Badania pokazują, że grupowa sztuka pomaga leczyć lęk i depresję u osób starszych

Malowanie, taniec, słuchanie muzyki czy udział w grupowych zajęciach artystycznych może być czymś więcej niż tylko sposobem na spędzenie wolnego czasu: to skuteczna strategia poprawy zdrowia psychicznego osób dojrzałych i starszych. Tak wynika z badania przeprowadzonego przez Queen Mary University w Londynie, którego wyniki niedawno opublikowano w czasopiśmie naukowym Nature Mental Health .

W badaniu przeanalizowano 39 badań przeprowadzonych w 21 krajach, obejmujących łącznie 3360 pacjentów cierpiących na depresję i 949 z objawami lękowymi. Wszyscy uczestnicy mieli ponad 55 lat i nie zdiagnozowano u nich demencji. W 36 badaniach naukowcy sprawdzali wpływ interwencji artystycznych na objawy depresyjne; kolejnych 10 badało wpływ na lęk.

Wyniki były jednoznaczne: wykonywanie czynności artystycznych — zwłaszcza w grupie — ma pozytywny wpływ na łagodzenie objawów tych schorzeń. Korzyści były podobne w przypadku różnych gatunków sztuki i wśród przedstawicieli różnych kultur. Dla badaczy główną różnicą jest dzielenie się doświadczeniami i budowanie więzi społecznych, które działają jako wsparcie emocjonalne.

„Ta praca dostarcza solidnych dowodów, które potwierdzają coś, co już zaobserwowaliśmy w praktyce klinicznej: znaczenie zintegrowanego i kreatywnego podejścia do opieki nad zdrowiem psychicznym oraz tworzenie sieci wsparcia wykraczających poza wyłącznie biomedyczny model” – mówi psychiatra Luiz Gustavo Vala Zoldan ze szpitala Israelita Albert Einstein.

Oprócz poprawy samopoczucia, badanie sugeruje, że interwencje te mogą stanowić skuteczną alternatywę dla stosowania leków w niektórych przypadkach — strategia, która według ekspertów przynosi istotne korzyści, zwłaszcza w podeszłym wieku.

„Badania te pokazują, że nie zawsze konieczne jest stosowanie leków w takich przypadkach, co jest dobre, ponieważ obniża koszty leczenia i pozwala uniknąć możliwych skutków ubocznych, jakie mogą powodować leki. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób starszych, ponieważ wiele z nich stosuje już inne leki” – podkreśla geriatra Lara Miguel Quirino de Araújo, kierownik Katedry Geriatrii i Gerontologii w Paulista School of Medicine na Federal University of São Paulo (Unifesp).

Interwencje artystyczne promują coś więcej niż tylko chwile wolnego czasu: oddziałują na wiele wymiarów zdrowia emocjonalnego i poznawczego osób starszych. Według psychiatry praktyki te sprzyjają interakcjom społecznym i zmniejszają izolację, zwalczają samotność i promują poczucie przynależności i użyteczności — czynniki kluczowe dla zdrowego starzenia się. „Ponadto, kreatywne zaangażowanie aktywuje obszary mózgu związane z motywacją i nagrodą, co może poprawić nastrój i zmniejszyć objawy lęku” – wyjaśnia.

Socjalizacja, jaką zapewniają zajęcia grupowe, pomaga również jednostkom uświadomić sobie, że inni ludzie mierzą się z podobnymi wyzwaniami, ale mają odmienne sposoby radzenia sobie z nimi. Doświadczenie to pomaga oderwać się od własnego cierpienia, pozwalając na zaangażowanie się w przeżycia, które generują przyjemność, dumę i motywację.

Istotnym faktem wynikającym z badania jest to, że efekty interwencji artystycznych były jeszcze bardziej znaczące wśród osób starszych mieszkających w ośrodkach opieki długoterminowej, takich jak domy opieki. „Mogą istnieć dwa główne powody. Po pierwsze, dostęp jest łatwiejszy, ponieważ osoby mieszkające we własnych domach muszą być zmotywowane do opuszczenia domu i pomyślenia o transporcie do miejsca, w którym będą wykonywać swoje czynności. Nie wspominając o tym, że częstość występowania przypadków depresji jest zwykle wyższa w domach opieki, co pomaga podkreślić korzyści” – mówi specjalista Unifesp.

Częstotliwość aktywności

Aby uzyskać pozytywne efekty, eksperci zalecają, aby spotkania odbywały się co najmniej raz w tygodniu, trwały od 60 do 90 minut i odbywały się w małych grupach, co sprzyja interakcji. Wybierając rodzaj aktywności, należy brać pod uwagę kondycję fizyczną i poznawczą każdego uczestnika oraz jego osobiste zainteresowania, co ma zapewnić autentyczne zaangażowanie. Korzyści są najbardziej widoczne po trzech miesiącach ciągłego uczestnictwa.

Choć w terapiach sztuką nie ma generalnie bezwzględnych przeciwwskazań, to jednak wskazania muszą być ustalane indywidualnie. Należy szanować ograniczenia każdej osoby starszej, dbając o to, aby zajęcia były integracyjne i bezpieczne. „Jeśli osoba starsza ma problemy z równowagą, na przykład taniec może nie być najlepszym rozwiązaniem. Osoby z zaawansowanymi trudnościami poznawczymi, trudnościami z pragmatyzmem, majaczeniem, intensywnym pobudzeniem lub znacznymi ograniczeniami fizycznymi mogą potrzebować konkretnych adaptacji” – radzi geriatra.

Ważne jest również określenie stopnia zaawansowania stanu klinicznego. W cięższych przypadkach depresji lub lęku leczenie powinno obejmować farmakoterapię i psychoterapię, aby pacjent miał odpowiednie warunki emocjonalne i energetyczne do podejmowania aktywności. Praca zespołu interdyscyplinarnego zazwyczaj wzmacnia pozytywne efekty.

„Na koniec warto podkreślić, że oprócz wpływu na zdrowie psychiczne, grupowe działania artystyczne promują ogólne samopoczucie, stymulują poznanie, wzmacniają więzi społeczne i pomagają zwalczać dyskryminację ze względu na wiek i uprzedzenia wobec starzenia się. Inwestowanie w te praktyki to inwestowanie w zdrowie publiczne, jakość życia i aktywne starzenie się. Jest to obszar, który zasługuje na większą uwagę w polityce publicznej i służbie zdrowia” – mówi doktor Einstein.

Źródło: Agencja Einsteina