Arbeiderskind, homo, uit Opper-Palts: Deze Groene wordt de regerend burgemeester van Berlijn

Je moet de Groenen wel de eer geven: zij zijn de eersten. Door Werner Graf als hun lijsttrekker voor de Berlijnse verkiezingen van volgend jaar te benoemen, heeft de partij alle concurrenten overtroffen.

De vroege beslissing zou een onschatbaar voordeel kunnen blijken in het conflict tussen de Groenen en de SPD om linkse, burgerlijke stemmen, en met de Die Linke om radicaal linkse stemmen. Beide partijen moeten eerst de leiderschapskwestie oplossen – en er zijn geen duidelijke favorieten onder de Roden of de Dieprode Partij. Vooral binnen de SPD wijst alles op strijd en ruzie in plaats van op een minnelijke oplossing. Zo'n oplossing is overigens alleen te verwachten van de CDU en de AfD. De nominatie van Kai Wegner en Kristin Brinker voor volgend jaar is slechts een formaliteit.

Berlijnse Groenen: Met hun topkandidaat lopen ze de SPD en Links voorbij

Dat de Groenen tot deze minnelijke schikking zijn gekomen, is zeker niet te danken aan een hernieuwde eenheid binnen deze debatminnende partij. De beslissing om de 45-jarige Werner Graf te benoemen, is in achterkamertjes genomen. En dat was niet voor iedereen even gemakkelijk.

Het feit dat Graf een man is, maakte hem niet de natuurlijke enige lijsttrekker van de partij. Sterker nog, dat is nieuw. Tot nu toe was Daniel Wesener de enige mannelijke Groenen-lijsttrekker in Berlijn – dat was in 2016, toen hij op gelijke voet met drie vrouwen meedeed. De partij, die destijds volledig verdeeld was, kon het alleen eens worden over een kwartet. Meer was niet mogelijk.

De zaken zijn vandaag anders, maar Werner Graf, als man aan het hoofd van deze vrouwenbeweging, kan nooit onbetwist blijven. Verschillende vrouwencomités kwamen bijeen voordat hij zondag groen licht kreeg. Maar nadat Bettina Jarasch aarzelde, Lisa Paus zich terugtrok na haar matige prestaties als bondsminister van Gezinszaken, en ook Daniel Wesener weigerde, was de weg vrij.

Zoals alle GroenLinks-bijeenkomsten die momenteel over het thema van de topkandidatuur gaan, kwamen ook deze vrouwencomités in het geheim bijeen. Dit liet geen ruimte voor democratie aan de basis. De door de centristische Groenen in het sterke districtsverband Mitte geëiste voorverkiezingen werden door de functionarissen afgewezen. In plaats daarvan namen de vrouwen het heft in eigen handen.

Werner Graf zal hiermee kunnen leven, aangezien hij zichzelf een potentieel pijnlijk resultaat heeft bespaard door gebruik te maken van dit achterkamertje. Zoals bijvoorbeeld in augustus 2022. De toenmalige partijleider stelde zich kandidaat als een van de twee fractievoorzitters in het Huis van Afgevaardigden en behaalde slechts 68 procent van de stemmen, zonder tegenkandidaten overigens. Graf had een meer dan respectabel trackrecord. Tijdens zijn ambtstermijn als co-staatsleider behaalde lijsttrekker Bettina Jarasch met 18,9 procent het beste resultaat ooit voor de Berlijnse Groenen. Jarasch werd plaatsvervangend regeringsleider, maar Graf maakte daar kennelijk weinig gebruik van.

Werner Graf nam het met goede moed op en zei: "Er is geen enkele wrijving tussen ons." Hij beschouwde de uitslag als "een teken van democratie", zoals altijd bij zijn partij.

Groene kandidaat: Zwart-Rood is een ‘coalitie van regressie’

Graf heeft deze les achter zich gelaten. In de afgelopen twee jaar, na de herverkiezingen die resulteerden in de bittere uitzetting van de Groenen uit de Senaat, hebben hij en Jarasch de fractie bijeengehouden. Dit is natuurlijk makkelijker wanneer je vecht tegen een "coalitie van achteruitgang", zoals de Groenen de CDU/CSU en de SPD vanaf dag één vanuit de oppositiebanken hebben genoemd. In deze periode is ook de machtsverhouding tussen de topfiguren verschoven: van Jarasch naar Graf.

Tegelijkertijd viel op dat GroenLinks vrijwel altijd samen met de Die Linke moties en persberichten opstelde, die eveneens in de oppositie was beland. Vooral voor de fundamentalisten blijft Die Linke de natuurlijke partner; onder de realisten zien velen dit als "vertroetelen tot de dood erop volgt". Dat moet veranderen als GroenLinks volgend jaar een kans wil maken tegen Die Linke, die al maanden op een onverwachte golf meesurft.

De Groenen hebben dringend behoefte aan een eigen profiel, zeker na hun mislukking op federaal niveau. Burgerinitiatieven zoals "Berlin Car-Free" met hun radicalisme helpen daarbij niet echt. Eén ding is echter zeker: als aanhangsel van de activistische huurders en de pro-Palestijnse Linkse Partij, waarvan de bereidheid of zelfs het vermogen om te regeren onduidelijk blijft, zullen de Groenen verpletterd worden.

Graf weet dit ook. Maar wat wil hij? En wat kan hij bereiken? Graf is een fundamentalist binnen de gelederen van de Groenen, een linkse in de traditioneel linkse Berlijnse deelstaatbond. Dit maakt hem een eerlijker kandidaat dan de realist Bettina Jarasch ooit zou kunnen zijn, die nooit geloofwaardig kon overbrengen dat ze geen neplabel was. Graf belichaamt de essentie van de partij, wat zelfs critici hoop geeft op betere tijden.

Nu staat er een nieuw verhaal op het punt verteld te worden. Graf, geboren in Opper-Palts, wiens dialect zelfs na tientallen jaren in Berlijn nog duidelijk hoorbaar is, wil "een progressief aanbod doen aan de stad". Voor hem, een arbeiderskind, een homoseksueel uit de diepe provincies, is Berlijn een stad van vrijheid, zegt hij.

Het is een geluid dat veel mogelijk zou moeten maken. Als fundamentalist is Graf, net als de meeste Groenen, in de eerste plaats een Groen-Rood-Rood-man. Tegelijkertijd is zijn goede relatie met Kai Wegner legendarisch – ook al hebben linkse partijgenoten Wegner altijd als de bron van dit narratief gezien. Toch sluit Werner Graf een zwart-groene coalitie niet categorisch uit, al is het maar om nog een optie open te houden. En nu moeten Links en de SPD eerst nog meer kandidaten naar voren schuiven.