Karty kredytowe mają rekordową liczbę niespłaconych płatności: Rosjanie zwiększają zadłużenie

Od początku 2025 roku liczba posiadaczy kart kredytowych wzrosła: 2,35 miliona obywateli ma już zaległości w spłacie zobowiązań przekraczające 30 dni. Według prognoz OKB, jeśli ta tendencja nie zmieni się w najbliższych tygodniach, to do lipca 3,8 mln Rosjan będzie miało dług o podobnej długości, co będzie historycznym rekordem w tym segmencie.

Problem jako całość można nazwać przewidywalnym. Wskazują na to dane Banku Rosji. Przecież jeśli w 2024 roku portfel kredytów niezabezpieczonych wzrósł o 11,2%, a rok wcześniej o prawie 16%, to oczywiste jest, że po pewnym czasie zadłużenie z tytułu tego produktu kredytowego również wzrośnie.

Zdaniem Romana Babayantsa, prawnika specjalizującego się w prawie cywilnym i upadłościowym, w tej chwili mówimy o „technicznym dojrzewaniu” portfela banku w zakresie tego produktu. W latach 2021–2024 banki zwiększyły emisję kart kredytowych do rekordowego poziomu – ich portfel wzrósł do prawie 4,4 biliona rubli. Kiedy jakiś rynek szybko się rozwija, pierwsza fala zaległości nieuchronnie pojawia się po 18–24 miesiącach. Obecnie wszyscy obserwują ten „efekt kalendarza”. Wniosek z tego jest prosty: wzrost zaległości płatniczych jest raczej sygnałem przegrzania konkretnego segmentu, a nie tego, że Rosjanie masowo „nie mają pieniędzy do wypłaty” – uważa prawnik.

Finansiści mają jednak odmienne zdanie: oprócz przyczyn statystycznych, istnieją również czysto psychologiczne i ekonomiczne powody tego, co się dzieje. „Gwałtowny wzrost liczby Rosjan, którzy zalegają ze spłatą kart kredytowych dłużej niż 30 dni, wskazuje na pogorszenie dyscypliny płatniczej i wzrost zadłużenia gospodarstw domowych” – mówi analityk Freedom Finance Global Władimir Czernow. „Sugeruje to, że coraz więcej obywateli używa kart kredytowych jako sposobu na „dotrwanie do dnia wypłaty”, czyli jako zamiennika pełnoprawnych pożyczek, a nawet dochodu”. Powodów może być kilka: na przykład wysokie stopy procentowe, rosnące codzienne wydatki i stopniowe wyczerpywanie się „poduszki bezpieczeństwa” zgromadzonej w okresach większej stabilności. Analityk uważa ponadto, że dla wielu Rosjan karta kredytowa stała się jedyną dostępną formą pożyczania pieniędzy w kontekście zaostrzenia warunków udzielania kredytów konsumenckich.

Eksperci spierali się także o to, jak poważny jest ten wzrost zaległości płatniczych, dla kogo i jakie zagrożenie może on stanowić w przyszłości. „Jest za wcześnie, aby stwierdzić, że wzrost przeterminowanego zadłużenia osób fizycznych zagraża rosyjskiej gospodarce” – mówi Swietłana Zubkowa, adiunkt Katedry Bankowości i Regulacji Monetarnych Uniwersytetu Finansowego. — Jego udział mieści się w granicach wartości adekwatnych: przyjmuje się, że stanowi on 5% kwoty całkowitej. To normalne w praktyce bankowej”. Dla gospodarki jako całości jest to spadek, a nie tsunami. „Nawet jeśli niektóre gospodarstwa domowe przestaną spłacać swoje karty, kwota uwolniona jest zbyt mała, aby załamać obroty detaliczne lub PKB” — kontynuuje Babayants. — Główne ryzyko jest indywidualne, a nie systemowe.

Pożyczkobiorca ze złą historią kredytową zostaje pozbawiony tanich pieniędzy na 5-7 lat i może wpaść w błędne koło „karta kredytowa – organizacja mikrofinansowa – bankructwo – nowa karta kredytowa”. Banki będą musiały precyzyjniej segmentować klientów i rozwijać ubezpieczenia, prowizje i złożone programy, aby zarabiać nie tylko na odsetkach.”

Istnieje jednak inna opinia. Zatem, zdaniem Czernowa, jeśli obecna dynamika się utrzyma, rekordowa liczba zaległości w spłacie kart kredytowych może wywołać falę niewypłacalności, co doprowadzi do zwiększenia rezerw banków, a w rezultacie do bardziej ostrożnej polityki kredytowej. Może to spowolnić popyt konsumpcyjny i wywrzeć dodatkową presję na gospodarkę. Dla samych kredytobiorców wzrost zaległości w spłacie wiąże się z ryzykiem pogorszenia ich historii kredytowej, kar pieniężnych, zwiększenia zadłużenia, a w najgorszym przypadku konieczności wszczęcia postępowania windykacyjnego.

Jednakże obecna sytuacja nie wykracza jeszcze poza oczekiwania makroekonomiczne, gdyż w warunkach wysokiej inflacji i obniżonej siły nabywczej wzrost problematycznego zadłużenia z tytułu kredytów niezabezpieczonych był przewidywalny, dzięki czemu banki mogły zawczasu zwiększyć na nie rezerwy. Analityk uważa, że ​​teraz jedynym pytaniem jest, czy będzie to krótkotrwały incydent, czy też długotrwały trend.