EU-migratieverdediging | Kaapverdië: Frontex wil verkenningsvliegtuigen naar de Atlantische Oceaan sturen

Frontex zegt in gesprek te zijn met de Kaapverdische autoriteiten over mogelijke luchtbewaking in het zeegebied rond het eiland. Dit is bedoeld om boten op weg naar de Canarische Eilanden te detecteren, zo staat te lezen in een reactie op een vraag van EU-parlementslid Özlem Demirel . Mogelijk gaat het hierbij om de stationering van vliegtuigen die Frontex van particuliere bedrijven leaset. Tot nu toe heeft het agentschap een dergelijke samenwerking alleen met Europese derde landen geïnitieerd , meest recent met Albanië en Montenegro.

Een inzet in de Atlantische Oceaan zou een keerpunt betekenen voor de Europese migratiebescherming. Concrete details zijn nog niet bekend. In reactie op een vraag van "nd" legde Frontex uit dat de missie tot doel heeft Spanje te ondersteunen bij het reageren op irreguliere aankomsten op de Canarische Eilanden en tegelijkertijd "het verlies van mensenlevens op de gevaarlijke Atlantische route vanuit West-Afrika" te voorkomen. De woordvoerder weigerde commentaar te geven op verdere vragen.

De geplande inzet zal zich waarschijnlijk concentreren op de wateren voor de kust van Senegal en Mauritanië. Frontex wilde oorspronkelijk statusovereenkomsten sluiten met beide landen om operaties in hun territoriale wateren of op het land uit te voeren. Ondanks eerdere positieve signalen hebben de regeringen van beide landen geweigerd onderhandelingen te starten over een statusovereenkomst, waardoor een dergelijke overeenkomst ver weg lijkt.

Een inzet in het Atlantische gebied zou een revolutie teweegbrengen in de Europese migratieverdediging.

De geplande samenwerking met Kaapverdië bouwt voort op eerdere operaties – met name de maritieme operatie "Hera", die in 2006 van start ging en die Frontex samen met Spanje uitvoerde. Deze operatie bestond uit twee onderdelen: "Hera I" hield toezicht op de kusten en vertrekpunten in West-Afrika, terwijl "Hera II" migrantenboten op volle zee onderschepte en terugbracht. De basis werd gevormd door bilaterale overeenkomsten tussen Spanje en de deelnemende Afrikaanse landen. Frontex beschikte destijds echter nog niet over eigen vliegtuigen. Kaapverdië was daarom betrokken bij de surveillance voor de vroege detectie van boten.

Senegal en Mauritanië namen operationeel deel aan "Hera II". Hun grenstroepen werden ingezet op Spaanse patrouilleboten om de terugkeer direct op zee te vergemakkelijken – zonder systematische identificatie of beoordeling van de beschermingsbehoeften. Volgens een recent onderzoek werd ongeveer 92 procent van de onderschepte personen teruggestuurd naar de deelnemende landen. Dergelijke pushbacks worden sinds een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens uit 2012 als illegaal beschouwd.

Toekomstige surveillancevluchten zouden daarom gecoördineerd moeten worden met de maritieme reddingscoördinatiecentra van Senegal en Mauritanië – naar het voorbeeld van een EU-deal met Libië . Aangetroffen boten zouden vervolgens door hun kustwachten worden onderschept. Deze samenwerking werd onlangs opgeschort vanwege spanningen tussen de Spaanse kustwacht en Frontex over de operationele controle voor de kust van West-Afrikaanse landen. Dankzij de gesprekken met Kaapverdië zou de grensbewaking nu kunnen proberen deze blokkade te omzeilen – zonder directe betrokkenheid van Spanje.

De migratie langs de Atlantische route is de laatste tijd echter aanzienlijk afgenomen. In de eerste helft van 2025 werden er ongeveer 11.000 aankomsten geregistreerd op de Canarische Eilanden – een daling van 43 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. Volgens een intern EU-document wordt Mauritanië beschouwd als het belangrijkste vertrekland, gevolgd door Senegal. Onder de aankomsten vormden mensen uit Mali de grootste groep met 44 procent, gevolgd door Senegalezen met 21 procent.

Partijparlementslid Özlem Demirel uitte scherpe kritiek op de plannen van Frontex: "Het gaat niet om redding of hulp, maar om isolatie en controle." Ze wees erop dat Frontex zogenaamde terugtrekkingen in de Middellandse Zee uitvoerde "met inhumane milities zoals de zogenaamde Libische kustwacht" – dat wil zeggen illegale terugkeer van mensen die bescherming zoeken met de hulp van een derde land.

Ook de maritieme reddingsorganisatie Sea-Watch uitte kritiek: "Als Frontex voor het eerst een vluchtoperatie op Afrikaanse bodem zou uitvoeren, bijvoorbeeld in Kaapverdië, zou dat een nieuwe spijker in de doodskist zijn van de vaak verkondigde Europese menselijkheid", aldus de organisatie. Frontex verhindert, samen met milities, opzettelijk dat vluchtelingen Europa en daarmee hun veiligheid bereiken. In plaats van staatsgesponsorde reddingsoperaties op zee te financieren, kiest de EU al jaren voor "de door de staat georganiseerde dood van mensen op de vlucht en voor de militarisering en externalisering van haar grenzen."