Sardes antik kenti ve Bintepeler Lidya tümülüsleri artık küresel koruma altında: UNESCO'ya yeni miras

Manisa “Sardes antik kenti ve Bintepeler Lidya tümülüsleri”, Paris’te düzenlenen Dünya Miras Komitesi’nin 47. Oturumu’nda UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedildi. Böylece UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki alanlarımızın sayısı 22’ye ulaştı.

Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu yöneticisi, arkeolog Nezih Başgelen konuyla ilgili gazetemize açıklamada bulundu. “Paris’te düzenlenen 47. Dünya Miras Komitesi toplantısında, Sardes ve Bintepeler tümülüsleri’nin oybirliğiyle kalıcı listeye alınmasına bir arkeolog olarak çok sevindim. Anadolu’nun çok katmanlı geçmişine tanıklık eden bu önemli arkeolojik alanların, küresel koruma ve tanıtım kapsamına alınmasını gönülden kutluyorum” diyen Başgelen, “Karar metninde, Lidya dönemine dair eşsiz veriler sunan bu alanların tarihi, kültürel ve evrensel değerlerinin vurgulanması ülkemiz arkeolojisi açısından ayrıca gurur vericidir. Sardes bugün Manisa ilinin Salihli ilçesi yakınında Bozdağ’ın (Tmolos) kuzey yamaçlarının eteğinde Paktalos/Sartçayı kıyısında yer alan tarihte Lidya devletine başkentlik yapmış bir antik kenttir. Lidya Devleti Anadolu’ya özgü bir uygarlığın temsilcidir. Günümüzün vazgeçilmez para ekonomisi de tarihte en eski sikkeleri basmalarından dolayı onlara çok şey borçlu” ifadelerini kullandı.

‘ALTIN SARDES’

Tarihe baktığımızda, MÖ 5. yüzyılın ünlü oyun yazarı Aiskhylos’un deyimiyle Kroisos zamanında başkentleri “Altın Sardes” ya da “Altın yatağı Sardes” denecek ölçüde zenginliğinin ve kültürel gelişiminin doruğuna ulaşmıştı. Başkentin göz kamaştıran bu görkemli zenginliği, dönemin yaşam kültürü içinde büyük bir merak konusu ve bir Lidya hayranlığının oluşmasına neden olmuş. Lidya’lıların kutsal nehri Gediz’in taşıdığı (Hermos) gelen alüvyonlar, efsaneler dağı Tmolos’dan ve ele geçirilen akropollerinden inen topraklar bugün bu uygarlığın altın günlerinin kalıntılarını örtmüş durumdadır. Lidya dönemi tabakaları günümüz toprak seviyesinden 10-15 m aşağıda yer almakta.

LİDYA KRALLARININ ANITSAL MEZARLARI...

Bölgedeki kültürel varlıkların çok önemli olduğunun altını çizen Başgelen, sözlerine şöyle devam ediyor: “Sardes’in 8 km kuzeyinde Lidyalılarca kutsal sayılan Gygaie (Marmara) gölünün güney kıyısına hâkim, Bintepeler adıyla tanınan yerde, Lidya krallarının ve soylularının yığma topraktan tümülüs adı verilen anıtsal mezarları var. 1940’lı yıllarda yapılan çalışmalarda en az 149 tane anıtsal tümülüs görünür halde saptanmıştır. Bunlar içinde günümüze ancak 115 tanesi korunarak gelebilmesine karşın son yıllarda bu krali nekropoldeki tümülüsler ciddi bir şekilde defineci tahribatına uğradığı gözlemleniyordu.

Bunların içinde Kocamutaftepe olarak bilinen en büyüğü, tarihçi Herodot tarafından Mısır ve Babil’dekilerden sonra en büyük mezar anıtı olarak tanımlanarak, mezarın Lidya Kralı Alyattes için yapıldığını bildirilmiştir. 355 m çapı, 69 m yüksekliği, 1115 m çevresiyle Alyattes tümülüsü, dünyadaki en büyük tümülüs mezarlarının arasında yer almaktadır. 19. yüzyılda Prusya elçisi Ludwig Peter Spiegelthal tarafından, mezar odası antik dönemde yağmalanmış olarak keşfedilmiş.

Bu alandaki ikinci büyük tümülüs 200 m çapında, 50 m yüksekliğindeki Karnıyarıktepe’dir.”

Tümülüsün içinde 90 m çapında, üzerinde Lidçe çeşitli monogramlar olan bir krepis duvarı tespit edildiğini söyleyen Başgelen, “İlk zamanlar Kral Gyges’e ait olduğu düşünülen bu görkemli tümülüs, taş işçiliği ve seramik buluntularına dayanarak MÖ 6. yüzyılın ilk yarısının sonuna tarihlenmiş. Bu açıdan bir hipotez olarak bu tümülüsü yaptırmış ancak içine gömülememiş bir Lidya kralına, büyük ihtimalle de Perslere tutsak düşen, zenginliği dillere destan olmuş “Kroisos”a ait olduğu düşünülmekte.

Bu denli önemli mezar anıtları olmasına karşın geniş bir alana yayılan tarım arazileri içindeki Bintepeler Lidya tümülüsleri gözden ırak olması nedeniyle son yıllarda definecilerin kaçak kazılarına daha sık sahne olmaya başlamış. Bintepeler Lidya tümülüslerinin Sardes antik kenti ile birlikte UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesi’ne alınmasının Bintepeler’e dadanan iş makinalı bu defineci tahribatına karşı daha etkin korunma tedbirlerinin alınmasına vesile olmasını dileriz” diyor.