Waarom digitale onafhankelijkheid belangrijk is

Cecilia Rikap – Paolo Gerbaudo – tribunemag.co.uk

Hoe voelt u zich als u uw berichten opent en beseft dat de pagina niet is vernieuwd en er een probleem is met de app? Of als u een website bezoekt en een serverfoutmelding ziet met getallen zoals 500, 501 of 503? Stelt u zich nu eens voor dat hetzelfde gebeurt op duizenden websites wereldwijd: ziekenhuizen, scholen, bedrijven van allerlei aard en websites van overheidsinstanties die verantwoordelijk zijn voor het innen van belastingen en het verdelen van hulp. Het klinkt als een aflevering van Black Mirror, maar we hebben in tien dagen tijd twee van de grootste uitvaltijden van clouddiensten in de recente geschiedenis meegemaakt: Amazon Web Services ondervond een uitval op 20 oktober 2025 en Microsoft Azure op 29 oktober 2025.

Terwijl de storing bij Microsoft grotendeels alleen de VS trof, legde de storing bij Amazon Web Services wereldwijd zowel particulieren als bedrijven plat. Meer dan 2000 digitale diensten creëerden een domino-effect dat de dagelijkse activiteiten van miljoenen mensen ernstig verstoorde. Populaire socialemediaplatforms zoals Snapchat en Reddit, gameplatforms zoals Fortnite en overheidsdiensten werden ook getroffen door de storing. De overheidsgateway gov.uk, die toegang biedt tot allerlei openbare diensten in het Verenigd Koninkrijk, werd hard getroffen: de melding "Sorry, er is een probleem met de service. Probeer het later opnieuw" bleef de hele dag voor Britse burgers verschijnen totdat AWS de communicatie herstelde.

***

Beide problemen met clouddiensten illustreren duidelijk de risico's die de buitensporige monopolisering van communicatie-infrastructuur in handen van een handvol bedrijven met zich meebrengt en laten zien waarom het dringend noodzakelijk is om "digitale onafhankelijkheid" te transformeren van een mooie maar loze kreet tot een tastbare realiteit. Clouddiensten behoren tot de meest oligopolistische markten ter wereld, met 60% van de wereldwijde markt in handen van drie bedrijven: Amazon Web Services, Microsoft Azure en Google Cloud. Deze monopolisering van deze diensten verergert de problemen van single points of failure, waarbij één technisch probleem snel uit de hand kan lopen. Zo zorgde een klein configuratieprobleem in het Domain Name System (DNS) in de dataregio US-East-1 er bijvoorbeeld voor dat alle diensten werden verstoord tijdens de storing bij Amazon.

Afgezien van de negatieve gevolgen voor bedrijven die afhankelijk zijn van Amazon en Microsoft voor clouddiensten, tonen deze incidenten aan in hoeverre overheidsinstellingen sterk afhankelijk zijn van techgiganten. De Britse overheid spendeerde $ 1,7 miljard aan de clouddienstenovereenkomsten van Amazon. Destijds werd deze overeenkomst gerechtvaardigd door het feit dat AWS de goedkoopste dienst aanbood. Zoals we nu begrijpen, bracht deze naleving echter aanzienlijke kosten met zich mee, niet alleen in termen van IT-beveiliging, maar ook in termen van een veel bredere economische en technologische afhankelijkheid op de lange termijn.

***

Wat zorgwekkend is, is niet alleen de toename van onbedoelde technologische storingen, maar ook de internationale inzet van digitale activa als wapen voor geopolitieke doeleinden. In 2019 stopte Adobe met het leveren van Photoshop aan Venezuela om te voldoen aan Amerikaanse sancties, en Musk, in een poging invloed te verwerven tijdens de oorlog in Oekraïne, leverde Starlink aan de troepen van Kiev. Meer recentelijk zou Microsoft de e-mail van strafrechtelijk officier van justitie Karim Khan hebben afgesloten om te voldoen aan Amerikaanse sancties. Hoewel Microsoft ontkende de diensten te hebben stopgezet, voegde het bedrijf onmiddellijk een bindende clausule toe aan zijn overeenkomsten met Europese overheden en de Europese Commissie waarin werd bepaald dat het juridische stappen zou ondernemen als een overheid zou besluiten zijn clouddiensten stop te zetten of te sluiten.

Deze alarmerende realiteit zou Europese wetgevers moeten alarmeren over de noodzaak om concrete stappen te zetten richting digitale onafhankelijkheid. Op een continent dat sterk afhankelijk is van Amerikaanse digitale technologieën, wordt deze slogan echter vaak herhaald, maar zelden uitgevoerd. De Europese Commissie, onder leiding van Ursula von der Leyen, heeft digitale onafhankelijkheid tot een cruciaal doel verklaard en verklaard dat zij de Europese Unie verder geopolitiseert door haar meer strategische autonomie te verlenen. Tot op heden is de technologische afhankelijkheid van de EU echter alleen maar toegenomen.

***

Erger nog, digitale soevereiniteit wordt nu vaak gebruikt om beleid te rechtvaardigen dat deze in feite ondermijnt. De oprichting van Big Tech-datacenters in Europa en andere delen van de wereld wordt aan overheden gepresenteerd als de creatie van "onafhankelijke clouds". Maar geen enkele instelling heeft dit misleidende verhaal zo ver doorgevoerd als het Tony Blair Institute for Global Change. Omdat het grotendeels wordt gefinancierd door Oracle, is deze denktank door sommigen zelfs omschreven als "een technologieverkoop- en lobbyoperatie voor Oracle". Oracle biedt zijn diensten voornamelijk aan op de cloudmarktplaatsen van Amazon, Microsoft en Google. Dit Tony Blair Institute probeert momenteel de Britse agenda voor "digitale soevereiniteit" vorm te geven. Het instituut publiceerde onlangs een sensationeel rapport, "Independence, Security, Scale: An AI Infrastructure Strategy for the UK". Volgens het rapport zou het grootste deel van de AI-infrastructuur afkomstig moeten zijn van internationale partnerschappen, waarbij "nationale/onafhankelijke AI-rekencapaciteit" slechts als back-up dient. In plaats van de voorstellen te volgen van instellingen die gefinancierd worden door Amerikaanse multinationals – juist die instellingen die het Verenigd Koninkrijk, en Europa in het algemeen, naar de periferie van het digitale kapitalisme duwen – zou de Britse overheid prioriteit moeten geven aan de ontwikkeling van een onafhankelijk ecosysteem – een ecosysteem dat door de overheid wordt geleid en kerntechnologieën levert als publieke diensten – en een alternatieve cloudmarktplaats voor publieke instellingen en agentschappen. Hoewel de ontwikkeling van een dergelijk alternatief ongetwijfeld kostbaar zou zijn en aanzienlijke politieke uitdagingen zou opleveren vanwege de weerstand van grote bedrijven, kan het een kleinschalig initiatief zijn. Een goed startpunt zou zijn om de National Health Service te bevrijden van zijn hebzuchtige contracten met Palantir en andere Big Tech-bedrijven.