Het schandaal rond ‘Klar’: hoe de publieke omroep omgaat met haar eigen nieuwe format
Hoewel er eerder al andere programma's zijn uitgezonden die kritisch waren op migratie, was de chaos rond dit format enorm. Waarom eigenlijk?
"Wat er nu komt, zal sommigen misschien bevallen." Is dit een goed begin voor een column? Nee, liever niet. Omdat deze zin al een gevolg impliceert, nog voordat de inhoud besproken wordt.
In dit opzicht kan ik zeker enkele kritiekpunten op het nieuwe ARD-rapportageformat “Klar” begrijpen. De coproductie van NDR en BR ging begin april van start. En Julia Ruhs, de alomtegenwoordige presentatrice van het programma, opende de eerste aflevering met de woorden: "Wat er daarna komt, zal misschien niet iedereen bevallen." Een wat ongelukkige formulering, want ten eerste moet een politiek tijdschrift er zeker niet op uit zijn om iedereen tevreden te stellen. Deze claim zou beter aan popmuziekprogramma's kunnen worden overgelaten.
En ten tweede is er geen behoefte aan dit soort provocerende introductie. De titel van de show – “Migratie: Wat gaat er mis” – was provocerend genoeg.
Ik vond deze nieuwe reportagevorm echter niet provocerend, maar juist verhelderend. En ook ontroerend. De inhoud is gebaseerd op het tragische verhaal van de 17-jarige Ann-Marie Kyrath, die ruim twee jaar geleden werd vermoord in een regionale sneltrein – door een man die kennelijk geestelijk gestoord was, de Palestijnse vluchteling Ibrahim A. Haar vriend Danny, die tussenbeide kwam, stierf ook.
“Klar” vergezelt de vader van Ann-Marie, onder meer tijdens zijn bezoek aan de Bondsdag, “waar het gespreksonderwerp van deze dag de aanscherping van de asielwetgeving is.” Michael Kyrath is zeer duidelijk in zijn kritiek op de politiek. Hij ziet ongecontroleerde migratie als de oorzaak van de dood van zijn dochter. Maar hij blijft altijd kalm en bedachtzaam en kiest zijn woorden zorgvuldig. Een absoluut geluk voor het rapport. Het feit dat Kyrath in de allereerste scène met tranen in zijn ogen wordt afgebeeld, vind ik echter vreemd. De tranen van Ann-Marie's vriendinnen aan het einde van de film ontroeren mij wel. En wat ik in de 40 minuten daartussen zie en hoor, is inhoudelijk niet zo verrassend, maar qua helderheid wel opvallend.
Zo komt de Deense sociaaldemocratische minister voor Buitenlandzaken en Integratie, Kaare Dybvad , aan het woord. Hij rechtvaardigt de nieuwe, harde koers van zijn regering inzake vluchtelingenbeleid door te stellen dat ongecontroleerde migratie vooral een last is voor de armen – het oorspronkelijke electoraat van de sociaaldemocraten. En Dybvad acht het feit dat afgewezen asielzoekers in de Bondsrepubliek mogen blijven “onhoudbaar”.
De politiechef van Stuttgart, Markus Eisenbraun, presenteert de resultaten van een intern onderzoek naar het toenemende aantal mesaanvallen in de deelstaathoofdstad Baden-Württemberg. Hieruit blijkt dat de typische verdachte een man is, jonger dan 24 jaar en een migratieachtergrond heeft. Levi Salomon van het “Joods Forum voor Democratie en Tegen Antisemitisme” betreurt de toenemende aanvaardbaarheid van antisemitische wrok. En dat allemaal van radicale moslims en extreemlinkse extremisten. “Klar” vergezelt Salomon naar een pro-Palestijnse demonstratie, waar hij herhaaldelijk verbaal en fysiek wordt aangevallen.
Ja, de teneur van dit programma is werkelijk duidelijk: het gaat over de complexe problematiek van ongecontroleerde immigratie naar de Bondsrepubliek . En dit is geen nieuwe toon binnen de publieke omroep. Zo werd er in oktober 2024 door RBB een reportage uitgezonden met de titel ‘Limits of Immigration’, waarin de Berlijnse politiechef Barbara Slowik Meisel het volgende zei over de scherpe toename van mesaanvallen: ‘Geweld in Berlijn is mannelijk, jong en niet-Duits.’
En in het ZDF-rapport “Exhausted Welcome Culture” van februari dit jaar wordt herhaaldelijk gezegd: “We zitten aan onze grens!” – of het nu gaat om het immigratiekantoor, de Duitse districtsraad, op school of om migranten die hier al tientallen jaren wonen en met veel moeite een bestaan hebben opgebouwd.
Eerlijk gezegd zie ik geen grote verschillen met “Clear”. Toch hebben deze programma's niet de hevige kritiek gekregen die de makers van het nieuwe format nu te verduren krijgen. Dat ZDF-satireacteur Jan Böhmermann de serie afdoet als “rechts-populistische onzin” lijkt meer op gratis reclame.
Aan de andere kant vind ik de zeer persoonlijke manier waarop ZDF-journaliste Nicole Diekmann haar 34-jarige collega Julia Ruhs benadert, smakeloos: "Als je je format promoot door te laten zien wie je dom vindt, ben je in je hart nog steeds een tiener, of je hebt niet veel vertrouwen in jezelf en je product." Oeps, is dit de uitweg uit de haat en ophitsing op internet die Diekmann naar verluidt laat zien in haar boek “The Shitstorm Republic”?
Maar wat echt spannend is, is de brief waarin enkele NDR-medewerkers kritiek uitten op het programma, enkele dagen na de eerste uitzending. Deze brief was echter niet geadresseerd aan haar collega's, de producenten van het programma, maar aan de directie van het station. Kritiek is eigenlijk iets goeds. Maar als het door de band wordt gespeeld, vermoed ik dat er weinig constructiefs achter zit. Zeker omdat de auteurs ook eisten dat de samenwerking met Julia Ruhs zou worden onderzocht en dat het programma uit de mediatheek van de ARD zou worden verwijderd, omdat het in strijd zou zijn met de educatieve missie van de publieke omroep. Sterk spul!
Ze vragen nu publiekelijk om steun voor deze eisen via de petitiepagina van Campact. Uit interesse heb ik de journalistieke kwaliteiten van de initiatiefnemer van deze petitie, Torben Ritzinger, onderzocht en ik kon niet veel vinden. Alleen een artikel over vrouwenvoetbal in de Braunschweiger Zeitung en een paar interviews die hij gaf als woordvoerder van de Last Generation. Ja, dat is waar.
Zijn collega heet Milad Kuhpai en werkt bij de NDR voornamelijk als nieuwslezer. Kuhpai's ouders komen uit Iran, wat wellicht de reden is dat hij wat gevoelig is als het gaat om het onderwerp migratie. Ik heb er in ieder geval mijn twijfels over of de twee wel zo ver moeten gaan en hun collega’s van “Klar” op zo’n manier moeten aanvallen. Hoewel: een publieke collega die de publieke omroep afkraakt, dat is weer wat. Het is geen nieuw fenomeen, maar het is tot nu toe nog niet zo vaak onder de aandacht van het publiek gebracht.
Het is een gok, maar misschien gaan Ritzinger en Kuhpai elke avond met de "Nieuwe Duitse Mediamakers" pizza eten. De NGO, die met 840.000 euro aan staatsgeld wordt gefinancierd, noemt de pilotaflevering van “Klar” een “dieptepunt in de berichtgeving van de publieke omroep”, omdat deze naar verluidt niet op feiten is gebaseerd en niet genuanceerd is. En dat is nog niet alles: de opiniemakers roepen het publiek op om druk uit te oefenen op de NDR en BR om het programma te annuleren. Ergens heel vergelijkbare strategieën.
Maar goed, als het van meet af aan duidelijk is dat elk programma van een publieke omroep volgens hetzelfde stramien moet verlopen om aan de journalistieke normen te voldoen, waarom hebben we dan 20 publieke televisiezenders en meer dan 70 radiozenders nodig? Voor 10 miljard euro mag je toch wel wat variatie verwachten. Misschien zelfs een beetje afwijkende meningen, à la Kienzle en Hauser. Ter ondersteuning van alle professionals in de nieuwe media: deze twee rasechte journalisten waren jarenlang directeur en moderator van het ZDF politieke magazine ‘Frontal’ – samen, maar altijd confronterend, rechts tegen links. Tegenwoordig zou dat bijna een revolutie zijn. Toen was het meer een stap achteruit. Vroeger gold bij de publieke omroep het motto: niet elk programma moet en moet in balans zijn, maar het hele programma.
Ik zie het eerste nummer van “Klar” als een poging om opnieuw in die richting te gaan. En ik denk dat dit een juiste en belangrijke stap is.
Laten we eens kijken of de beleidsmakers bij ARD er net zo over denken.
Berliner-zeitung
