Ondanks de toch al krappe budgetten: de EU wil haar budget enorm verhogen

Woensdag ging in Brussel de moeder aller begrotingsgevechten van start. De komende maanden moeten de 27 lidstaten het eens worden over een EU-begroting voor de periode 2028-2034 (MFK).

Aan het plan gingen langdurige, vertrouwelijke gesprekken vooraf. Woensdagmiddag werd bekendgemaakt dat het EU-budget zou stijgen van 1.200 miljard naar 2.000 miljard euro. Dit is een verrassend grote stijging.

Nettobetalers onder de EU-landen, zoals Zweden, hadden echter al uit voorzorg aangekondigd dat een budgetverhoging voor hen geen optie was. De Commissie heeft deze kritiek gedeeltelijk overgenomen en de bijdragen van de lidstaten zouden niet moeten stijgen.

De komende twee jaar zullen de lidstaten hevig discussiëren over hoeveel geld ze naar de EU willen overmaken en waarvoor dat geld gebruikt moet worden. De onderhandelingen zullen moeizaam verlopen, omdat de financiële situatie van veel EU-landen dramatisch slecht is – meer geld naar Brussel overmaken zal daarom ook niet populair zijn bij de kiezers.

Bovendien zullen niet alleen nationale regeringen hun eisen laten gelden, maar ook de regio's, EU-parlementariërs en talloze lobbygroepen. De EU zal waarschijnlijk pas op het laatste moment, in december 2027, een akkoord bereiken.

De gebeurtenissen van woensdag gaven al een voorproefje van hoe moeilijk dit zal worden. De woensdagvergadering van de commissie, bestaande uit 27 leden, sleepte zich voort. Blijkbaar had de commissie, die aan het begin van de begrotingsprocedure staat, moeite om een gemeenschappelijke basis te vinden. Dit alleen al geeft aan hoe ingewikkeld de discussies waarschijnlijk zullen worden.

De EU-begroting is, om zo te zeggen, bevroren in traditie. Een derde van de huidige begroting van € 1.200 miljard gaat naar landbouw en een derde naar regionale ontwikkeling.

De wereld is echter verder gegaan. Sommige regio's in Oost-Europa zijn welvarend geworden en hebben geen financiële steun meer nodig; tegelijkertijd staat de EU voor nieuwe uitdagingen. Zo zullen de defensie-uitgaven naar verwachting stijgen en heeft de Europese Commissie ambitieuze plannen voor andere gebieden. Een voorbeeld hiervan is de omvorming van de confederatie tot een AI-supermacht.

Dit alles vereist aanzienlijke investeringen, in de eerste plaats van de individuele lidstaten, maar ook van de EU. De unie zal prioriteiten moeten stellen nu het geld steeds schaarser wordt.

De Commissie speelt daarom met de gedachte om de rigide begrotingsstructuren te doorbreken. Investeringen op de juiste plaatsen, in plaats van routinematige subsidies, is hoe de Commissie de EU wil voorbereiden op de toekomst. In sommige gevallen zouden landen daarom zelf moeten kunnen bepalen hoe ze het geld voor regionale en agrarische ontwikkeling willen besteden.

Dit heeft echter tot grote bezorgdheid geleid bij degenen die eerder al van een gulle geldstroom hebben geprofiteerd. Dit zijn vooral de boeren. Zij en hun belangrijkste politieke bondgenoot, de Christendemocratische Europese Volkspartij (EVP), hebben de afgelopen weken fel geprotesteerd tegen de wijzigingen in de landbouwbegroting. Ook de boeren demonstreerden woensdag in de Europese wijk in Brussel.

"Er is geen duidelijkheid over wat de EU-landen van de EU-begroting verwachten", zegt Jens Geier , woordvoerder begrotingsbeleid van de Europese SPD. Dat is echter slechts één probleem. Even urgent is de vraag hoe de landen kunnen voorkomen dat de EU in een schuldenspiraal terechtkomt zoals zijzelf.

De unie heeft nauwelijks eigen belastinginkomsten; de belangrijkste financieringsbron zijn bijdragen van de lidstaten, die ongeveer 70 procent van de begroting dekken. Toch dringen sommige landen erop aan dat de EU steeds meer taken van hen overneemt. Bijvoorbeeld door kapitaal aan te trekken dat kan worden gebruikt voor defensie.

De confederatie als melkkoe – vanuit het perspectief van de lidstaten heeft dit al eens gewerkt. Toen in 2020 de COVID-19-pandemie ook in Europa uitbrak, leende de EU voor het eerst op grote schaal geld. Een deel van het kapitaal wordt als niet-terugvorderbare steun aan de lidstaten uitgekeerd.

Ze gedragen zich echter als slechte zakenpartners. Vanaf 2028 moet de EU het kapitaal over 30 jaar terugbetalen, plus rente. Om deze jaarlijkse betalingen van € 25 tot € 30 miljard te kunnen doen, zou de EU nieuwe inkomsten van de lidstaten ontvangen. Tot nu toe hebben de lidstaten hun belofte echter niet nagekomen, waardoor de EU geen idee heeft hoe ze de obligaties zal terugbetalen.

Daarom heeft het eigen ideeën ontwikkeld om geld in te zamelen, waaronder het voorstel dat alle bedrijven met een omzet van meer dan € 50 miljoen in de EU belasting moeten betalen.

Ook bedrijven uit derde landen, zoals Zwitserland, zouden getroffen worden. Het voorstel heeft echter al op weerstand geleid. "De Duitse federale regering moet een duidelijk standpunt innemen en bij Brussel lobbyen tegen deze plannen", eiste de Duitse Kamer van Koophandel en Industrie.

Of het voorstel daadwerkelijk gerealiseerd zou worden, was woensdagmiddag nog niet duidelijk.

Meer volgt