De onbekende soldaat van Canada in 2025: waar wetenschap en heilige symboliek botsen
Er wordt vaak gezegd dat niemand echt dood is, zolang je ze maar herinnert en hun naam noemt.
Het is ingewikkelder, maar toch geldt het voor Canada's Onbekende Soldaat, die onder het bevroren, waakzame oog van zijn kameraden uit de Eerste Wereldoorlog werd begraven aan de voet van het nationale oorlogsmonument, in het hart van de hoofdstad.
Hij is een slachtoffer van de Eerste Wereldoorlog. Zijn identiteit blijft een doelbewust mysterie. Meer dan een eeuw geleden werd zijn leven beëindigd op een afgelegen Frans slagveld.
Als slachtoffer en tegelijk krachtig symbool vertegenwoordigt de Onbekende Soldaat — in anonimiteit — al die levens die verdwenen in de mist en het vuur van de oorlog.
Hij is een soldaat wiens plicht jegens het land nooit eindigt.
Zijn gezicht, zijn naam, de essentie van zijn individualiteit – alle aspecten die ons menselijk maken – werden figuurlijk, en soms letterlijk, weggenomen in het lijkenhuis van het Westelijk Front, in naam van koning en vaderland, in een oorlog waar we ons vandaag de dag nauwelijks nog iets van kunnen herinneren.
Er was een tijd waarin hij — om het onsterfelijke gedicht In Flanders Fields te parafraseren — leefde, de dageraad voelde, de zonsondergang zag gloeien, hield van en bemind werd door een familie die naar hun eigen graf ging zonder ooit zijn lot te weten.
Terwijl Canada zich begint te herbewapenen en andere landen wereldwijd strijden om het voordeel en de suprematie, worden we opnieuw gedwongen om na te denken over het ondenkbare: de mogelijkheid dat we op de rand staan van een nieuwe grote oorlog.
De aanhoudende Russische invasie van Oekraïne toont aan dat, als er geen nucleaire apocalyps plaatsvindt, langdurige oorlogsvoering en grootschalig bloedbad op industriële schaal in de 21e eeuw nog steeds mogelijk zijn.
In de 25 jaar sinds de laatste rustplaats van de onbekende soldaat van Canada in Ottawa , heeft de DNA-technologie zich razendsnel ontwikkeld en wetenschappelijke zekerheid verweven met de structuur van ons leven op manieren die eerdere generaties zich nooit hadden kunnen voorstellen.
Dat roept de vraag op: als er in de toekomst een oorlog komt, zal er dan ooit nog een onbekende soldaat zijn?
Sterker nog, zouden Canadezen überhaupt een moderne onbekende soldaat accepteren? En zouden families er vandaag de dag genoegen mee nemen het lot van een geliefde niet te kennen?
Het antwoord is: onwaarschijnlijk.
De oorlog in Afghanistan en de decennialange vredesmissies waren andere ervaringen voor Canadezen. Slachtoffers keerden terug naar hun families, in tegenstelling tot de wereldoorlogen.
De missie van het Casualty Identification Program van het Department of National Defence, dat in 2007 werd opgericht, is om de gezichten en namen terug te geven aan de ongeveer 29.000 vermiste en niet-geïdentificeerde Canadese soldaten uit de oorlogen van de vorige eeuw.
De nadruk ligt op nieuw gevonden skeletresten en reeds bestaande onbekende graven van Canadese soldaten, die allemaal dateren van vóór 1970.
Daarom brengt Renee Davis, historica bij het Ministerie van Defensie, veel tijd door op begraafplaatsen, op zoek naar onbekende soldaten.
Ze helpt bij het samenstellen van het onderzoek in het identificatieproces.
"Elk van deze stenen stelt een persoon voor", zei Davis tijdens een recente wandeling door Canada's National Military Cemetery in Beechwood in Ottawa. Ze wees naar de verschillende wapenschilden en de licht verschillende kleurschakeringen van de grafstenen.
“Vanuit de grafstenen kun je eigenlijk hun hele verhaal vertellen, en dat zegt veel over de herinnering aan wie ze waren.”
Canada en de Verenigde Staten zijn de meest actieve westerse landen als het gaat om het identificeren van oorlogsslachtoffers uit conflicten uit de vorige eeuw. Zowel het Verenigd Koninkrijk als Frankrijk hebben hun eigen programma's, maar binnen striktere grenzen, vooral wat betreft het gebruik van DNA-testen.
In Duitsland is de non-profitorganisatie Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge (Duitse Oorlogsgravencommissie) verantwoordelijk voor het opsporen, opgraven, identificeren en herbegraven van Duitse soldaten in heel Europa. De commissie schat dat er meer dan twee miljoen Duitse soldaten vermist zijn.
Krachtige symbolenDe forensisch antropoloog die deel uitmaakt van het Canadese team voor het identificeren van slachtoffers, zegt dat ze de symboliek begrijpt en respecteert, maar dat ze zelf ook vaak worstelt met het concept van de onbekende soldaat.
"Het is precies het tegenovergestelde van wat mijn werk inhoudt", zei Sarah Lockyer in een recent interview met CBC News.
“Het staat haaks op een van de belangrijkste principes van forensische antropologie: het kunnen identificeren van onbekende individuen en het terugkoppelen van hun namen en gezichten. Het staat daar haaks op. En toegegeven, ik worstel er nog steeds mee dat ik precies het tegenovergestelde heb moeten doen van wat mijn vakgebied eigenlijk vereist.”
Hoewel het wetenschappelijk mogelijk is om de Onbekende Soldaat te identificeren, stemde Canada ermee in om, toen het lichaam in mei 2000 werd teruggegeven, geen DNA-test uit te voeren. De Commonwealth War Graves Commission geeft oorlogsdoden in onbekende graven alleen af zolang de landen die ze accepteren, zweren dat er geen pogingen tot identificatie zullen worden ondernomen.
"De onbekende soldaat werd opgegraven uit Cabaret Rouge nabij Vimy Ridge en teruggebracht naar Ottawa", aldus Davis.
Ze hebben er alles aan gedaan om ervoor te zorgen dat er een relatief willekeurige selectie zou plaatsvinden van de personen die de uiteindelijke kandidaten zouden zijn, voordat ze actief besloten wie er opgegraven en naar huis teruggebracht zou worden. En de reden daarvoor is dat ze er echt zeker van wilden zijn dat hij voor altijd een onbekende soldaat zou blijven, dat hij niet geïdentificeerd kon worden.
Niemand wilde in de pijnlijke situatie terechtkomen waarin de Verenigde Staten zich in de jaren negentig bevonden, toen door druk van de familie en DNA-testen de identiteit van de onbekende soldaat uit de Vietnamoorlog in dat land aan het licht kwam.
"Ik denk niet dat iemand die betrokken was bij de totstandkoming van het Graf van de Onbekende Soldaat in de Verenigde Staten zich ooit had kunnen voorstellen dat dit soort technologie ooit zou bestaan", aldus Steven Trout, hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Alabama, die uitgebreid heeft geschreven over oorlog en herdenking.
"Ik denk dat de bestaande graven van onbekende soldaten in verschillende landen zullen blijven bestaan en dat ze een krachtige symbolische waarde zullen blijven hebben", zei hij.
"Ik ben zeker geen expert op het gebied van forensisch onderzoek of het soort medische technologie dat momenteel wordt gebruikt, maar het lijkt me zeer onwaarschijnlijk dat we in toekomstige oorlogen nog met onbekende factoren te maken zullen krijgen."
Een van de laatste graven die werd opgericht, werd in 2024 in Newfoundland opgericht.
Een onbekende soldaat werd na meer dan een eeuw rust op Franse bodem weer thuisgebracht. Hij is een afspiegeling van de ruim 800 inwoners van Newfoundland die vermist zijn en vermoedelijk omgekomen zijn in de wereldoorlogen.
Phil Ralph, een gepensioneerde kapitein en militair aalmoezenier, zei dat hij niet gelooft dat de Onbekende Soldaat zijn symbolische kracht zal verliezen, ook al zullen toekomstige slachtoffers zijn anonimiteit niet delen.
"De onbekende soldaat zelf is voor iedereen het aanspreekpunt, want het had ieder van ons kunnen zijn", aldus Ralph, die nu bij Wounded Warriors Canada werkt, een organisatie die geestelijke gezondheidszorg biedt aan veteranen.
Hij kan zich echter wel verplaatsen in de familie van de soldaat.
"Ik zou ertegen zijn als iemand zou proberen uit te zoeken wie de onbekende soldaat is die begraven ligt onder een nationaal oorlogsmonument, omdat het zo'n krachtig symbool is. Maar aan de andere kant, weet je, ik ben een vader, en als het mijn kind was, zou ik het willen weten."
cbc.ca
