Şempanzeler sadece kendi yaralarını iyileştirmekle kalmıyor, aynı zamanda başkalarına da ilk yardım sağlıyorlar.

▲ Budongo Ormanı'nda iki şempanze arasındaki sosyal bakım. Fotoğraf Avrupa Basını

Avrupa Basını

La Jornada Gazetesi, Cuma, 16 Mayıs 2025, s. 6

Madrid. Uganda'nın Budongo Ormanı'ndaki şempanzeleri inceleyen bilim insanları, bu primatların yalnızca kendi yaralarını iyileştirmediğini, aynı zamanda başkalarına da bakım verdiğini gözlemlediler.

Bu bilgi, atalarımızın yaraları nasıl iyileştirdiğine ve ilaç kullanmaya nasıl başladığına ışık tutabilir.

Şempanzelerin başka yerlerde de toplumun diğer üyelerine tıbbi sorunlarıyla ilgili yardım ettiği gözlemlenmiş olsa da, Budongo'da bu davranışın sürekli olarak görülmesi, şempanze tıbbi bakımının daha önce düşünülenden çok daha yaygın olduğunu ve yakın akrabalara bakmakla sınırlı olmadığını gösterebilir.

Frontiers in Ecology and Evolution dergisinde yayımlanan makalenin baş yazarı ve Oxford Üniversitesi'nden Dr. Elodie Freymann, "Araştırmamız, insan tıbbının ve sağlık sistemlerinin evrimsel kökenlerine ışık tutmaya yardımcı oluyor ." dedi.

Primatların tıbbi bitkileri nasıl tanımladıklarını, kullandıklarını ve başkalarına nasıl bakım sağladıklarını belgelendirerek, insan sağlık bakım davranışlarının bilişsel ve sosyal temellerini daha iyi anlıyoruz .

Bilim insanları Budongo Ormanı'ndaki iki şempanze topluluğunu inceledi: Sonso ve Waibira. Tüm şempanzeler gibi, bu toplulukların üyeleri de ister kavgalardan, ister kazalardan, isterse insanların kurduğu tuzaklardan kaynaklansın, yaralanmalara karşı savunmasızdır.

Araştırmacılar , Büyük Maymunlar Sözlüğü veri tabanındaki video kanıtlarından, onlarca yıllık gözlem verilerinin bulunduğu kayıtlardan ve şempanzelerin hastalık veya yaralanma nedeniyle tedavi edildiğine tanık olan diğer bilim insanlarının anketlerinden yararlanmanın yanı sıra her topluluğu dört ay boyunca gözlemlediler.

Tıbbi özellikleri olan bitkiler

Şempanzelerin dış bakım için kullandıkları tüm bitkiler tespit edildi; Birçoğunun yara iyileşmesini iyileştirebilecek kimyasal özelliklere sahip olduğu ve geleneksel tıpta ilgili kullanımları olduğu bulundu.

Bilim insanları, doğrudan gözlem yaptıkları dönemde Sonso'da 12 yaralanma tespit etti; bunların hepsinin grup içindeki çatışmalardan kaynaklandığı tahmin ediliyor. Waibira'da beş şempanze yaralandı: Bir dişi tuzakta, dört erkek ise kavgalarda. Araştırmacılar ayrıca Sonso'da Waibira'dan daha fazla bakım vakası tespit ettiler.

Freymann , bunun muhtemelen sosyal hiyerarşideki istikrar farklılıkları veya daha alışkın Sonso toplumunda daha fazla gözlem fırsatı olması gibi çeşitli faktörlerden kaynaklandığını söyledi.

Araştırmacılar toplamda 41 bakım verme vakasını belgeledi: yedi vaka başkalarına yardım etme (sosyal davranış) ve 34 vaka öz bakım vakası. Bu vakalar genellikle, bir yaranın farklı yönlerini tedavi etmek veya bir şempanzenin kişisel tercihlerini yansıtmak gibi çeşitli bakım davranışlarını içeriyordu.

Şempanzelerde yara bakımı birkaç tekniği kapsar: yaranın doğrudan yalanması, döküntülerin temizlenmesini ve potansiyel olarak tükürükteki antimikrobiyal bileşiklerin uygulanmasını sağlar; parmakların yalanması ve ardından yaranın üzerine baskı uygulanması; yaprak sürtme; Freymann , bitkisel materyalleri çiğneyip doğrudan yaralara uygulamanın da etkili olduğunu söyledi.

Tablolarımızda adı geçen şempanzelerin hepsi yaralanmalardan kurtuldular, ancak elbette hiçbir şey yapmasalardı sonucun ne olacağını bilmiyoruz.

Ayrıca çiftleşmeden sonra genital bölgeyi yapraklarla temizlemek, dışkılamadan sonra anüsü yapraklarla temizlemek gibi enfeksiyonları önlemeye yardımcı olabilecek hijyen davranışlarını da belgeledik.

Araştırmacılar, yedi adet toplum yanlısı bakım örneğinden dördünde yara tedavisi, iki adet kapanın çıkarılmasına yardım ve birinde ise bir şempanzenin diğerine hijyen konusunda yardım ettiğini buldular. Bakım, bir cinsiyete veya yaş grubuna ayrıcalıklı olarak sağlanmamıştır. Dört durumda genetik olarak akraba olmayan bireylere bakım sağlandı.

Avrupa Basını

La Jornada Gazetesi, Cuma, 16 Mayıs 2025, s. 6

Madrid. Alet kullanımı, hayvanlar aleminde çok çeşitli türlerde, özellikle omurgalılarda yaygın olarak belgelenmiştir ve şimdi bunlara böcekler dünyasında dikkate değer bir örnek daha eklendi.

Çin Tarım Üniversitesi, Çin Bilimler Akademisi'nin Xishuangbanna Tropikal Botanik Bahçesi (XTBG) ve Zooloji Enstitüsü'nden araştırmacılar, suikastçı böcek Pahabengkakia piliceps'in ( P. piliceps ) iğnesiz arıların yuvalarındaki reçineyi, onları avcının optimum avlanma pozisyonuna çekmek için nasıl kullandığını açıkladılar. Bu, omurgasız bir avcının, sosyal böceklerin kolektif savunmalarını istismar etmek için alet kullandığına dair ilk kapsamlı kanıttır.

İğnesiz arılar, davetsiz misafirleri caydırmak için yuvalarının girişlerinin etrafına yapışkan, keskin kokulu bir reçine bırakırlar. Karıncalar veya kertenkeleler gibi yırtıcı hayvanlar tuzağa düştüğünde, bekçi arılar onları hareketsiz hale getirmek için bir araya gelirler. Ancak suikastçı böcek bu savunma mekanizmasını arılara karşı kullanıyor.

Araştırmacılar, suikastçı böceğin ön ve orta bacaklarıyla reçineyi bilerek toplayıp, üzerlerini yapışkan maddeyle örttüğünü gözlemlediler. Reçineden gelen güçlendirilmiş kimyasal sinyal, muhafız arıları suikastçı böceğin bulunduğu yere çekiyor. Bu şekilde reçine, yırtıcıyı uzaklaştırmakla kalmıyor, aynı zamanda bir işaret fişeği gibi davranarak, saldırı mesafesine gelen arıları kendine çekiyor.

XTBG'den Wang Zhengwei, bunun av davranışının karmaşık bir şekilde manipüle edilmesi olduğunu söyledi. Tahtakurusu sadece tespit edilmekten kaçınmakla kalmıyor, aynı zamanda fırsatlar yaratmak için aktif olarak saldırıları kışkırtıyor .

Araştırmacılar, kontrollü saha denemeleri yoluyla reçine kaplı suikastçı böceklerin yüzde 75 oranında bir avlanma başarısına ulaştığını ortaya koydular. Reçinesiz böceklerde ise bu oran yüzde 30'un altına düşürüldü. En önemlisi, reçineyi avlanmayan vücut bölgelerine (örneğin karın) uygulamanın da göreceli bir fayda sağladığını buldular; bu da reçine viskozitesinin avcı başarısının anahtarı olmadığını doğruladı. Kimyasal analizler, böceklerin reçineyi ellemesi sonucu, koruyucu arıların karşı koyamadığı uçucu bileşiklerin emisyonunun arttığını ortaya koydu.

Uzmanlaşmış bir avcı olan P. piliceps , hayatta kalmak ve üremek için tamamen iğnesiz arılara bağımlıdır. Bu bağımlılık, avcı böcekler arasında avlanma verimliliğini artırmak için benzersiz alet kullanma davranışının evrimine yol açmış olabilir; bu da hayvanlar aleminde alet kullanımı ile beslenme uzmanlaşması arasında bir bağlantı olduğunu göstermektedir.

Çalışma, karmaşık alet kullanımının gelişmiş bilişsel yetenek gerektirdiği varsayımlarını sorgulayarak, ekolojik uzmanlaşmanın görünüşte akıllı davranışları nasıl şekillendirebileceğini vurguluyor. Wang, "Omurgalılardan farklı olarak, P. piliceps gibi böcekler, hayvanlarda alet kullanımının evrimini keşfetmek için pratik bir sistem sunuyor" dedi.