Şakanın ardından ev araması yapıldı - Almanya'da ifade özgürlüğü yok oluyor

Norbert Bolz'un X'teki paylaşımını komik bulmak zorunda değilsiniz. Ancak medya uzmanı Ocak 2024'te Tageszeitung (TAZ) gazetesiyle alay ettiğinde haklıydı: "AfD yasağı ve Höcke dilekçesi: Almanya uyanıyor" başlıklı yazı, Dietrich Eckart'ın "Fırtına Şarkısı"ndaki "Almanya uyanıyor!" ifadesini çağrıştırıyor. Nazi Partisi'nin mücadele örgütü SA, bu şarkıyı marş olarak benimsedi. Bu tür sembollerin kullanımı Ceza Kanunu tarafından yasaklanmıştır.

Eski entelektüel figür "TAZ"ın –bilmeden olmasa da en azından küstahça– ortaya koyduğu başlık, "nihayet" büyüyen "anti-faşist direniş"e dair bir yorum getiriyor ve ardından Thüringen eyalet parlamentosunda AfD siyasetçisi ve parlamento grup lideri olan Björn Höcke'nin "bazı temel haklarından" "mahrum bırakılması" fikriyle övünüyordu.

"TAZ" gibi bir medya kuruluşunun antifaşizmi Nazi alıntıları ve antidemokratik sloganlarla ("temel hakların geri alınması") bir araya getirmesi ciddi bir medya hatasıdır. Ve üzücü olmasa komik olurdu: Berlin Teknik Üniversitesi'nde (TU) eski profesör olan Bolz, Ocak 2024'te biraz garip de olsa şu paylaşımıyla başka hiçbir şeye dikkat çekmemişti: "'Uyanık'ın güzel bir çevirisi: Almanya uyandı!"

Ancak, 21 ay sonra polisin kapısını çalan, daha sonra makalenin başlığını değiştiren "TAZ" değil, Norbert Bolz'du.

Bu keyfi yargı uygulamaları, ABD Başkan Yardımcısı J.D. Vance'in Almanya'nın yeni düşünce polisliği eğilimi olarak nitelendirdiği durumun korkutucu bir kanıtı niteliğinde. Vance'in yıl başında Almanya'nın içişlerine müdahalesine en çok tepki gösterenler, Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ve dönemin Başbakan Olaf Scholz'du (ikisi de SPD üyesi). Hiçbir şey, en üst düzeylerde bile görüşlere karşı düşük hoşgörüyü daha açık bir şekilde ortaya koyamazdı.

Jakob Schirrmacher, yakın zamanda yayınlanan "Kendinizi Yanlış Bilgilendirin!" başlıklı polemik yazısında, şu anda Hristiyan Demokrat Birliği (CDU/SPD) koalisyonundaki Alman hükümetinin, bir süredir "inatçı bir sirk fili gibi" yasaklarla gerçeği ortaya çıkarabileceğine inanmaya cüret ettiğini savunuyor. "Kasıtlı" asılsız iddiaları yasal olarak yasaklama yönündeki siyasi niyet, "kamu söylemine devlet müdahalesinin giderek daha uğursuz bir hal alan tarihinin" sadece son halkası. Bu siyasi etkinin liberal demokrasiyi baltaladığı yönünde uzun zamandır eleştiriler var.

Almanya'nın en popüler filozofu Richard David Precht de yeni kitabı "Angststillstand: Warum die Meinungsfreiheit schwindet"i bu konuya ithaf ediyor. Siyasetin diğer tarafını hedef aldığında Schirrmacher ile benzer bir sonuca varıyor: vatandaşlar arasındaki genel güven kaybı. 2023'te yapılan bir ankete göre, Almanların yalnızca %40'ı fikirlerini özgürce ifade edebileceğine inanıyordu.

Peki ya bu kadar çok insan artık düşüncelerini ifade etmekte özgür olmadıklarına veya en azından dikkatli olmaları gerektiğine inanıyorsa, bir demokrasinin durumu ne olacak? Belirli anlatılardan sapan herkes, orantısız ve tehditkâr derecede sert tepkilerle karşılaşacaktır.

Almanya'da ifade özgürlüğü çöküyor. Oysa liberal demokrasinin özünde toplumsal konularda geniş ve tartışmalı tartışmalara girmek yatar.

Almanya'da hiçbir zaman bugünkü kadar çok özgürlük olmadığı temelde doğrudur. Ancak bu durum, bir paylaşım nedeniyle ev araması emri gibi keyfi yasal işlemlerle engelleniyor. Bu tür vakalar giderek artıyor. Örneğin, eski Ekonomi Bakanı Robert Habeck (Yeşiller Partisi), politikacılara hakaret ettiği gerekçesiyle suç duyurusunda bulunma seçeneğini yaygın olarak kullandı ve bu da "aptal" bir paylaşım nedeniyle ev aramasına yol açtı.

Halkın, Bolz davasında olduğu gibi, bu orantısızlığa nihayet öfkeyle tepki vermesi cesaret verici. Ev araması, hukukun üstünlüğünün büyük bir ölçüsü ve mahremiyetin büyük bir ihlalidir. Dahası, bu konuda hiçbir yanılgıya kapılmaya gerek yok: itibar kaybına yol açar ve dolayısıyla bir mesaj verir.

Bu tür olaylar, genellikle yargı makamlarının açıklığına ve tarafsızlığına güvenilebileceğine dair güveni zedeler. Özellikle de farklı standartların uygulandığı izlenimine kapılmamak elde değil. Ya da Berlin Teknik Üniversitesi Rektörü ve Yahudi karşıtı paylaşımları "beğenen" Geraldine Rauch'un hâlâ görevde olması nasıl açıklanabilir? Örneğin, İslamcılık konusunda insanları eğitmeyi amaçlayan bir öğrenci etkinliğine, iddia edilen "Müslüman karşıtı duygular" nedeniyle karşı çıktığında, tek taraflı dünya görüşünü bir standart olarak kullanmaya devam ediyor.

Siyaset, STK'lar ve kamu yayın kuruluşları uzun zamandır ideolojik motivasyonlarla kamuoyu oluşumunu etkiliyor. Schirrmacher'e göre, yalanlara karşı bir mücadele olarak sunulan şey, aslında "argümanlar yerine hukuk sopalarıyla" yürütülen bir yorumlama hakkı mücadelesidir. Ancak bu, aslen vatandaşlarını korumak için icat edilmiş olan anayasal devletten, bir sindirme durumuna geçişi temsil eder. Bu, Alman tarihi bağlamında özellikle ürkütücü görünen bir gelişmedir.

Richard David Precht, ifade özgürlüğünün sınırlarının yasal suçlamalarla, yani ceza davaları ve baskınlarla başlamadığını belirtirken demokrasi araştırmacısı Richard Traunmüller'e atıfta bulunuyor. Otosansür ise daha da erken başlıyor; kişinin ifadeleri nedeniyle sosyal dışlanma veya medya suçlamalarıyla karşılaşması kaçınılmaz.

İşte bu yüzden ifade özgürlüğü ölçülemez. Ve işte bu yüzden, daraltılmış ifade özgürlüğünü eleştirenleri kışkırtıcı olarak damgalamak bu kadar kolay oldu. Ancak, vatandaşların yalnızca yüzde 40'ının fikirlerini özgürce ifade edebildiğine inandığını söyleyen anketler açıkça ortaya koyuyor: Olumsuz tepki korkusuyla kendini gösteren "algılanan" bir ifade özgürlüğünün ana hatlarını çiziyorlar.

Bu bağlamda, Bolz davası demokrasinin burada karşı karşıya olduğu zorlukları gözler önüne seriyor. Özgür bir demokrasinin, onu korumaya hizmet eden kendi araçlarıyla (örneğin yasal araçlarla) özgürlüğü kısıtlaması tehlikelidir.

Liberal toplum şu anda liberal öz imajını terk etme sürecinde. Bu iklim, görüşleri ana akımdan sapanları hedef alan bir çifte standarda dayanıyor. Thilo Sarrazin'in SPD'den ihraç edilmesinden, Fischer yayınevinin uzun süredir birlikte çalıştığı yazar Monika Maron'dan ayrılmasına ve Norbert Bolz'un evinin aranmasına kadar, bunlar münferit vakaların çok ötesine geçen ve yerleşik ahlaki standartlara uymayan herkesin aforoz edileceğini ima eden sindirme girişimleridir.

Almanya'nın tartışma kültürü dibe vurdu. Ancak, Norbert Bolz gibi deneyimli bir medya uzmanının, anlamak için iki kez okunması gereken karmaşık bir yazıyı neden paylaştığını da merak ediyor insan birdenbire ("'Uyanmış'ın güzel bir çevirisi: Almanya uyanıyor!"). Sol görüşlü gazete "TAZ", AfD'ye karşı Nazi sloganları attığında, sade bir dil kullanmak gerekiyor.

Ve bir Şansölye bile artık her şeyi adıyla anmayı kolay bulmuyor gibi görünüyor. Friedrich Merz'in "şehir manzarası"ndan bahsetmesi, kendi görüşü konusunda temkinli davranmanın bariz bir yolu mu ? Merz'in bu terimi kullanması üzerine neredeyse iki haftadır süren kamuoyu tartışması, karmaşık fikir ifadelerinin yalnızca makul bir argüman alışverişini engellemekle kalmayıp, aynı zamanda suçlama, hakaret ve "suçlayıcı jest" (Schirrmacher) söylemini teşvik ettiğini gösteriyor.

Merz'in yardımına koşup, yirmi yıl önce bir kadın olarak, bir Cumartesi öğleden sonrasının güpegündüz vakti, Berlin'deki Kottbusser Tor ("Kotti") metro istasyonundan inip, göçmen kökenli genç erkeklerden oluşan bir kalabalığın arasından engelli parkur gibi geçmek zorunda kalmanın ne kadar rahatsız edici olduğunu anlatabilirdik. Noel pazarlarına saldırılar ve bıçaklı saldırılar hâlâ uzak bir ihtimaldi.

O zamanlar "şehir manzarası"ndan bahsetmeye gerek yoktu; Kreuzberg, Neukölln veya Wedding'deki "sosyal mekanlar" herkesin dilindeydi. Bu bağlamda, Merz'in şehir manzarasından bahsederken neyi kastettiği konusundaki bu Alman tartışması hicivsel bir ton taşıyor.

Bu arada, Norbert Bolz yakın zamanda uyanıklığın azalacağına dair umudunu dile getirdiği bir kitap yayınladı. Ancak, iyilikseverler arasındaki radikaller, onun vakasının da gösterdiği gibi, hâlâ aramızda.