Kayıplar, cinayetler: Suçlular ve firariler bizim için neden bu kadar çekici?

Xavier Dupont de Ligonnès'in adı, 2011 baharından bu yana Fransa'nın en rahatsız edici suç davalarından birinin gündeminde. Aynı yılın 21 Nisan'ında polis, Nantes'daki Robert-Schuman Bulvarı 55 numarada korkunç bir keşifte bulundu: Bahçede yeni dökülmüş bir beton levhanın altında Agnès'in, karısının ve dört çocuğu Arthur, Thomas, Anne ve Benoît'ın cesetleri yatıyordu. Hepsinin, muhtemelen uykudayken vurularak öldürüldüğü tahmin ediliyor. Xavier Dupont de Ligonnès ortadan kayboldu.

O günden bu yana medyada ve sosyal medyada her türlü teori ve hipotez üretilmeye devam ediyor. Hatta birkaç gün önce sosyal medya fenomeni Aqababe, firariyi bulmak için bir soruşturma bile başlattı. Olayların üzerinden 14 yıl geçmesine rağmen olay hâlâ merak konusu olmaya devam ediyor.

"Bazı suçlar düşünülemez olanla yüzleşir ve bu büyüleyicidir"

Suç hikayeleri , içimizdeki köklü kaygıları yeniden canlandırdıkları için ilgi çekicidir: şiddete karşı savunmasızlık, kontrol kaybı ve toplumsal normların çöküşü. Ama sadece seyirci rolünde olunca, korkutucu olabilecek şey katlanılabilir, hatta büyüleyici hale gelebiliyor. Klinik psikolog Johanna Rozenblum , "Bu hikayeleri güvenli bir konumdan inceleyerek, izleyiciler gerçek bir tehlike olmadan bu kaygılarla yüzleşebilir" şeklinde açıklıyor.

Psikolojik açıdan bakıldığında, bu neredeyse takıntılı hayranlığın “kötülüğün cazibesi” olarak adlandırılan şeyle açıklanması mümkündür. Normları aşan şeylere karşı 'muğlak bir çekim' söz konusudur. Uzman, "Bazı bireyler, mantıksız olanı mantıklı kılma çabasıyla, suçlu bir zihni sıradan bir insandan ayıran şeyin ne olduğunu anlamaya çalışırlar" diye açıklıyor. Bu suçlu figürler, özellikle kontrolden çıktığını hisseden veya duygularını veya dürtülerini ifade etmekte zorluk çeken bireyleri büyüleyen bir tür sembolik güç de kullanabilirler.

Polisiye romanların başarısı bilinçaltı dürtülerimizin bir çıkış yolu olabilir mi? Kesinlikle. "Suç hikayelerini izlemek veya dinlemek rahatlatıcı olabilir, gizli korkuların kontrollü bir ortama yansıtılmasına olanak tanır" diye devam ediyor. "Bu, kontrollü bir çatışma sürecidir."

Kaygı yaratan bir dünyada, bu hikayeler duygusal simülasyonlar gibi davranarak en kötü durumlarla, ama uzaktan yüzleşmemizi sağlardı. Ve bu da kendi korkularımızı düzenlememize olanak tanıyacaktır.

Çok gerçek "ters" etkiler

Ancak şiddete tekrar tekrar maruz kalmanın psikolojik sonuçları da olabilir. "Şiddet içerikli anlatılara tekrar tekrar maruz kalmak bir tür duygusal duyarsızlaşmaya yol açabilir. Şiddet, travmatik gerçekliğinden kopuk bir gösteri, bir eğlence kaynağı haline gelir." Bu süreç, gerçek mağdurlara karşı empatinin azalmasına , hatta insan acıları karşısında bir tür duygusal yorgunluğa veya doygunluğa yol açabilir.

Ve bazı insanlar bu anlatılara diğerlerinden daha fazla ilgi duyuyor. En çok etkilenen profiller hangileri? Kaygılı, meraklı veya kontrol arayan bireyler. Psikolog, "Kaygılı insanlar kendilerini daha hazırlıklı hissetmek için suç mekanizmalarını anlamaya çalışabilirler" diyor. "Diğerleri ise entelektüel açıdan oldukça meraklı olup, bu hikayelerin altında yatan sebepleri çözmek için onları araştırıyorlar." Bu vakalar daha sonra kişinin kendini rahatlatması, öngörmesi veya bazen endişe verici olan dünyayı anlamaya çalışması için bir araç haline gelir.

Sağlıklı ilgi mi yoksa sorunlu takıntı mı?

Meşru merakı aşırı hayranlıktan nasıl ayırt edebiliriz? Çizgi ince olabilir. Johanna Rozenblum, "Sağlıklı bir ilgi, suçları küçümsemeden veya faillerle özdeşleşmeden, anlama arzusuna dayanır" diyor. "Kompulsif bir odaklanma, suçlulara karşı yersiz bir empati veya tehlike algısının değişmesi durumunda sorunlu hale gelir."

Kısacası, suç korkularımızın bir aynası ya da analiz konusu olduğu sürece her şey yolundadır. Ama bir model, bir saplantı ya da bir sığınak haline geldiği anda geri adım atma zamanı gelmiş demektir.