EU Space Act? Eksperci dostrzegają luki w ważnym rozporządzeniu

Izba uznaje ją za niezbędny krok w kierunku stworzenia bezpiecznych i przewidywalnych ram prawnych dla dynamicznie rozwijającego się sektora kosmicznego w Unii.

Rosnące niepokoje międzynarodowe powinny wymusić zmiany

Jak czytamy w komunikacie KIGEIT, Izba z niepokojem obserwuje eskalację napięć międzynarodowych, szczególnie wzrost ryzyka agresywnych działań ze strony Rosji oraz narastającą niepewność co do przyszłych kierunków polityki strategicznych partnerów.

W konsekwencji budowa niezależnych i suwerennych zdolności w kluczowych obszarach infrastruktury krytycznej, zwłaszcza w zakresie komunikacji satelitarnej i obserwacji Ziemi, staje się w opinii Izby imperatywem. Zważywszy na fakt, że udział rozwiązań europejskich na globalnym rynku satelitarnym jest wciąż na niskim poziomie, niezbędne jest skoncentrowanie się na nadrobieniu zaległości w obszarze obronności oraz bezpiecznej łączności dla administracji rządowej i infrastruktury krytycznej.

Według KIGEIT, propozycje regulacyjne nie biorą w wystarczającym stopniu pod uwagę potrzeb bezpieczeństwa, które wynikają z potencjalnego konfliktu zbrojnego, a także możliwości wykorzystania wszelkich zasobów, zarówno cywilnych, jak i wojskowych.

W związku z tym kluczowe jest, aby elementy ochrony środowiska były ograniczane w przypadku rozwiązań o kluczowym znaczeniu dla obronności i bezpieczeństwa, zwłaszcza w obszarze wschodniej flanki Unii Europejskiej.

• Bezpieczeństwo i suwerenność: skupienie się na nadrobieniu zaległości w obszarze obronności oraz bezpiecznej łączności dla komunikacji rządowej i infrastruktury krytycznej.
• Świadomość sytuacyjna: wyposażanie systemów satelitarnych w elementy świadomości sytuacyjnej z samodzielnej pozycji obiektów kosmicznych. Takie podejście jest kluczowe dla zwiększenia bezpieczeństwa i operacyjności w przestrzeni kosmicznej.
• Wsparcie dla małych i średnich firm (MŚP): EU Space Act przewiduje dofinansowanie dla MŚP. Jednakże, ze względu na złożoność i specyfikę rozwiązań w sektorze kosmicznym, MŚP powinny być efektywnie wspierane przez podmioty posiadające niezbędne doświadczenie i zasoby.
• Zdolności administracji krajowych: wprowadzenie mechanizmów wyrównujących zdolności dla wszystkich krajów członkowskich.

UE jako globalny gracz w dziedzinie zarządzania przestrzenią kosmiczną

KIGEIT w pełni zgadza się z oceną, że proponowany akt to ważny, strategiczny krok w kierunku wyrównania szans w UE, jednocześnie pozycjonujący Unię jako globalnego gracza w dziedzinie zarządzania przestrzenią kosmiczną. Aby jednak osiągnąć ten cel, należy - według organizacji - wziąć pod uwagę następujące kwestie:

• określenie kryteriów obronności i bezpiecznej łączności, które ograniczają lub wyłączają wymogi środowiskowe. Wyłączenie jedynie rozwiązań MILSAT nie jest adekwatne w obecnej sytuacji.
• istnieje ryzyko, że brak odpowiednich zdolności administracyjnych i technicznych w krajowych organach w niektórych państwach członkowskich może opóźnić wdrożenie przepisów, co negatywnie wpłynie na konkurencyjność krajowych operatorów.
• obecne przepisy są oparte na ryzyku, ale brakuje im minimalnych wytycznych technicznych. Konieczne jest wprowadzenie schematu certyfikacji cyberbezpieczeństwo dla systemów kosmicznych. W ramach wytycznych można wskazać na zalecane podsystemy świadomości sytuacyjne oraz zdefiniować standardy wymiany informacji
• technologie do serwisowania i usuwania szczątków są wciąż kapitałochłonne i wysokiego ryzyka. Należy określić sposób rozliczania i egzekucji opłat od podmiotów tworzących odpady satelitarne, dodatkowo można wprowadzić zachęty finansowe, które przyspieszą rozwój i zwiększą konkurencyjność unijnego przemysłu,
• fragmentaryczne dane i opóźnienia w raportowaniu osłabiają skuteczność unikania kolizji. Należy zdefiniować standardowe formaty danych i protokoły interoperacyjności dla systemów świadomości sytuacyjnej oraz wymagać wymianę danych w czasie zbliżonym do rzeczywistego.
• mechanizmy nadzoru i egzekwowania przepisów wobec operatorów spoza UE są niejasne. Należy wprowadzić obowiązkowe wymogi dla takich operatorów, w tym warunki wzajemności i procedury weryfikacji bezpieczeństwa.
• aby uniknąć subiektywnych interpretacji, należy wprowadzić kwantyfikację kryteriów (np. obrót, liczba satelitów), które kwalifikują operatora do łagodniejszego traktowania regulacyjnego.
• utworzenie unijnego biura ds. licencji kosmicznych ułatwiłoby procedury, działając jako punkt kompleksowej obsługi, szczególnie dla startupów i operatorów transgranicznych.
• wprowadzenie mechanizmu rozwiązywania sporów pomogłoby w ustanowieniu ustrukturyzowanego procesu rozstrzygania sporów między operatorami a regulatorami.
• należy określić skuteczne i proporcjonalnie do istniejącego ryzyka mechanizmy wspierające rozwój potencjału i samodzielności krajowej dla tego regionu.
• należy uzupełnić o mechanizm wspierający współpracę i wymianę doświadczeń z innymi podmiotami w szczególności z podmiotami z potwierdzonymi kompetencjami.
• ponieważ art. 189 TFUE stanowi lex specialis w stosunku do art. 114 TFUE, należy zachować otwartość na alternatywne środki harmonizacji, takie jak mechanizmy wzmocnionej współpracy w oparciu o art. 20 TUE.

Według KIGEIT regulacje powinny wspierać, a nie ograniczać, rozwój suwerennych zdolności, a także uwzględniać konieczność efektywnego wspierania MŚP przez doświadczonych partnerów.