De BRICS-reis gaat verder

door Mario Lettieri en Paolo Raimondi * –

De recente top van de ministers van Buitenlandse Zaken van de BRICS-landen (er zijn inmiddels tien lidstaten) hield vast aan de strategische lijn, ondanks de dreigementen en provocaties in de eerste honderd dagen van de regering van Donald Trump. In Rio de Janeiro kwamen onder meer de volgende onderwerpen aan bod: multilaterale samenwerking voor vrede en ontwikkeling, hervorming van internationale instellingen voor inclusiever bestuur en de rol van het Zuiden bij het versterken van het multilateralisme. Ook vertegenwoordigers van de partnerlanden (Wit-Rusland, Bolivia, Cuba, Kazachstan, Maleisië, Nigeria, Thailand, Oeganda en Oezbekistan) namen deel aan de bijeenkomst. Het einddocument werd weliswaar opgesteld, maar niet gezamenlijk gepresenteerd, omdat de Afrikaanse leden de hervorming van de VN-Veiligheidsraad verschillend beoordeelden. De tekst roept op tot toelating van India en Brazilië, terwijl Afrika voorlopig buiten beschouwing blijft. In het document wordt expliciet gesteld dat het onaanvaardbaar is om de hervorming van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) te belemmeren en wordt opgeroepen tot het behoud van het geschillenbeslechtingsorgaan. In plaats daarvan riep Trump in een van zijn vele uitspraken op tot afschaffing ervan. De resolutie ondersteunt in ieder geval volledig de richtlijnen die eerder door de ministers van Financiën en de presidenten van de centrale banken van de BRICS-landen zijn besproken met betrekking tot de oprichting van onafhankelijke betalingssystemen, waaronder de oprichting van een grensoverschrijdend betalingssysteem en een elektronisch stortings- en clearingsysteem (BRICS Clear). Er wordt gepleit voor een actiever gebruik van nationale valuta in de handel. We moeten niet vergeten dat de handel tussen de BRIC-landen voor 65% uit nationale valuta bestaat, terwijl het aandeel van de dollar is geslonken tot een derde. Nu de internationale spanningen over tarieven en Trumps agressieve handelsbeleid toenemen, wordt in de tekst 'ernstige bezorgdheid' uitgesproken over de opkomst van 'ongerechtvaardigde unilaterale protectionistische maatregelen' die in strijd zijn met de WTO-regels. In het bijzonder wordt de fundamentele rol van de Verenigde Naties en het multilateralisme in het systeem van internationale betrekkingen benadrukt. De Braziliaanse minister van Buitenlandse Zaken Mauro Vieira, die de bijeenkomst coördineerde, herinnerde eraan dat er in 2023 183 gewapende conflicten in de wereld waren. Hij merkte op dat ‘de BRICS, die bijna de helft van de mensheid vertegenwoordigen en een brede geografische en culturele diversiteit kennen, in een unieke positie verkeren om vrede en stabiliteit te bevorderen.’ De BRICS moeten er echter voor waken betrokken te raken bij regionale oorlogen, zoals helaas gebeurt tussen India en Pakistan. Het is duidelijk dat zulke conflicten hun rol in de dialoog ondermijnen. Vieira wilde benadrukken dat alle deelnemers het heropleving van het handelsprotectionisme en het gebruik van niet-tarifaire maatregelen onder milieuvoorwendselen resoluut afwijzen. Hij legde uit dat het slotdocument van de bijeenkomst alleen door het Braziliaanse BRICS-voorzitterschap werd ondertekend “om ruimte te laten voor zorgvuldige en precieze onderhandelingen over de gezamenlijke verklaring die in juli, tijdens de top van staatshoofden, zal worden opgesteld en gepubliceerd”. Op dezelfde dagen als de top in Rio ontmoette Xi Jinping in Shanghai de voormalige Braziliaanse president Dilma Rousseff, die onlangs herkozen was als hoofd van de BRICS New Development Bank (NDB). De Chinese president noemde de bank "een baanbrekend initiatief voor de eenheid en zelfverbetering van het mondiale Zuiden. Het is de eerste multilaterale ontwikkelingsinstelling die is geïnitieerd en geleid door opkomende markten en ontwikkelingslanden, en is de afgelopen tien jaar uitgegroeid tot een opkomende kracht in het internationale financiële systeem en een symbool van Zuid-Zuid-samenwerking." De president van de NDB zei dat de bank al meer dan 120 investeringsprojecten heeft goedgekeurd, met een totale waarde van 40 miljard dollar. Deze projecten zijn gericht op logistieke en digitale infrastructuur, maar ook op sociale infrastructuur, zoals watervoorziening en sanitaire voorzieningen, en investeringen in onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting. 31% van de projecten wordt uitgevoerd in de valuta van de lidstaten. De NDB is tevens de grootste uitgever van Panda Bonds, obligaties op Chinese valuta die worden uitgegeven door niet-Chinese instellingen. Deze obligaties hebben inmiddels een totale waarde van 68,5 miljard yuan, bijna 10 miljard dollar.

Tijdens de top in Rio kwamen twee belangrijke aspecten naar voren: Trumps dreigementen aan het adres van de BRICS hadden geen intimiderend effect, ze vertraagden het werk van de groep niet en tegelijkertijd toonden de BRICS een grote mate van verantwoordelijkheidsgevoel door een frontale confrontatie over tarieven met de Amerikaanse regering te vermijden. De BRICS-reis gaat verder!

* Mario Lettieri, voormalig parlementslid en ondersecretaris van Economie; Paolo Raimondi, econoom en universiteitsprofessor.