Felix Brych hoeft eindelijk niet langer neutraal te zijn: "Het einde was een bevrijding"

Felix Brych arriveert uitgeput en ontspannen in het Bergson. Burda heeft hier in deze indrukwekkende voormalige energiecentrale het Health Lab gehuisvest . We gaan het hebben over de legendarische carrière van de recordbrekende Duitse scheidsrechter. En over hoe hij door de jaren heen zijn zelfvertrouwen en zijn lichaam heeft behouden. Niemand heeft meer Bundesliga-wedstrijden gefloten. Brych is ook twee keer verkozen tot Wereldscheidsrechter van het Jaar. Voordat hij het podium opgaat, drinkt Brych een dubbele espresso. En nog een. En nog een. "Ik moet me opfrissen," zegt hij. "De training was zwaar."

Je komt terug van je training. Ik dacht dat je actieve carrière voorbij was. Wat doe je in de sportschool?

Als scheidsrechter ben ik net als andere topsporters: ik moet mijn lichaam weer trainen. Ik heb een atletenhart ontwikkeld, dat beschadigd raakt als ik de belasting te snel verlaag. Bovendien ben ik nog steeds aan het revalideren van mijn kruisbandblessure in november 2023. De spieren in mijn knie moeten verder versterkt worden om actief te kunnen blijven sporten.

Pardon? Je revalidatie is nog steeds gaande, en in de tussentijd heb je een van de beste seizoenen van je leven gefloten. Na je comeback in het najaar van 2024 ben je zojuist voor de zevende keer verkozen tot Scheidsrechter van het Jaar in Duitsland.

Deze comeback op 49-jarige leeftijd was waarschijnlijk de grootste energieprestatie van mijn carrière. Aan het begin van mijn carrière had niemand me verteld hoe belangrijk mijn lichaam zou zijn in deze baan. Maar het is cruciaal. Als Florian Wirtz of Jamal Musiala een schot lossen, moet de scheidsrechter hen volgen. Dat is extreem – vooral wanneer een 50-jarige het opneemt tegen razendsnelle 20-jarigen. En ik moet het 95 minuten volhouden, terwijl teams nu vijf wissels mogen maken. Als je niet in topvorm bent, kun je de verhitte slotfase van een wedstrijd niet met je lichaam volledig wakker volgen. De frisheid aan het einde van de wedstrijd komt van je lichaam en kun je alleen bereiken door goed te trainen en gezond te eten. Dat is wat de besten van de goeden onderscheidt.

Wat heb je gedaan om ervoor te zorgen dat je lichaam zo lang op dit niveau kon fluiten?

Door de jaren heen ben ik steeds professioneler geworden in mijn voorbereiding op wedstrijden. Toen ik 20 of begin 30 was, kon ik zoveel trainen als ik wilde. Tegen het einde van mijn carrière moest ik mijn fysieke training inperken en veel goedmaken met mentale kracht, anticipatie en ervaring. De voorbereiding op een belangrijke wedstrijd duurde dagen en domineerde mijn week volledig. Toen ik donderdagavond naar bed ging, had ik de wedstrijd van zaterdag al in gedachten. De spelsystemen, de personages, duizenden stukjes geleerde en ervaren informatie. En dat alles maakte deel uit van constant naar mijn lichaam luisteren. Goede slaap en optimale voeding waren enorm belangrijk voor me. Acupunctuur hielp me om mijn organen optimaal te laten functioneren.

We spreken hier tot het publiek van het Burda Health Lab. We zijn dus natuurlijk benieuwd hoe dit gezonde dieet er voor jou uitzag.

Mijn artsen voerden stofwisselingsanalyses uit. Eén ding werd al snel duidelijk: geen pasta meer! Ik vind het niet lekker. Pasta werd ons atleten lange tijd aangeprezen als energiebron. Dat is onzin. Iedereen is anders. Over het algemeen heb ik mijn koolhydraatinname drastisch verminderd. Vis, rijst en groenten waren belangrijk voor me. Alles was vers en in de juiste hoeveelheden en met de juiste tussenpozen. Ik slikte nauwelijks supplementen, vooral magnesium, en ik vermeed ook alles wat mijn lichaam belastte. 's Avonds met vrienden in een biertuin zitten en mezelf trakteren op een biertje – dat was uit den boze, zelfs niet dagen voor een wedstrijd.

Dat klinkt allemaal behoorlijk hard, zelfs voor jezelf. Het is geen toeval dat je in je branche bekend stond als de IJsvogel. Heel precies, ongelooflijk snel. Maar ook heel afstandelijk.

Ik wilde niet aardig overkomen; ik wilde een goede scheidsrechter zijn. Ik besloot om zoveel mogelijk mijn emoties te vermijden. Voor een professionele scheidsrechter is het belangrijk om afstand te bewaren. Daar voelde ik me prettig bij. Dus de ijsvogel hielp me.

Nu kan hij wegvliegen.

Ja, de druk is eraf en ik kan mij openlijker presenteren.

Laten we twee maanden teruggaan. Het is 17 mei, 17:23 uur. We zijn in het stadion van FC Augsburg. Union Berlin scoort het winnende doelpunt in de 95e minuut. Daarna fluiten ze niet eens. Ze fluiten. Voorgoed. Het is het einde van je carrière na 359 Bundesliga-wedstrijden. Een record! Wat voor moment was dat voor jou?

Het voelde als een bevrijding. Ik moet eerlijk zijn. Een bevrijding na 21 jaar profsport. Ik had een fantastische tijd achter de rug, die nu eindigde met een bewuste beslissing. Ik moest mezelf steeds weer tot het uiterste drijven en het herstel werd steeds moeilijker. Nu kon ik loslaten. Mijn familie en vrienden waren in het stadion en, aan het einde, op het veld. Het was emotioneel. We vierden het samen.

Het scheidsrechtersberoep brengt enorme stresspieken met zich mee. De druk van 80.000 mensen voelen bij het nemen van een beslissing kan je ook ziek maken, zoals we van sommige van je collega's weten. Hoe ben je er in geslaagd om gezond te blijven?

Ik wist dat als ik goed zou fluiten, ik de energie die ik erin stopte, terug zou krijgen. Gelukkig kan ik als persoon goed met druk omgaan. Ik groei ermee mee en zie het als een voorrecht. Toen ik naar de halve finale van de Champions League ging, wist ik het: het is een wedstrijd waar 500 miljoen mensen naar kijken. Ik mag erbij zijn als de megasterren spelen. Ik wilde het zo, en hoe groter de druk, hoe nauwgezetter mijn voorbereiding was. De dagen voorafgaand aan zulke belangrijke wedstrijden waren natuurlijk extreem, maar zelfs vóór het ontbijt voelde ik de spanning en het onderbuikgevoel opkomen dat ik nodig had voor een goede wedstrijd. Als ik goed voorbereid was, kon ik op dat onderbuikgevoel vertrouwen, zoals een Formule 1-coureur vertrouwt op zijn gevoel voor de auto en het circuit.

Het spel is zo snel geworden dat zelfs scheidsrechters op goede posities niet alles kunnen zien. En alleen op videobeelden vertrouwen is geen optie. Hoe kijkt een goede scheidsrechter eigenlijk naar het veld en de spelers?

De situaties zijn bijna niet op te lossen. Ze bevinden zich aan de grenzen van wat het oog kan waarnemen. Buitenspelbeslissingen worden bijvoorbeeld steeds bondiger. Kleine overtredingen worden met steeds meer vaardigheid begaan. En het spel speelt zich af met steeds minder ruimte. Het is niet langer mogelijk om alles te zien. Je moet het intuïtief begrijpen. Ik neem het hele plaatje in ogenschouw, niet alleen de direct betrokken spelers. Ik heb vaak aan de reacties van mensen om me heen kunnen opmaken of het een overtreding was of niet. Als ze eerst naar mij hadden gekeken, kon het niet zo erg zijn geweest. Als hun bezorgdheid om hun teamgenoten of hun reactie op de tegenstander groter was, zag het er anders uit.

Nu kun je het zeggen: wie maakt de beste duiken in het wereldvoetbal?

Nou, het is moeilijker geworden voor de duikkoningen dankzij de videoscheidsrechter. Maar daarvoor wist ik natuurlijk al waar ik het over had. Neymar was praktisch legendarisch, en zeker niet zonder reden. Hoe meer zijn gezicht vertrok van de pijn, hoe rustiger ik de wedstrijd zag verlopen. Een speler met hevige pijn valt meteen op de grond en blijft niet eindeloos over het veld rollen.

Een scheidsrechter neemt ongeveer 220 beslissingen per wedstrijd. Ik heb dat geëxtrapoleerd: je hebt ongeveer 100.000 beslissingen genomen in belangrijke wedstrijden. Veel ervan waren correct, maar ook een paar waren fout. De fantoomgoal die je aan Stefan Kießling gaf, werd beroemd. Hoe ben je met die fout omgegaan?

Het was waanzin. Ik zag de bal van buiten de zestien in het doel van Hoffenheim vliegen. Maar ik kon het op dat moment niet verwerken. Als ik erover had nagedacht, had ik me gerealiseerd dat er een gat in het net moest zitten. Maar dat deed ik niet, omdat ik die dag niet het nodige gevoel voor mezelf en mijn lichaam had. De reden werd me achteraf duidelijk: drie dagen eerder had ik briljant gefloten in een zeer explosieve wedstrijd tussen Kroatië en Servië, en ik was overmoedig. Drie dagen na de fantoomgoal moest ik naar een Champions League-wedstrijd in Milaan. Ik moest echt al mijn moed verzamelen om daarheen te gaan. Mijn verstand zei me: ik fluit al tien jaar goed. Waarom zou één moment alles verpesten? Maar om je psyche zo te laten zien, moet je het volledig onder ogen zien. Ik heb toen een mental coach in de arm genomen, met wie ik tot het einde van mijn carrière heb gewerkt.

Het enige wat na die fantoomgoal nog erger voor je werd, was het WK van 2018. Duitsland werd al vroeg uitgeschakeld, waardoor je een vrije doorgang naar de finale had. Daarna een blunder in de groepsfase. Je keurde een penalty van de Serviërs af en werd met extreme vijandigheid ontvangen. Daarmee was het WK voor jou voorbij.

Het was weer hetzelfde probleem: ik was op dreef, fluitend op topniveau. Juist in goede fases maak je de grootste fouten, omdat voorzichtigheid en precisie verdwijnen. Ik kwam als een geslagen hond thuis van dat WK. Het was niet leuk. We hadden ook politiebescherming nodig. Zonder de steun van mijn vrouw had ik het toen misschien wel opgegeven. Het kostte me een jaar om dat WK te boven te komen – en er volgden nog zoveel goede jaren. Ik was erin geslaagd de weg terug te vinden naar de tunnel van focus die een atleet nodig heeft. Maar nu ben ik ongelooflijk blij dat ik het einde van die tunnel heb bereikt. Ik vind dit uitzicht mooi. Het is er licht en vrolijk. Alles is wat relaxter dan voorheen.