chinese investeringen in Brazilië groeien met 33% te midden van een daling van buitenlandse investeringen wereldwijd

Alleen al in 2023, het laatste jaar waarover gegevens uit het CEBC-onderzoek beschikbaar zijn, bedroegen de Chinese investeringen in Brazilië in totaal 1,73 miljard Amerikaanse dollar, een stijging van 33% ten opzichte van het voorgaande jaar.

De groei vindt plaats tegen een relatief laag basisniveau, aangezien de investeringen het jaar ervoor met 78% daalden. Toch wijst het op een atypische Chinese hernieuwde interesse in de Braziliaanse economie, aangezien de buitenlandse investeringen in Brazilië in 2023 met 17% daalden, aldus de Centrale Bank (BC).

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) berekende een daling van 7% in de wereldwijde stroom van buitenlandse investeringen en een daling van 13% in de instroom van externe middelen in de Braziliaanse economie.

De Conferentie van de Verenigde Naties voor Handel en Ontwikkeling (UNCTAD) meldde een daling van 2% in de buitenlandse investeringen in de wereld in het algemeen en een daling van 10,2% in de buitenlandse bijdragen aan Brazilië.

"China neemt om verschillende redenen een voorzichtiger en selectievere houding aan ten opzichte van buitenlandse investeringen", aldus een uittreksel uit een analyse van Bradesco, de sponsor van het CEBC-onderzoek.

"De prioritering van de binnenlandse agenda en het strengere mondiale geopolitieke klimaat dwingen het Aziatische land om zijn strategieën aan te passen en zich te richten op strategische partners, waaronder Brazilië", vervolgen de analisten van de bank.

Hoewel de Verenigde Staten nog steeds de belangrijkste bron van buitenlandse directe investeringen in Brazilië zijn, heeft China de afgelopen jaren zijn kapitaalparticipatie in het land aanzienlijk vergroot.

Volgens een rapport van de Centrale Bank stegen de bijdragen van bedrijven met uiteindelijke Amerikaanse controle over Braziliaanse bedrijven tussen 2010 en 2023 van 109,7 miljard dollar naar 272,9 miljard dollar. Dat is een stijging van 148,7% in 13 jaar.

China sprong op zijn beurt van 7,9 miljard dollar naar 53,2 miljard dollar, wat neerkomt op een stijging van 575% in dezelfde periode. Hierdoor steeg het Aziatische land van de 16e naar de 5e plaats op de lijst van bronnen van buitenlands kapitaal dat in Brazilië wordt geïnvesteerd.

China breidt zijn deelname aan de gehele Braziliaanse landbouwproductieketen uit

Een van de grootste graanhandelsbedrijven die momenteel in Brazilië actief is, is het Chinese staatsbedrijf Cofco International. Het bedrijf, dat actief is in 36 landen, betrad de Braziliaanse markt tien jaar geleden toen het de controle verwierf over het Nederlandse bedrijf Nidera, dat al in Brazilië actief was met de verkoop van sojabonen en maïszaden, en over Noble Agri, destijds een onderdeel van de Singaporese Noble Group, dat al vier suikerrietfabrieken had in de regio Midden-Zuid van Brazilië.

In 2018 werd Nidera door Cofco verkocht aan Syngenta, 's werelds grootste fabrikant van landbouwpesticiden en een van de grootste zaadleveranciers, dat een jaar eerder ook al onder controle kwam van het Chinese bedrijf ChemChina.

De lijst van investeringen in Braziliaanse bedrijven door Chinese bedrijven in de afgelopen jaren is uitgebreid. Voorbeelden hiervan zijn de handels- en toeleveringsbedrijven Fiagril in Mato Grosso en Belagrícola in Paraná, die in 2017 werden overgenomen door het voormalige Hunan Dakang (nu PengDu), de agrarische tak van de Shanghai Pegxin Group.

In hetzelfde jaar werden de maïszaadactiva van Dow AgroSciences in Brazilië overgenomen door de Chinese bedrijven Yuan LongPing High-Tech Agriculture en CITIC Agri Fund Management voor 1,1 miljard dollar. De deal omvatte volledige toegang tot de Braziliaanse maïskiemplasmabank.

China investeert in Braziliaanse logistiek en havens voor transport van landbouwproducten

In de logistieke sector vond een van de grootste hoogtepunten plaats in 2022, toen Cofco de concessie voor 25 jaar won voor de STS-11-terminal in de haven van Santos (SP).

De eerste fase van het project werd in maart van dit jaar geopend na een investering van 285 miljoen dollar. Na voltooiing van de bouw volgend jaar verwacht het bedrijf jaarlijks 14,5 miljoen ton graan te verwerken in de terminal, de grootste in zijn portfolio buiten China.

De Chinese gigant heeft onlangs 23 locomotieven en 979 wagons aangeschaft om jaarlijks tot 4 miljoen ton sojabonen, maïs en suiker naar de terminal in de haven van Santos te vervoeren. De granen worden aangevoerd via de Rumo-spoorlijn die Rondonópolis, Mato Grosso, met de stad São Paulo verbindt, terwijl de suikerrietproducten de Cofco-weg-/spoorterminal in Votuporanga, São Paulo, zullen gebruiken.

Dit is niet de enige Chinese betrokkenheid bij Braziliaanse haventerminals. In 2017 werd de controle over de Paranaguá Container Terminal (TCP) overgenomen door China Merchants Port (CMPort), een in Hongkong gevestigde exploitant, voor 935 miljoen dollar (toen omgerekend 2,9 miljard Canadese dollar).

Sinds TCP is toegetreden tot het CMPort-portfolio, dat haventerminals in 25 andere landen omvat, is het jaarlijkse vervoer van TCP gegroeid van 810.000 TEU's (het equivalent van een container van 20 voet) naar 1,56 miljoen TEU's in 2024, aldus een recente verklaring van de exploitant.

Vorig jaar sloot TCP zich aan bij de zogenoemde ESA-route, die de haventerminals in Buenos Aires, Montevideo en Santos rechtstreeks verbindt met de Aziatische markt, via Singapore, Hongkong en de Chinese steden Yantian, Ningbo en Shanghai.

Eerder dit jaar kondigde CMPort ook een overeenkomst aan voor de aankoop van de enige particuliere Braziliaanse haventerminal die bereid is om zeer grote olietankers (VLCC's) te exploiteren, in de haven van Açu (RJ).

De veiling voor Tecon 10, de grootste containerterminal van Brazilië, in de haven van Santos, die nog moet worden gepland, trekt ook interesse van Chinese exploitanten. Cosco, een Chinese staatsrederij, en CMPorts zouden contact hebben opgenomen met de overheid en het Nationaal Agentschap voor Waterwegen (Antaq) voor meer informatie over de veiling.

De bedrijven zouden ook een consortium kunnen vormen met een ander staatsbedrijf uit het Aziatische land, de China Communications Construction Company (CCCC).

Met een verwachte investering van R$ 6,45 miljard en een contract met een initiële looptijd van 25 jaar, die tot 70 jaar kan worden verlengd, plaatst het project de haven van Santos in de top 20 van grootste ter wereld. Jaarlijks kunnen er 10 miljoen containers worden verplaatst.

Hoewel Brazilië ervoor koos zich niet aan te sluiten bij het Belt and Road Initiative, ook wel bekend als de Nieuwe Zijderoute, beloofde Lula eind vorig jaar een 'synergie' tussen het Chinese programma en voor Brazilië interessante projecten van het Nieuwe PAC.

De Nieuwe Zijderoute bestaat uit een Chinees programma van een biljoen dollar dat in 2013 van start ging. Het programma voorziet in de uitvoering van werkzaamheden en investeringen om de Chinese markt en de aanwezigheid van het land in de wereld uit te breiden door middel van infrastructuurwerken, waaronder snelwegen, spoorwegen, havens en ontwikkelingen in de energiesector, zoals olie- en gasleidingen.

Een van de belangrijkste projecten van het initiatief in Zuid-Amerika is de haven van Chancay in Peru, die afgelopen november door Cosco werd geopend. De megahaven, het resultaat van een investering van 1,3 miljard dollar van de Chinese overheid, zal naar verwachting de kosten en tijdsbestekken voor import en export tussen China en Latijns-Amerikaanse landen aan de andere kant van de Stille Oceaan verlagen.

In juni ondertekenden Brazilië en China een studieovereenkomst voor de aanleg van een spoorlijn die de Chinese havenstad Peru verbindt met Braziliaans grondgebied. De Braziliaanse regering voorziet een route door de staten Acre en Tocantins, met aansluiting op de West-Oost Integratiespoorweg (FIOL) in Bahia.

Fiol zelf, een project van 1.527 km tussen Ilhéus en Caetité in Bahia, zal Chinese investeringen ontvangen, zo blijkt uit een overeenkomst die is getekend tussen het Chinese Fonds voor investeringen in Latijns-Amerika (Clai-Fund), de China Railway Engineering Group (Crec), de regering van Bahia en Bahia Mineração.

Tot de investeringen behoren ook de productie van SAF- en landbouwmachines en de financiering ervan.

De opmars van Chinees kapitaal op het Braziliaanse platteland belooft de komende jaren door te zetten. In mei kondigden zakenlieden uit het Aziatische land tijdens een bezoek van een regeringsdelegatie aan China aan dat ze via het Braziliaanse Agentschap voor Handels- en Investeringsbevordering (ApexBrasil) in totaal 27 miljard R$ aan investeringen in Brazilië zullen doen.

Een deelnemer aan de vergadering, het Chinese bedrijf Envision, gaf aan dat het tot R$ 5 miljard gaat investeren in de productie van duurzame vliegtuigbrandstof (SAF) uit suikerriet in Brazilië.

Tijdens dezelfde officiële missie ondertekenden het Ministerie van Agrarische Ontwikkeling en Familielandbouw (MDA) en het Ministerie van Landbouw en Plattelandszaken van China een intentieverklaring om de mechanisatie en technologische vooruitgang van de familielandbouw in Brazilië te bevorderen.

Het document voorziet in de versterking van institutionele, investerings- en onderzoeksrelaties tussen China en Brazilië in de kleinschalige landbouwsector, met een focus op geavanceerde technologieën, gespecialiseerde machines en de toepassing van hernieuwbare energie, met name voor familielandbouw en kleine boeren.

Indirect heeft China ook zijn investeringen in de Braziliaanse landbouwsector via financiële instellingen verhoogd. In 2012 kreeg de Industrial and Commercial Bank of China (ICBC) toestemming om in Brazilië te opereren en financiering aan te bieden voor bilaterale handel en binnenlandse infrastructuur en productie, met een sterk potentieel om aan de vraag van de agro-industrie te voldoen.

De bank was in 2023 verantwoordelijk voor het uitvoeren van de eerste transactie in Brazilië met Chinese valuta, zonder gebruik te maken van de dollar. Dit model werd door Lula verdedigd voor commerciële transacties tussen BRICS-lidstaten.

In juni vorig jaar tekende de Nationale Bank voor Economische en Sociale Ontwikkeling (BNDES) een contract met de China Development Bank voor de financiering van infrastructuur- en industriële projecten in Brazilië, op het gebied van elektriciteit, productie, landbouw, mijnbouw, water, klimaatverandering en groene ontwikkeling.