Co dalej z Instytutem IDEAS? Badacze już pracują, ale muszą to robić zdalnie

• Nowy Instytut Badawczy IDEAS działa od lutego 2025 r., skupiając 12 grup badawczych. Część z nich kierowana jest przez ekspertów AI, którzy wcześniej odeszli z NCBR wraz z prof. Piotrem Sankowskim.
• Ośrodek zorganizował już pierwsze wydarzenia naukowe dla międzynarodowej sieci ELLIS, ale wciąż nie ma dla siebie siedziby – badacze pracują zdalnie.
• W tle pozostaje pytanie o doktorantów i przyszłość spółki IDEAS NCBR, którą Narodowe Centrum Badań i Rozwoju planuje połączyć z inną swoją jednostką.

Instytut Badawczy IDEAS był kołem ratunkowym dla polityków Lewicy po skandalu, jaki wybuchł w ubiegłym roku w związku z odwołaniem prof. Piotra Sankowskiego ze stanowiska w spółce IDEAS NCBR. Sankowski był jej pomysłodawcą i pierwszym prezesem - chciał budować jeden z wiodących ośrodków naukowych w dziedzinie sztucznej inteligencji w Polsce, oparty o międzynarodową wymianę doświadczeń.

Po upływie pierwszej kadencji przegrał jednak konkurs z prof. Grzegorzem Borowikiem - badaczem o znacznie mniejszej renomie i dorobku. Konkurs odbył się w niejasnych okolicznościach - między innymi poprzedzony był nagłymi zmianami w radzie nadzorczej spółki. Jeden z nowych członków rady nadzorczej kierował katedrą na tej samej uczelni co wybrany kandydat. NCBR nie opublikował nigdy punktacji kandydatów ani listy rankingowej.

W efekcie wokół konkursu wybuchł skandal. W proteście odeszli członkowie rady naukowej, a z czasem także liderzy zespołów badawczych. Rządzący wówczas resortem nauki Dariusz Wieczorek nigdy nie przyznał, że sprawa IDEAS była błędem. Po interwencji wicepremiera i ministra cyfryzacji Krzysztofa Gawkowskiego ogłosił jednak, że rząd powoła nowy instytut badawczy. Też pod nazwą IDEAS. Kierować miał nim prof. Piotr Sankowski.

Tak też się stało. Z dwumiesięcznym poślizgiem wobec pierwotnego planu, w lutym 2025 Rada Ministrów powołała nowy instytut badawczy, który podlega już nie pod MNiSW, ale Ministerstwo Cyfryzacji oraz Ministerstwo Obrony Narodowej. W kwietniu wpisano go do KRS. Sprawdzamy, co się w nim dzieje.

Pierwsze miesiące w nowym IDEAS: rozruch i formalności

Jak mówi WNP prof. Piotr Sankowski, pierwsze miesiące pracy nowego instytutu związane były głównie z kwestiami formalnymi i rekrutacjami. Do pracy przy rozwoju AI wróciło już 12 liderów grup badawczych:

• Grupa Kryptografii - lider: prof. dr hab. Stefan Dziembowski,
• Grupa Widzenia Maszynowego - lider: dr inż. Bartłomiej Twardowski,
• Zespół Cyberbezpieczeństwa - lider: prof. dr hab. inż. Wojciech Mazurczyk,
• Zespół Przetwarzania Języka Naturalnego - lider: dr inż. Piotr Andruszkiewicz,
• Zespół Analizy Obrazowych Danych Medycznych - lider: dr hab. inż. Żaneta Świderska-Chadaj,
• Zespół AI StrategyLab - lider: dr hab. Tomasz Michalak,
• Zespół AI Cyfrowy Las/Rozpoznania - lider: prof. dr hab. Krzysztof Stereńczak,
• Zespół Grafiki Komputerowej - lider: dr hab. Przemysław Spurek,
• Zespół Uczenia w Sterowaniu, Grafach i Sieciach - lider: dr hab. inż. Paweł Wawrzyński,
• Zespół ds. Robotyki - lider: dr inż. Krzysztof Walas,
• Zespół ds. Dronów - lider: dr inż. Przemysław Mariusz Kornatowski,
• Zespół ds. Analizy Prywatności i Zgodności Danych - lider: dr Hubert Niewiadomski.

Ten skład w większości pokrywa się z zespołem zatrudnionym dawniej w spółce IDEAS NCBR. Jak zapewnia dyrektor instytutu, wraca również część rady naukowej. Tym razem nie będzie w niej jednak zagranicznych badaczy. Chodzi o to, by uniknąć konieczności tłumaczenia wszystkich dokumentów na angielski. Tych nie jest mało - rada naukowa ma w instytucie badawczym rolę wykraczającą poza kwestie związane z badaniami. Opiniuje m.in. roczne sprawozdania finansowe i regulaminy organizacyjne.

Instytut powoli idzie śladem działań w spółce. Jest już współpraca z MON

Instytut zorganizował już pierwsze sympozjum doktoranckie sieci ELLIS (Europejskie Laboratorium ds. Uczenia się i Systemów Inteligentnych). To ogólnoeuropejska inicjatywa promująca doskonałość w badaniach nad sztuczną inteligencją, ze szczególnym uwzględnieniem uczenia maszynowego. Łączy czołowych naukowców ze środowisk akademickich i przemysłowych. Sympozjum poświęcone było odpowiedzialnej sztucznej inteligencji.

Do sieci ELLIS badacze dołączyli jeszcze przed zmianami, w czasie pracy w spółce zależnej NCBR. Jak jednak wyjaśnia Sankowski, do sieci nie należy instytucja, a konkretni naukowcy, którzy są teraz w nowym instytucie.

W IDEAS powoli mają pojawiać się też pracownicy z obszaru wsparcia, w tym public relations. Do tej pory instytut ma jedynie prowizoryczną stronę internetową. W ubiegłym tygodniu doczekał się logotypu

Spółkę IDEAS ma czekać połączenie z innym podmiotem

Do rozstrzygnięcia zostaje kwestia, co z doktorantami. Część osób przyjmowanych w poprzednich latach przez Sankowskiego jeszcze pracuje w IDEAS NCBR. Jak przyznaje w rozmowie z WNP jedna z zatrudnionych w ten sposób osób, sytuacja jest trudna, bo nie ma liderów grup badawczych, ciężko jest więc pracować nad projektami. Nie ma też prezesa spółki - prof. Borowik został odwołany w maju 2025 r. W czerwcu zastąpiła go dr Małgorzata Ciechomska. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju konsekwentnie twierdzi, że spółka zostanie połączona z inną - Akces NCBR.

Instytut badawczy IDEAS szuka też dla siebie siedziby. Na razie zarejestrowany jest w budynku Ministerstwa Cyfryzacji przy ul. Królewskiej 27. Póki co badacze pracują zdalnie. Wiadomo już jednak, że pracują nad projektem dla Ministerstwa Obrony Narodowej. Ma dotyczyć wykrywania dezinformacji.