Uzay. Gökyüzünden düşen en büyük Mars meteoritinin sahibi kim?

Peki gökten düşen bir taş kime ait? Temmuz ayında New York'ta şimdiye kadar bulunan en büyük Mars meteoritinin satılmasının ardından tartışma yeniden alevlendi. Bu meteoritin sahibi şu anda Nijer.

Kızıl Gezegen'den gelen, yaklaşık 25 kg ağırlığındaki bu büyük kaya parçası, geçtiğimiz ay ünlü müzayede evi Sotheby's tarafından ismi açıklanmayan özel bir alıcıya rekor bir fiyata, 5 milyon doları aşan bir fiyata satıldı.

2023 yılında bu meteoritin bulunduğu Nijer'de hükümet, ihale sonrası "bu olayı aydınlatmak" için soruşturma başlatacağını duyurmuştu.

Niamey, Cuma günü değerli taş ve meteorit ihracatını ikinci bir duyuruya kadar askıya aldığını belirterek, "İkincisinin muhtemelen uluslararası yasadışı ticaretin tüm özelliklerini taşıdığını" söyledi.

Sotheby's bu suçlamaları reddederek, meteoritin "Nijer'den ihraç edildiğini ve tüm geçerli uluslararası prosedürlere uygun olarak taşındığını" ileri sürüyor. Ancak, yaşanan tartışmalar göz önüne alındığında, davanın yeniden incelenmesi sürüyor.

İnternet sitesinde yer alan açıklamaya göre, sarımsı sarı renkteki taş, "16 Kasım 2023'te, Nijer'in Agadez kentinin ücra bir bölgesinde bir göktaşı avcısı tarafından keşfedildi."

Daha sonra uluslararası bir satıcıya satıldı ve kısa bir süre İtalya'da sergilendikten sonra Kuzey Amerika'daki müzayedecilerin kataloglarında yerini aldı. Niamey ile yıllardır yakın çalışan Amerikalı paleontolog Paul Sereno'ya göre, her şey taşın Nijer'den "yasadışı" çıktığını gösteriyor. Öfkesini gizlemeden, "Bu hikayede herkes anonim" diyor.

"Eğer göktaşını Dünya'ya doğru hızla gelirken ve bir ülkeye düşmeden önce yakalasalardı, o zaman onu sahiplenebilirlerdi (...) ama şimdi, üzgünüm, Mars kökenli olsa bile, o Nijer'e ait," diye öfkeyle konuşuyor.

Meteoritler gerçek anlamda evrensel bir yasal statüye sahip olmadığından, mülkiyetleri uluslararası hukuk ve düştükleri noktaya özgü yasalar tarafından yönetilir. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde, gökten düşen bu taşların mülkiyeti, özel mülkiyet olmaları durumunda arazinin sahibine geçer; ancak Nijer'de durum böyle değildir.

Hukuki bir anlaşmazlığın ve olası bir kaçakçılık şebekesinin de dahil olmasının ötesinde, bu göktaşının satışı etik soruları da gündeme getiriyor. NWA 16788 adlı bu kaya, paha biçilmez bir bilimsel değere sahip. Şimdiye kadar tespit edilen diğer Mars göktaşlarından çok daha büyük ve oldukça nadir olan bu taş, Kızıl Gezegen'in jeolojik geçmişine dair eşsiz bir tanıklık sunuyor.