43 graden in Berlijn? De grote hittegolf die nooit kwam!

Door de extreme hitte plakken de zolen van sneakers aan het asfalt, waardoor lopen in de zon onmogelijk en zelfs gevaarlijk is. Dit zijn enkele berichten in de media die suggereren dat Duitsland te kampen heeft met een nieuwe, vermeende, enorme hittegolf.

Het weermodel van het Global Forecast System (GFS) voorspelde nieuwe hoge temperaturen voor de periode van 10 tot en met 12 juli – soms zelfs tot 43 graden Celsius. Deze waarde werd vooral in Berlijn verwacht, zo meldt de Berliner Zeitung. Maar waar blijft de voorspelde "helse hitte"?

Zaterdagmiddag registreerde het weerstation in Berlin-Dahlem (FU) slechts 16 graden Celsius – zo'n 27 graden lager dan verwacht. De alarmerende krantenkoppen die de bevolking ongerust maakten, klonken allesbehalve geruststellend: "Deze hittegolf dreigt alle records te breken", meldde bijvoorbeeld een bericht op T-Online. Meteoroloog Dominik Jung zei dat hij de "meest extreme berekeningen" ooit op een weerkaart voor Duitsland had gezien. Maar de realiteit is anders. In Berlijn is het bewolkt, het regent en zonder jas is het zelfs te koud buiten. Waar komen deze onnauwkeurige voorspellingen dan vandaan?

Waarom weersvoorspellingen vaak mislukken

Weersvoorspellingen zijn gebaseerd op wiskundige modellen en meetgegevens die toekomstige weersomstandigheden voorspellen, zoals temperatuur of neerslag. In Duitsland worden deze voorspellingen voornamelijk verstrekt door de Duitse Weerdienst ( DWD ) en internationale modellen zoals het Global Forecast System (GFS). Naarmate deze voorspellingen echter verder in de toekomst reiken, worden ze minder nauwkeurig, omdat de atmosfeer een zeer complex en onvoorspelbaar systeem is. Ze zijn vaak onbetrouwbaar, vooral voor lokale verschijnselen zoals onweersbuien of extreme temperaturen.

Weermodellen zoals de ICON- of COSMO-modellen van de DWD zijn gebaseerd op wiskundige simulaties die de atmosferische dynamiek berekenen. Deze modellen zijn echter niet perfect: ze zijn gebaseerd op beperkte gegevens en benaderingen, wat hun nauwkeurigheid beperkt. Gebeurtenissen op kleine schaal, zoals extreme hitte of lokale onweersbuien, zijn bijzonder moeilijk te voorspellen. Zelfs moderne modellen slagen er soms niet in om complexe weersomstandigheden nauwkeurig weer te geven. De DWD zelf benadrukt dit af en toe, onder andere in een artikel getiteld: De grenzen van voorspelbaarheid .

In de media werden extreme voorspellingen die later onjuist bleken, vaak gekoppeld aan een klimaatbeleidsagenda. Een voorbeeld: "Al drie keer zoveel hittedoden door klimaatverandering", kopte de Tagesschau woensdag, verwijzend naar een "snelle studie" van Imperial College London en de London School of Hygiene & Tropical Medicine. Volgens deze studie is het aantal hittegerelateerde sterfgevallen in Europa toegenomen als gevolg van klimaatverandering. "Door de mens veroorzaakte klimaatverandering" is hiervoor verantwoordelijk.

In Europa is het aantal sterfgevallen door hittegolven verdrievoudigd, met in totaal twaalf Europese steden die in de analyse zijn opgenomen. ZDF Heute pikte ook de studie op met de kop: "Aanzienlijk meer doden door de laatste hittegolf." Citaten van de auteurs van de studie zijn bedoeld om de gevaarlijke aard van de situatie te illustreren. Co-auteur Ben Clarke van Imperial College London legt uit: "Hittegolven laten geen zichtbare verwoestingen achter zoals bosbranden of stormen, maar ze zijn net zo dodelijk."

"Extreme hitte die vroeg optreedt, is bijzonder dodelijk", vervolgt het rapport. De weerexperts stellen tegenmaatregelen voor: "De enige manier om te voorkomen dat hittegolven nog dodelijker worden, is door te stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen", zegt Friederike Otto van het Imperial College Institute.

Maar hoe solide is de wetenschappelijke basis voor deze uitspraken? Dit soort berichtgeving doet sterk denken aan de tijd van de coronapandemie : weinig wetenschap, veel politiek. Zo publiceerde Imperial College London in het verleden catastrofale voorspellingen over miljoenen sterfgevallen door COVID-19, die onvermijdelijk zouden zijn geweest zonder strenge maatregelen zoals lockdowns.

Kunnen we modellen nog vertrouwen?

De Covid-19-voorspellingen van Imperial College London, met name die van Neil Ferguson in maart 2020, werden scherp bekritiseerd, onder andere vanwege de gebruikte software, CovidSim. Deskundigen, waaronder een voormalig softwareontwikkelaar van Google, bekritiseerden de code omdat deze foutgevoelig, slecht gedocumenteerd en moeilijk te reproduceren was, wat leidde tot inconsistente resultaten – zelfs met identieke input varieerden de outputs aanzienlijk.

Daarnaast ontvangt Imperial College aanzienlijke financiering van stichtingen zoals de Bill & Melinda Gates Foundation, wat vragen oproept over de onafhankelijkheid van haar wetenschappelijke bevindingen. Imperial College heeft miljoenen dollars ontvangen voor gezondheids- en klimaatmodellering, bijvoorbeeld voor het Vaccine Impact Modeling Consortium (VIMC), dat gezamenlijk werd gefinancierd door de Gates Foundation en GAVI, de Vaccine Alliance, met een totaalbedrag van 11 miljoen dollar tussen 2016 en 2022. Het doel was om de effectiviteit van vaccinatiecampagnes wereldwijd te evalueren en te modelleren.

Gezien deze ervaringen zou de journalistiek voorzichtig moeten zijn bij de berichtgeving over klimaatverschijnselen zoals hittegolven en zou zij zich niet opnieuw moeten baseren op onnauwkeurige, politiek gekleurde modellen.

Ondanks de dramatische weersvoorspellingen in de media blijft één belangrijke vraag over: hoe geloofwaardig zijn deze voorspellingen? Focus meldde vrijdag: "Volgende hittegolf belooft temperaturen tot 40 graden Celsius in Duitsland." Er wordt gesteld dat de warme lucht dit weekend tot aan de Main kan reiken en dat de temperaturen in bepaalde regio's, zoals de Bovenrijn en Franken, "zeker" de 30 graden Celsius zullen bereiken. Slechts één ding is "zeker" in het leven: de dood. En met de huidige temperatuur van 17 graden Celsius zou dat niet moeten gebeuren als gevolg van een hittegolf.