Ministerstwo Nauki proponuje utworzenie długo oczekiwanego Muzeum Cajala w sercu Madrytu.

Dwa kamienie milowe w historii świata wydarzyły się w odległości zaledwie 180 metrów. Arcydzieło literatury powszechnej, Don Kichot , zostało opublikowane w 1605 roku przez prasę drukarską Marii Rivalde , znajdującą się pod numerem 87 na Calle de Atocha w Madrycie. Po drugiej stronie ulicy, zaledwie kilka kroków dalej, w 1834 roku wzniesiono monumentalny budynek Królewskiego Kolegium Medycyny i Chirurgii San Carlos, medyczną świątynię Hiszpanii, przeznaczoną do pogrzebania ery szarlatanów i szarlatanów. Stamtąd wyłonił się naukowy odpowiednik Don Kichota : Textura del Sistema Nervosa del Hombre y de los Vertebratas (Tekstura układu nerwowego człowieka i kręgowców ), arcydzieło Santiago Ramóna y Cajala, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1906 roku za wykazanie, że mózg jest zorganizowany w pojedyncze komórki, „ tajemnicze motyle duszy ”. Jak twierdzą trzy źródła obecne na spotkaniu z przedstawicielami władz, rodziną i kilkunastoma instytucjami naukowymi, Ministerstwo Nauki zaproponowało w piątek, aby w tej katedrze nauki utworzyć dwudzieste drugie hiszpańskie muzeum narodowe poświęcone Cajalowi.

Sekretarz stanu ds. nauki, biolog Juan Cruz Cigudosa , wyjaśnił na wideokonferencji, która odbyła się w ten piątek, że intencją Ministerstwa jest wystawienie Dziedzictwa Cajala w rezydencji. Ta skarbnica składa się z prawie 30 000 eksponatów, w tym wycinków mózgu, oszałamiających fotografii, rękopisów i przełomowych rysunków laureata Nagrody Nobla i jego uczniów. Kolekcja ta znajduje się obecnie w Narodowym Muzeum Nauk Przyrodniczych (CSIC) w Madrycie. Jeśli propozycja Ministerstwa okaże się sukcesem, przyszłe Muzeum Cajala zostanie zlokalizowane w samym sercu muzealnej sceny stolicy, która została uznana za Światowe Dziedzictwo UNESCO cztery lata temu. Wyznaczone miejsce znajduje się 20 metrów od Muzeum Reina Sofía, 375 metrów od Muzeum Prado i 600 metrów od Muzeum Thyssen.

Stara rezydencja Atocha jest jednym z trzech wielkich zachowanych dzieł w Madrycie z czasów panowania Ferdynanda VII, obok Senatu i Teatru Królewskiego. Cajal przybył do tego budynku w kwietniu 1892 roku, mając prawie 40 lat, aby zostać profesorem. Imponujące tereny stały się już Wydziałem Lekarskim Uniwersytetu Centralnego, obecnie zwanego Complutense. W jego centrum wyrósł bujny ogród farmakologiczny z ponad 400 gatunkami leczniczymi, takimi jak biały mak lekarski . Na skraju stawu do hodowli żab stał rustykalny dom z innymi zwierzętami do wiwisekcji: kotami, psami, królikami, świnkami morskimi, myszami. Na ogrodzonym dziedzińcu ludzkie zwłoki były macerowane i suszone na świeżym powietrzu w celu zbadania. Zmarłych przywożono na wozie z sąsiedniego Szpitala Ogólnego, obecnie przekształconego w Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía.

Cajal dołączył do rezydencji Atocha z Uniwersytetu w Barcelonie, gdzie przeżył swój „ szczęśliwy rok ” w 1888 roku. W tamtym czasie społeczność naukowa uważała, że ​​komórki mózgu i reszta układu nerwowego były połączone, tworząc rozproszoną sieć, strukturę, która ułatwiała ulotne przesyłanie myśli. Uzbrojony w mikroskop i móżdżki kurcząt, Cajal przedstawił pierwszy obiektywny dowód na to, że komórki nerwowe były niezależnymi bytami i przekazywały impulsy poprzez kontakt, poprzez „pocałunki” lub „osculi”, co wydawało się stanowić „ostateczną ekstazę epickiej historii miłosnej ”. Niemiecki anatom Wilhelm von Waldeyer nazwał te komórki, zdefiniowane przez Cajala, „neuronami”. W Barcelonie hiszpański naukowiec potwierdził swoje odkrycia na siatkówce i rdzeniu kręgowym ptaków i ssaków, ale to w Madrycie, w rezydencji Atocha, rozpoczął swój atak na „zagadkę wśród zagadek”: monumentalny ludzki mózg, „organ duszy” i „arcydzieło życia”.

Dyktatura Miguela Primo de Rivery doprowadziła do stagnacji na Wydziale Lekarskim Atocha, po której nastąpiła tragedia wojny domowej oraz powojenne czystki i upadek. Dwór, już podupadły, został opuszczony w 1965 r., po tym jak nauczanie przeniosło się do University City. Wtedy to Illustrious Official College of Physicians of Madrid zwrócił się do Ministerstwa Edukacji i Nauki z prośbą o przeniesienie byłego wydziału do siedziby głównej. Transfer, obejmujący jedną trzecią powierzchni, został podpisany w 1970 r. na okres 100 lat.

Przybycie College of Physicians zapobiegło zniszczeniu historycznej części budynku, w tym jego spektakularnego Wielkiego Amfiteatru i nienaruszonej sali wykładowej Cajala , w której profesor używał kolorowej kredy, aby rysować obwody neuronowe dla swoich studentów, które później pojawiły się w Don Kichocie nauk . Pozostała część budynku nosiła znaki z napisem „Zakaz wstępu. Budynek w ruinie”, dopóki w 1986 r. nie rozpoczęto prac renowacyjnych, aby pomieścić Narodowy Instytut Administracji Publicznej, przyłączony do Ministerstwa Finansów. Plan departamentu kierowanego przez minister Dianę Morant zakłada, że ​​Muzeum Cajala podzieli się częścią budynku zajmowaną przez College of Physicians, z własnymi i współdzielonymi przestrzeniami, według źródeł obecnych na spotkaniu. College, uwikłany w spór prawny między dwoma kandydatami na prezydenta, którzy ubiegają się o to stanowisko po rzekomych nieprawidłowościach w wewnętrznych wyborach, nie zatwierdził jeszcze projektu.

Dziedzictwo Cajala znajdowało się w tarapatach praktycznie od śmierci badacza w 1934 r. Książka Historia del Colegio de Médicos de Madrid (Historia Kolegium Lekarzy w Madrycie ), opublikowana przez historyka Agustína Albarracína ćwierć wieku temu, odnotowuje, że w 1974 r. istniały już „umowy o utworzeniu Muzeum Cajala” w rezydencji Atocha. Jednak napięte negocjacje między rodziną, Kolegium Lekarzy i Hiszpańską Narodową Radą Badań Naukowych (właścicielem Dziedzictwa) przez dziesięciolecia nie przyniosły żadnych owoców. W październiku 2022 r. premier Pedro Sánchez ogłosił , że powstanie „muzeum poświęcone funkcjonowaniu mózgu”, które rozpocznie działalność pod koniec Roku Badawczego Ramóna y Cajala, 31 maja 2025 r. Rezydencja ponownie była kandydatem, jak donosił EL PAÍS .

Laboratorium Cajala było „jednym z najlepszych i zdecydowanie najbardziej zdolnych i najważniejszych” w budynku, według niego. W 1896 roku założył tam Revista trimenestral micrográfica (Kwartalnik Mikrograficzny ), za pośrednictwem którego przekazywał światu swoje odkrycia. 1 marca 1897 roku opublikował swoje prawa dotyczące morfologii i dynamiki komórek nerwowych: oszczędzanie materii (ustalanie najkrótszej ścieżki między dwoma punktami), oszczędzanie czasu przewodzenia (konsekwencja poprzedniego), oszczędzanie miejsca (unikanie niepotrzebnych przerw) i polaryzacja aksonu, idea, że ​​neurony wysyłają swoje wiadomości w określonym kierunku, na zewnątrz przez swoje przedłużenie zwane aksonem.

W 1899 roku Cajal rozpoczął poszukiwania charakterystycznych elementów ludzkiego mózgu. Porównał neurony do drzew tworzących „nierozerwalny las”, tak gęsty, że nie sposób było stwierdzić, gdzie i jak kończą się korzenie i gałęzie. „Skoro las dorosłych jest nieprzenikniony i nieokreślony, dlaczego nie uciec się do badania lasu młodego, jak to się mówi, w jego stadium żłobkowym?” – zaproponował badacz. Łatwo było pozyskać nowonarodzone zwierzęta, aby analizować ich rodzące się mózgi, ale w przypadku ludzi „konieczne było przezwyciężenie lub obejście uprzedzeń moralnych i społecznych”, jak wspominał Cajal w swoich wspomnieniach zatytułowanych Wspomnienia z mojego życia . Naukowiec udał się do szpitala Foundling w Madrycie w poszukiwaniu zwłok. „Mogę potwierdzić, że podczas dwuletnich starań pozbyłem się swobodnie setek płodów i dzieci w różnym wieku, które poddałem sekcji dwie lub trzy godziny po śmierci, a nawet gdy były jeszcze gorące. […] W obliczu mojej uporczywej ciekawości ludzki mózg zaczął wyjąkiwać niektóre ze swoich sekretów”.

W latach 1899–1904 profesor opublikował w Madrycie Textura del sistema nervious del hombre y los vertebrateas (Tekstura układu nerwowego człowieka i kręgowców) , kolosalne dzieło liczące 1800 stron i zawierające prawie 900 oryginalnych rycin. „Dzieło mojego życia”, jak mawiał Cajal, który chciał , aby było to „trofeum złożone u stóp upadającej nauki narodowej i ofiara żarliwej miłości, jaką Hiszpan złożył swojemu znienawidzonemu krajowi”. Jeden z wnuków noblisty, Santiago Ramón y Cajal Junquera, dwie dekady temu przedstawił wydanie faksymile z tą donośną frazą: „ Textura Cajala jest najważniejszą książką naukową napisaną w naszym kraju, a każdy Hiszpan, tak jak zna i prawdopodobnie czytał Don Kichota Cervantesa, powinien być świadomy istnienia tego dzieła”.

Cajal otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny w 1906 roku wraz z włoskim lekarzem Camillo Golgim , którego metoda barwienia komórek azotanem srebra otworzyła drzwi do układu nerwowego. Profesor przeszedł na emeryturę w 1922 roku, po trzech dekadach rysowania struktury duszy kolorową kredą na swojej tablicy. Rok później na wydziale pojawił się nowy student: Severo Ochoa, który w 1959 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny za odkrycie mechanizmów biologicznej syntezy kwasu rybonukleinowego. Dwóch hiszpańskich naukowców, którzy zdobyli szwedzką nagrodę, pochodziło z rezydencji przy ulicy Atocha.