Het Poolse verbod op huiswerk op scholen blijft een jaar later verdeeldheid zaaien

Door Anna Gmiterek-Zabłocka

Kort nadat de Poolse regeringscoalitie in december 2023 aan de macht kwam, voerde het ministerie van Onderwijs een aantal onderwijshervormingen door. Deze omvatten controversiële regelgeving die in april 2024 van kracht werd en die inhoudt dat basisschoolleraren geen huiswerk meer hoeven te geven.

Uit een peiling die in februari 2024 voor de nieuwswebsite Wirtualna Polska werd uitgevoerd, bleek dat 51% van de Polen vond dat het nieuwe huiswerkverbod een slecht idee was, terwijl 44% het steunde.

Uit een enquête van het maatschappelijk netwerk SOS for Education uit maart 2024 bleek dat 82% van de leraren vond dat huiswerk nodig was. Zo'n 85% vond dat leraren zelf moesten bepalen hoeveel en welk werk ze leerlingen gaven.

Recente berichten suggereren dat het ministerie van Onderwijs het huiswerkverbod zou kunnen terugdraaien. Toen minister Barbara Nowacka in augustus hierover werd gevraagd, zei ze dat ze "niets uitsluit" en eerst de resultaten van de evaluatieonderzoeken die naar scholen zijn gestuurd, zou afwachten.

Ter voorbereiding op het nieuwe schooljaar onderzoekt Anna Gmiterek-Zabłocka, journaliste gespecialiseerd in maatschappelijke vraagstukken, hoe de veranderingen zijn ontvangen door leraren, ouders en deskundigen.

Geen huiswerk betekent meer vrije tijd

Het ministerie van Onderwijs maakt onderscheid tussen de jongste klassen – groep 1 tot en met 3 – waar huiswerk nu verboden is, en de groepen 4 tot en met 8, waar huiswerk mag worden opgegeven, maar alleen als extraatje. Leraren mogen dergelijk werk niet nakijken of een onvoldoende geven als het niet is gemaakt.

Het belangrijkste argument voor het afschaffen van huiswerk en cijfers was dat schoolkinderen hierdoor minder stress zouden hebben en meer tijd zouden hebben om hun interesses te ontwikkelen of om na schooltijd buiten te spelen.

"Vaak hebben [ouders] gewaarschuwd dat Poolse scholen zich moeten inzetten voor het welzijn van kinderen en moeten zorgen voor hun welzijn, hun tijd voor ontwikkeling en tijd voor goed, diepgaand onderwijs", zei Nowacka bij de introductie van de hervormingen. "De plek voor onderwijs en leren is school, niet thuis", voegde ze eraan toe.

Vroeger gaven sommige leraren kinderen thuis een grote hoeveelheid werk om te maken – voor de lessen Pools, wiskunde, scheikunde en biologie, maar ook voor vakken als tekenen en muziek.

Leerlingen moesten bijvoorbeeld blokfluit oefenen, iets waar ze thuis uren mee bezig waren, ondanks dat ze niet naar de muziekschool gingen. Sommigen waren zo druk met studeren en huiswerk maken dat ze geen tijd hadden voor de buitenschoolse activiteiten die hun echte passie en interesse waren.

Dergelijke activiteiten zijn belangrijk voor hun fysieke en mentale gezondheid , die laatste is een aanzienlijk probleem geworden in de postpandemische samenleving . In Polen tonen talloze rapporten aan dat steeds meer kinderen last hebben van depressie, angst en suïcidale gedachten .

De hervormingen blijven de meningen verdelen

Joanna Dobkowska doceert aan de Faculteit Onderwijs van de Universiteit van Warschau. Ze zegt dat het ministerie van Onderwijs de huiswerkopdracht van de ene op de andere dag heeft afgeschaft. Noch leraren, noch ouders waren voorbereid op de verandering, betoogt ze. Bovendien specificeerde het ministerieel besluit wat een leraar wel en niet mocht doen, waardoor sommigen het gevoel hadden dat hun autonomie werd ingeperkt.

"Bovendien heeft het ministerie geen rekening gehouden met de resultaten van internationale studies, waaronder PIRLS en TIMSS", vertelde Dobkowska aan Notes from Poland. De eerste monitort trends in de prestaties van leerlingen op het gebied van geletterdheid , terwijl de tweede de prestaties in wiskunde en natuurwetenschappen bijhoudt.

"Uit dat onderzoek blijkt dat de hoeveelheid huiswerk die Poolse leraren tussen 2016 en 2021 gaven, aanzienlijk is afgenomen", vervolgt ze. "De oplossing zou moeten zijn om leraren te trainen, zodat ze weten wat voor huiswerk ze moeten geven, hoe vaak, en waarom het simpelweg maken van opdrachten in schriften niet effectief is."

Dobkowska zegt dat niet het huiswerk zelf de 'demon' is die bestreden moet worden, maar hoe ermee wordt omgegaan en hoe het eruitziet. "Het is belangrijk dat huiswerk... een soort intellectuele uitdaging is, een puzzel. Zodat het de creativiteit van het kind aanwakkert. Het mag geen oefening zijn waarvoor het kind met een ouder moet gaan zitten."

Ze voegt eraan toe dat een leerling na het maken van huiswerk altijd feedback moet krijgen, zodat hij of zij de waarde van zijn of haar inzet kan inzien. "Dat betekent natuurlijk wel dat deze taken minder vaak moeten worden gegeven, zodat de docent voldoende tijd heeft om ze te controleren", zegt ze.

Iga Kazimierczyk is onderwijskundige aan de Korczak Universiteit en hoofd van de stichting Ruimte voor Onderwijs. Ze vindt het besluit van het ministerie om huiswerk af te schaffen een heel slecht idee.

"Er ging geen enkele analyse aan vooraf", legt ze uit. "Zelfs als er veranderingen komen zonder voorafgaande analyses, is het essentieel om direct de effecten van de verandering te monitoren. En dat is nog niet gebeurd."

Volgens Kazimierczyk consolideert huiswerk kennis en vaardigheden en leert het kinderen regelmaat en plichtsbesef. Bij sommige vakken, zoals rekenen, geeft het hen de mogelijkheid om te controleren hoe ze een bepaald onderwerp beheersen.

Kazimierczyk, wiens zoon in groep vier zit op een basisschool in Warschau, zegt dat ze zelf beseft dat het gebrek aan huiswerk niet goed is voor kinderen. "Als ik mijn zoon vraag wat hij met rekenen heeft gedaan, antwoordt hij bijvoorbeeld 'breuken'. Maar dat is een heel algemene term, en hij kan me niet uitleggen wat ze precies aan het doen waren."

Ze legt uit dat het voor ouders moeilijk is om hun kinderen thuis te helpen met leerproblemen, omdat de schriften en schoolboeken nu op school blijven. Volgens Kazimierczyk moet huiswerk worden hervat – in een redelijke vorm en in redelijke mate.

Andrzej Wyrozembski, directeur van middelbare school nr. 1 in Warschau, is het daarmee eens. Hoewel middelbare scholieren nog steeds huiswerk krijgen, maakt Wyrozembski zich zorgen over de nieuwe lichting die na de zomervakantie begint.

"We krijgen signalen van leraren die in het basisonderwijs werken dat deze kinderen niet voorbereid zijn op het maken van huiswerk en op het systematisch werken", vertelde hij aan Notes from Poland.

Hij stelt dat een systematische aanpak die de nadruk legt op continuïteit "extreem belangrijk" is, en noemt daarbij het voorbeeld van wiskunde. "Als iemand een onderdeel van de wiskunde niet begrijpt en geen oefeningen op dat gebied kan maken, kan hij niet verder."

"Ik twijfel er niet aan dat het afschaffen van huiswerk op basisscholen een slecht idee was", voegt Wyrozembski toe.

Mariusz Lisek, al jarenlang directeur van basisschool nr. 7 in Lublin, is het ermee eens dat huiswerk terug moet komen, maar dan in beperktere vorm.

Natuurlijk kwamen ouders vóór de hervorming wel eens klagen dat hun kinderen 'overweldigd' waren door de hoeveelheid huiswerk. Soms heb ik daar met leraren over gesproken en hen gevraagd het niet te overdrijven, bijvoorbeeld bij muziek.

Maar ook hij voegt eraan toe dat huiswerk belangrijk is om kinderen te leren systematisch te werken, de leerstof te herhalen en hun kennis te controleren.

Voor sommige leraren en ouders is geen huiswerk geen slechte zaak

Danuta Nowakowska-Bartłomiejczyk is directeur van basisschool nr. 6 in Lublin. Hoewel ze niet per se tegen huiswerk is, heeft ze in het jaar sinds haar afwezigheid gemerkt dat kinderen tot leven zijn gekomen en tijd hebben gevonden voor spel, vermaak en rust.

"Natuurlijk hoor ik sommige leraren zeggen dat het bij wiskunde, Pools, biologie of aardrijkskunde belangrijk is om systematisch te werk te gaan en dat leraren het erg jammer vinden dat er geen huiswerk is", vertelde ze aan Notes from Poland.

"Ik hoor ook dat het kennisniveau in die vakken is afgenomen, omdat leerlingen niet thuis leren." Maar ze zegt dat zolang er geen onderzoek is gedaan, het niet mogelijk is om te bevestigen of dat daadwerkelijk zo is.

Nowakowska-Bartłomiejczyk is voorstander van naschoolse groepsprojecten, waar kinderen volgens haar graag aan werken. "Het is erg boeiend, omdat je bijvoorbeeld metingen moet doen, gegevens moet analyseren, regelmatig alles moet vastleggen en beschrijven", legt ze uit.

Ze wijst er ook op dat ouders er tijdens bijeenkomsten met leraren vaak op aandringen om hun kinderen huiswerk te geven, ondanks het officiële verbod. "We geven wel optionele opdrachten, maar kinderen doen die meestal niet."

In sommige scholen wordt huiswerk echter soms nog steeds ‘in het geheim’ gegeven, bijna als een echo van het ondergrondse onderwijs uit het Poolse verleden.

"Mijn zoon zit in groep 3 van de basisschool. Hij krijgt elke dag een of twee taken", zegt Grzegorz, een ouder die niet wil dat de naam van de school wordt genoemd om problemen met de leraar te voorkomen.

"Als ouders hebben we met de leerkracht afgesproken om huiswerk te geven, omdat we de kinderen graag wilden laten oefenen met het lezen van instructies of het oplossen van rekenoefeningen", vervolgt hij. "En ja, we weten dat het niet zo hoort te zijn, maar het is wel zo."

Adam Kalbarczyk is een Poolse leraar die ook 27 jaar directeur was van de Internationale Paderewski School in Lublin. Hij twijfelt er niet aan dat huiswerk niet hoort te bestaan op een goed functionerende school.

"Op de scholen waar ik de leiding over had, was er geen huiswerk en dat is er nog steeds niet", zegt Kalbarczyk. "Ik heb ouders altijd verteld dat kinderen veel uren op school doorbrengen – vaak net zoveel als hun ouders op hun werk. En na school hebben ze recht op rust of om hun passies en interesses te ontwikkelen."

Hij legt uit dat het volgens zijn ervaring niet per se zo is dat een gebrek aan huiswerk leidt tot een afname van de leerprestaties van leerlingen.

"Er zijn studies uit andere landen die bevestigen dat huiswerk ineffectief is, vooral in jongere klassen", vervolgt Kalbarczyk. Hij citeert John Hattie's Visible Learning , waarin de auteur een meta-analyse uitvoerde van wereldwijde studies naar huiswerk en ontdekte dat het een minimale impact heeft op de ontwikkeling van jongeren.

"Als het al effect heeft, dan is het... op de middelbare school, waar jongeren geïnteresseerd raken in het verbreden van hun kennis", suggereert hij.

Er zijn nog geen precieze analyses van hoe de nieuwe regels uitpakken. De volgende PIRLS- en TIMMS-studies, die de mogelijkheid bieden om eventuele verschillen in prestaties sinds de invoering van de wijzigingen te observeren, zullen respectievelijk in 2026 en 2027 worden uitgevoerd.

Ondertussen heeft het ministerie van Onderwijs onlangs evaluatie-enquêtes naar scholen gestuurd met gedetailleerde vragen over het oordeel van leraren over het gebrek aan huiswerk. De resultaten hiervan worden in september verwacht.

Vertaald door Ben Koschalka

Hoofdafbeelding:Tima Miroshnichenko/Pexels