Wat is een ontlastingstransplantatie en waar wordt het voor gebruikt?

Fecale transplantatie, of preciezer gezegd fecale microbiotatransplantatie (FMT), is het toedienen van ontlasting van een gezonde donor aan een ontvanger, met als doel het herstellen of veranderen van hun fecale microbiota (FM). FMT wordt uitgevoerd door het bewerkte product uit de ontlasting van een of meer donoren in het maag-darmkanaal van de ontvanger te brengen via coloscopie , klysma's, jejunumkatheter of het innemen van capsules.

De menselijke microbiota is de verzameling micro-organismen die samenleven en zich ontwikkelen op de verschillende oppervlakken (huid en slijmvliezen) van ons lichaam. Naar schatting bestaat de microbiota uit ongeveer 100 biljoen bacteriën, virussen en schimmels . Dit betekent dat ze samen talrijker zijn dan menselijke cellen en tussen een halve en een kilo van het gewicht van een normale volwassene uitmaken. Van alle delen van ons lichaam is het maag-darmkanaal het belangrijkste reservoir van micro-organismen en wordt het beschouwd als een van de meest complexe ecosystemen op aarde. Onze microbiota wordt vergeleken met een nieuw, nog vrijwel onbekend orgaan dat ongeveer 150 keer meer genen herbergt dan het volledige menselijke genoom.

Een gezonde darmflora kan worden gedefinieerd door de aanwezigheid van groepen micro-organismen die het metabolisme van de gastheer verbeteren, weerstand bieden tegen infecties, ontstekingsprocessen, de ontwikkeling van neoplasie of auto-immuniteit , endocriene functies bevorderen of samenwerken met neurologische functies via de zogenaamde darm-hersen-as. In deze context, die een tot voor kort onbekend deel van de geneeskunde beïnvloedt, is een van de verrassingen die de darmflora ons heeft bezorgd, dat toediening ervan van een gezond persoon aan een ander met bepaalde ziekten kan bijdragen aan hun volledige of gedeeltelijke genezing.

Deze fecale microbiotatransplantatie zou eigenlijk alleen als een transplantatie op zich kunnen worden beschouwd als we de componenten van de microbiota beschouwen als een integraal onderdeel van het "donor"-organisme, wat discutabel is. Aan het begin van deze therapie beschouwden noch de Raad van Europa, noch de Europese Commissie dit als zodanig, noch hebben overheidsinstanties zoals het ONT zich ermee beziggehouden. De situatie veranderde onlangs toen de Europese Unie besloot om "alle voor menselijkgebruik bestemde stoffen van menselijke oorsprong" ( Substances of Human Origin , SoHO) samen te brengen in één enkele verordening ( Verordening (EU) 2024/1938 van het Europees Parlement en de Raad van 13 juni1938 ). Deze verordening omvat, naast de te transplanteren cellen en weefsels, elementen die zo divers zijn als bloed en daarvan afgeleide stoffen, moedermelk, haar en microbiota. Dit betekent dat al deze elementen onder de verantwoordelijkheid zouden vallen van instanties vergelijkbaar met het ONT in de 27 EU-landen, zij het met grotere bevoegdheden.

Interessant genoeg is het concept dat in FMT besloten ligt niet nieuw . In de diergeneeskunde is het nut van het eten van rundermest voor de verlichting van bepaalde darmklachten al sinds de 17e eeuw bekend. Zo adviseerden de bedoeïenen soldaten tijdens de Tweede Wereldoorlog om dromedarissen te eten om dysenterie te behandelen . In de Chinese geneeskunde werden fecale suspensies met succes gebruikt om vergiftigde patiënten of patiënten met ernstige diarree te behandelen, en zeer uiteenlopende spijsverteringsprocessen werden met diverse fecale preparaten behandeld.

Momenteel is FMT alleen expliciet geïndiceerd voor infecties met Clostridioides difficile , een bacterie die ernstige diarree veroorzaakt, een sterftecijfer van 4-7% met zich meebrengt en in 20% van de gevallen recidiverend is en moeilijk te bestrijden is met antibiotica. De resultaten die in deze situaties worden behaald, zijn redelijk goed, maar het is hoe dan ook belangrijk om te beseffen dat het een complexe behandeling is die door ervaren teams moet worden toegepast en dat deze niet vrij is van bijwerkingen . De extrapolatie ervan naar andere aandoeningen waarvoor het gebruik ervan wordt geëvalueerd en die zich nog in de experimentele fase bevinden, zoals colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn , moet met hoop worden bekeken, maar niet zonder voorzichtigheid totdat het nut ervan is aangetoond.

In een recent document, ondertekend door deNationale Transplantatieorganisatie (ONT) en het Spaanse Agentschap voor Geneesmiddelen en Medische Hulpmiddelen (AEMPS), wordt het volledige proces van fecale donatie, de altruïstische aard ervan, de behandeling, bereiding en toediening van microbiotapreparaten , allemaal volgens de hoge kwaliteits- en veiligheidsnormen die door deze regelgeving worden vereist, gedetailleerd beschreven in overeenstemming met de Europese SoHO-regelgeving. Dit toont aan dat, hoewel de bereiding van fecale extracten en de daaropvolgende toediening ervan eenvoudig en voor iedereen haalbaar lijkt, het in werkelijkheid een relatief complexe procedure is, mits correct uitgevoerd, en zeker niet mag worden gebagatelliseerd.

Kortom, hoewel het onderwerp af en toe een scatologische grap suggereert, wint fecale microbiotatransplantatie al terrein bij de behandeling van sommige ziekten en schept het hoop voor vele andere . Het is dan ook een techniek met een veelbelovende toekomst in diverse spijsverteringsprocessen, maar er moet vooruitgang worden geboekt met volledige wetenschappelijke garanties om deze verwachtingen niet te verbrijzelen.