Antonin Dick | Tegen onrecht, onderdrukking en kwade geest

Het grootste deel van zijn familie werd vermoord in Duitse concentratiekampen. Anderen worden als verloren beschouwd. Antonin Dick zocht jarenlang naar hen via het Internationale Rode Kruis. “Tot nu toe zonder resultaat”, moest hij ruim twintig jaar geleden stellen in een essay in de “nd.”

Antonin Dick werd in 1941 geboren in het Engelse emigrantenstadje Royal Leamington Spa in het graafschap Warwickshire. Zijn moeder was een van de medeoprichters van de Vrije Duitse Jeugd in Groot-Brittannië. Na de militaire nederlaag van het nazirijk was zij een van de vele antifascisten die een nieuw antifascistisch Duitsland wilden opbouwen. Ze was onder andere bevriend met de schilder Oskar Kokoschka, maar ook met de latere DDR-diplomaat Horst Brie.

De jonge Antonin Dick studeerde theaterwetenschappen in Leipzig, was dramaturg bij het Deutsches Theater in Berlijn en regisseur bij het theater in Gera. Maar al snel ergerde hij zich aan de autoritaire structuren in de DDR, kwam in opstand en kreeg in 1982 een theaterverbod vanwege het opvoeren van een pacifistisch toneelstuk. Vijf jaar later richtte hij met gelijkgestemden de DDR-Werkgroep Burgerschapsrecht op, die zich bezighield met de juridische kwesties rond het verlaten van het land. Hierdoor raakte hij in conflict met andere DDR-oppositieleden die de DDR van binnenuit wilden veranderen. Dick verhuisde naar West-Berlijn, vooral omdat hij zijn inmiddels bejaarde moeder, die daar woonde, wilde ondersteunen. Ze stierf in 2012 op 101-jarige leeftijd. Na haar dood was het voor hem belangrijk om te voorkomen dat haar antifascistische erfenis vergeten zou worden ( https://www.labournet.de/wp-content/uploads/2017/10/gerettet_dick.pdf ).

Dick gebruikte ook artistieke middelen om racisme en de opkomst van fascisme te bestrijden. Begin jaren negentig richtte hij het Jakob van Hoddis Theater op, vernoemd naar een Joodse schrijver. Samen met andere kunstenaars wilde hij voortbouwen op de tradities van het Joodse culturele leven, dat door de nazi's op gewelddadige wijze was verstoord. Als freelance theaterregisseur ervoer Dick aan den lijve het precaire leven van een linksgeoriënteerde, geëngageerde kunstenaar. In 2004 nam hij deel aan de krachtige demonstraties tegen Hartz IV en de Agenda 2010 van de sociaaldemocratische bondskanselier Gerhard Schröder, ook in de hoop dat hieruit een nieuwe emancipatiebeweging zou ontstaan. Met zijn oproep tot de oprichting van werkloosheidsraden gaf hij het startschot voor een destijds veelbesproken bijdrage.

Dick moest zelf na 2005 een aanvraag indienen voor een basisuitkering, waarbij hij te maken kreeg met intimidatie en pesterijen van een Hartz IV-ontvanger. Hij schreef hier ook verschillende teksten over, onder andere voor de ‘nd’. Hij reageerde met afschuw op het toenemende antisemitisme, zelfs binnen delen van de linkse stroming, waartoe hij tot het einde toe het gevoel had te behoren. De Hamas-aanval op Israël op 7 oktober 2023 vervulde hem met verdriet. Het feit dat de actie door sommige linkse bewegingen zelfs als bevrijding werd gevierd, beangstigde hem.

Om gezondheidsredenen moest Dick zich de laatste jaren uit het openbare leven terugtrekken. Maar tot het einde toe bleef hij zich als overtuigd antifascist bewust van de politieke situatie. Hij kon de 80ste herdenking van de onvoorwaardelijke overgave van het naziregime niet bijwonen. Zoals pas onlangs bekend is geworden, is hij eind april op 84-jarige leeftijd in alle stilte overleden. Met hem missen we een wijze en hartstochtelijke stem tegen onrecht, onderdrukking en fascistische kwade geesten.