Kalça kırığı kader değil

Osteoporoz kaynaklı omurga, bilek ve kalça kırıkları arasında en tehlikelisi kalça kırığıdır. Dünya genelinde her yıl 1.6 milyon kişi kalça kırığı yaşamaktadır. Bu rakam, nüfus yaşlandıkça artmaktadır. (Kaynak: International Osteoporosis Foundation - Global statistics, 2022)

KIRIKTAN SONRA NE OLUYOR?

Kalça kırığından sonra hastaneye yatış, ameliyat, rehabilitasyon süreci başlar. Ancak şu veriler göz korkutucudur:

- Her 5 hastadan 1’i ilk yıl içinde hayatını kaybeder.- % 50’si bir daha yürüyemez.

- % 25’i huzurevi veya bakım evine muhtaç hale gelir. (Kaynak: Journal of Bone and Mineral Research, 2021)

Evde düşme nedenleri

Ev içinde düşmeye neden olan en sık faktörler:

- Kaygan zemin ve banyo fayansları.- Sabitlenmemiş halı ve kilimler.- Gece lambasının olmaması.- Alçak mobilyalar, basamaklar.

- Görme bozuklukları ve düşük aydınlatma. (Kaynak: National Institute on Aging - Fall prevention guide, 2023)

Ameliyat sonrası ne olur?

Kalça kırığı genellikle cerrahi ile tedavi edilir. Ancak yaşlı hastalarda ameliyat komplikasyon riski yüksektir:

- Zatürre- Pıhtı oluşumu- Kalp ritim bozuklukları- Yatak yaralarıBu nedenle erken mobilizasyon, fizik tedavi ve bakım desteği şarttır. (Kaynak:

American Geriatrics Society, 2020)

Kalça kırığı risk testleri

1. Tek ayak üzerinde durma testi- Nasıl yapılır? Kollar yanlarda, gözler açık şekilde bir ayak yerden kaldırılır.- Risk kriteri

10 saniyeden kısa süre dengede duramıyorsanız, düşme riski yüksektir. (Kaynak: Journal of Geriatric Physical Therapy)

2. 4 metre yürüme testi

- Nasıl yapılır? 4 metre mesafe ölçülür, kişi normal hızda yürür, süre tutulur.- Risk kriteri0.8 m/sn’nin altındaki yürüyüş hızı yüksek düşme riskiyle ilişkilidir.

- Ayrıca genel yaşam süresinin azaldığıyla da bağlantılıdır. (Kaynak: National Institutes of Health (NIH)

3. Sandalyeye otur-kalk testi

- Nasıl yapılır? Kişi kollarını kullanmadan 30 saniyede kaç kez oturup kalkabiliyor ölçülür.

- Risk kriteri 65 yaş üstü bireylerde 10’un altı düşük kas gücünü ve dolayısıyla kırık riskini gösterir. (Kaynak: CDC – STEADI Initiative for Fall Prevention)

4. Timed Up and Go (TUG) Testi

- Klinik ortamda yaygınSandalyeden kalk, 3 metre yürü, geri dön ve otur.- Risk kriteri

12 saniyeyi geçerse düşme riski artmıştır. Kaynak: American Geriatrics Society

Ameliyat maliyeti

Kalça kırığı ameliyatı + rehabilitasyon + fizik tedavi toplam ortalama maliyeti 75.000 TL’yi bulabiliyor. (Kaynak: Sağlık Bakanlığı Tedavi Geri Ödeme Listesi, 2024)

Kadınlar mı, erkekler mi?

Kadınlarda osteoporoz daha sık ama erkeklerde kalça kırığı daha yüksek ölüme neden olur. Sebep, erkeklerde genelde osteoporozun geç teşhis dilmesi ve kırığın ileri yaşta ortaya çıkmasıdır. (Kaynak: Osteoporosis International, 2023)

Menopoz ve dört yılda % 10 kayıp

Kadınlar için menopoz dönemi kemik yıkımının hızlandığı bir eşik. Östrojen düşünce, kemik yapımı yavaşlar. Menopozdan sonraki ilk 4 yılda kadınlar yaklaşık % 10 kemik kütlesi kaybeder. (Kaynak: North American Menopause Society, 2020)

Kırıktan sonra ikincisi gelir mi?

Evet. Kalça kırığı geçiren kişilerde 2 yıl içinde ikinci kırık riski % 50 artar. Yani bir kırık sadece kemikte değil, risk zincirinde de domino etkisi yaratır. Ancak bu olay, ileri yaştaki bireylerde hareket kabiliyetini, kas gücünü ve denge refleksini daha da bozar.

Bu da ikinci kırık riskini artırır. Kalça kırığı geçiren yaşlı bireylerin yaklaşık % 10’u 6 ay içinde ikinci kırık geçirir. En çok omurga, diğer kalça ve pelvis etkilenir. İlk düşüşü yaşayanların, sonraki bir yıl içinde bir kez daha düşme olasılığı % 30’dan fazladır. İlk kırıkta kısmen bağımsız kalan hastalar, ikinci kırıkla genellikle uzun süreli bakım ihtiyacına girer. (Kaynak: British Orthopaedic Association, 2022)

Yarın:

- Koruyucu yaşam tarzı stratejileri- Egzersizin tipi ve sıklığı- Uzun vadeli düşme önleme planı- D vitamini ve kalsiyum alımının sürekliliği