Trump'ın politikaları dünya çapında önemli soruşturmaların durmasına neden oluyor: "Kimse neler olup bittiğini anlamıyor."

Amerika'nın en büyük biyomedikal araştırma kuruluşu, dünya çapında kanser , viral enfeksiyonlar ve insan genetiği üzerine milyonlarca dolarlık araştırma projelerini tehlikeye atarak, denizaşırı araştırma gruplarına ödemeleri durdurdu.

Dünyanın en büyük kamu biyomedikal araştırma kuruluşu olan Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH), yurtdışındaki araştırma gruplarına yapılan ödemeleri ikinci bir duyuruya kadar dondurdu. Kurum yönetimi, bu fonların harcanmasında şeffaflık eksikliği olduğunu savunuyor ve hatta bunun ülkenin "ulusal güvenliğini" tehlikeye attığını söylüyor. Kaç projenin durdurulacağı veya diğer ülkelere ne kadar paranın ulaştırılamayacağı konusunda henüz bir veri bulunmuyor ancak yıllık rakamın 500 milyon dolar (euro bazında benzer bir miktar) civarında olması bekleniyor.

Tartışmanın merkezinde, ABD'deki Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) tarafından finanse edilen üniversiteler ile Wuhan Viroloji Laboratuvarı da dahil olmak üzere çeşitli Çin kurumları arasındaki geçmiş işbirlikleri yer alıyor. ABD Başkanı Donald Trump'ın desteklediği, henüz doğrulanmamış teoriye göre, Kovid-19 salgınına neden olan koronavirüs bu laboratuvardan çıkmış olabilir.

Trump tarafından atanan yeni Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) Müdürü Jay Bhattacharya, yeni önlemi ABD hükümetinin bilime yönelik planladığı kesintilerin bir parçası olarak savundu. Kurum, bundan böyle yabancı grupların, şimdiye kadar olduğu gibi çoğu durumda Amerikalı bir bilim insanı olan araştırma lideriyle değil, doğrudan NIH ile sözleşme imzalaması gerektiğini belirtti. Söz konusu tedbirler Avrupa, Asya, Amerika ve Afrika'daki milyonlarca dolarlık onlarca projeyi etkiliyor. Kurum, yeni düzenlemeleri eylül ayından önce netleştirmeyi umuyor. O zamana kadar pek çok araştırma projesi dondurulmuş durumda kalacak.

Yeni önlemlerden etkilenenlerden biri olan IrsiCaixa araştırma merkezinde virolog olan Javier Martínez-Picado , "Kimse gerçekten ne olduğunu anlamıyor" diyor. "Bizim durumumuzda, teknik değerlendirmeyi geçmemize rağmen projemizin yenilendiğine dair bir onay almadık. Durmuş durumdayız," diye açıklıyor ABD kuruluşlarıyla HIV enfeksiyonuna karşı doğuştan gelen bağışıklığı inceleyen bir projede işbirliği yapan ve kök hücre nakli yapılan hastalarda AIDS tedavilerini inceleyen bir başka kuruluş olan Martínez-Picado. Bilim insanı, bu fonların harcanmasında şeffaflık eksikliği olmadığını savunuyor. "Yıllardır bilimsel araştırmanın uluslararası bir girişim olması, tek bir ülkeye özgü olmaması için mücadele ettik. Bu düzenlemeler geri kalmış ve birer engel. Gerçekte, bilimsel araştırmaya karşı bir saygısızlıktır," diye uyarıyor.

Belirsizlik tamdır. Etkisi sadece bürokratik kurallarda bir değişiklikle sonuçlanabilir veya ABD'ye ilgisini kaybetmiş birçok araştırma projesinin sonu anlamına gelebilir. Bu önlem aynı zamanda Amerikalı bilim insanları için de bir darbe niteliğinde, çünkü aktif projeler yurtdışına para göndermeden devam edemezse, onları sonlandırmanın yolları bulunacak. Barselona'daki Genomik Düzenleme Merkezi'nden araştırmacı Roderic Guigó , "NIH'nin bu fonlar üzerinde nihai kontrolünün çok az olması doğru olabilir" diyor. "Ancak projelerin devam etmesine izin verilmezse, bu bir felaket olur" diye uyarıyor.

Guigó, insan genomundaki elementlerin en büyük ansiklopedisi olan Encode projesinin (şimdi Gencode olarak adlandırılıyor) baş araştırmacısı olduğu 2003 yılından bu yana NIH'den fon alıyor. Kuruluşundan bu yana, ABD dışındaki gruplara bazı çalışmaları yürütmek için on milyonlarca avro verildi. Guigó'nun grubu, projenin dördüncü aşamasına katılımı için şu anda yaklaşık 1,3 milyon avro alıyor. Asıl soru, yeni kuralların, dört yıl daha sürmesi beklenen beşinci aşamanın uygulanmasına olanak verip vermeyeceği.

Donald Trump'ın araştırma kesintileri Avrupa'nın gözlerini açıyor . Savunma fonlarındaki duruma benzer bir durum söz konusu: Avrupa, Encode gibi büyük projelerden uzak kalmaya ve bu verilere erişim ve kullanım konusunda ABD'ye bağımlı olmaya devam mı etmeli? Guigó'nun sorduğu soru bu; çünkü Avrupa'nın, özellikle de İspanya'nın bu tür büyük konsorsiyumlardaki katılımını artırması gerektiğine inanıyor.

Barselona Süper Bilgisayar Merkezi'nde araştırmacı olan hesaplamalı biyolog Marta Melé , son bir yıldır dGTEX programı kapsamında toplam 35 milyon avrodan fazla fon alıyor. Amacı, yetişkinlere kıyasla çok daha az veri bulunan küçük çocuklar için en büyük genetik ve tıbbi veri tabanını oluşturmaktır. Melé, "Grubum temel olarak her insanın neden benzersiz olduğunu araştırıyor ve ayrıca yetişkin sağlık sorunlarının yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkıp çıkmadığını analiz ediyoruz" diye açıklıyor. Araştırmacı bu yıl için fon sağladı ancak gelecek yıl ne olacağını bilmiyor. Yeni düzenlemelerin en büyük etkisi, birçok işin doğrudan ABD fonlarına bağlı olması. "Eğer fon kesilirse, çok büyük bir yetenek kaybı olacak, ama ayrılmak zorunda kalacak olan çok iyi insanlardır," diye açıklıyor. Bilim insanı, hükümetlerin yalnızca ABD'den kaçan bilim insanlarını işe almak için planlar geliştirmesi değil, aynı zamanda İspanya'da bulunan araştırmacılar için de "kurtarma önlemleri" alması gerektiğine inanıyor.

Uluslararası iş birliklerinin dondurulması, Beyaz Saray'ın duyurduğu bilimsel araştırma, halk sağlığı ve iş birliğindeki büyük kesintilerin sadece küçük bir kısmı. 2026 bütçe taslağı, Ulusal Sağlık Enstitüleri'nin bütçesinin yaklaşık %40 oranında kesilmesini öneriyor. Ocak ayında İspanyol Darío Gil'in bilim ve inovasyon müsteşarlığına atandığı Ulusal Bilim Vakfı'nın durumu ise daha kötü; önerilen kesinti yüzde 56. Salgın ve pandemileri izlemekle görevli kurum olan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri de fonlarının yaklaşık %50'sini kaybetti. NASA'da insanlı uzay araştırmalarına ayrılan bütçe biraz artırıldı, ancak bilim, iklim değişikliği çalışmaları, bilim eğitimi ve diğer programlara ayrılan bütçenin önemli bir kısmı kesildi. İklim araştırmalarının önde gelen kuruluşu NOAA'da %25, Çevre Koruma Ajansı'nda ise %55 oranında bir kesinti yaşanacak.

Harcanmayan paranın büyük kısmı, Trump'ın yüzde 13 artırarak 1 trilyon doların üzerine çıkarmayı planladığı askeri harcamaların artırılmasına ve yaklaşık 175 milyar dolar harcamayı umduğu sınır koruma programlarına gidecek.

Yeni hesapların nihai onay için artık Kongre'den geçmesi gerekecek. Cumhuriyetçiler her iki mecliste de çoğunluğa sahip olsalar da, eyalet senatörleri eyaletlerinin ekonomileri için hayati önem taşıyan bazı programları kesmek konusunda çok isteksiz davranabilirler.