Je kunt het niet over immigratie hebben zonder het ook over emigratie te hebben.

Deze week begon ik weer na te denken over de Portugese emigratie. Niet om de reden die de publieke opinie domineert. Integendeel. Iedereen heeft het over immigratie. Maar het is onmogelijk om over immigratie te praten zonder het te hebben over degenen die eerder vertrokken.

Portugal beleefde in de 21e eeuw de grootste golf van emigratie van hoogopgeleiden in zijn democratische geschiedenis. Volgens het Emigratieobservatorium "is het aandeel emigranten met een hogere opleiding de afgelopen tien jaar gestaag toegenomen." De meest geciteerde schattingen wijzen op ongeveer 194.000 jonge Portugese afgestudeerden die tussen 2014 en 2023 emigreerden. Deze cijfers worden besproken door onderzoekers, verenigingen en denktanks – ze vormen geen voetnoot.

Eén aspect mag niet worden verward: het is legitiem, en zelfs prijzenswaardig, dat iemand wil vertrekken om te groeien, te leren, ervaring op te doen en context te krijgen. Mobiliteit is een natuurlijk onderdeel van een open samenleving. Wat mij het meest zorgen baart, is niet het daadwerkelijk vertrekken – maar het onvermogen om een ​​terugkeer te faciliteren.

Het structurele probleem is niet de individuele vrijheid. Het is het gebrek aan een collectieve strategie.

Omdat de cijfers kloppen. De totale overheidsinvestering in de opleiding van deze afgestudeerden is de afgelopen tien jaar geschat op ongeveer 19 miljard euro, als de directe onderwijskosten en toekomstige vervangingskosten bij elkaar worden opgeteld. Dit komt overeen met het jaarlijkse budget voor gezondheidszorg.

Dit is geen retoriek, dit zijn cijfers. Het land financiert menselijk kapitaal, en dit menselijk kapitaal genereert bbp in andere landen.

De persoonlijke motieven voor emigratie zijn reëel en legitiem. Maar het structurele gevolg is simpel: we verliezen gemiddelde kwalificaties op de arbeidsmarkt.

Door afgestudeerden te verliezen, verliest Portugal potentiële productiviteit. En het verliest zijn innovatievermogen. Econoom Ricardo Paes Mamede heeft herhaaldelijk gesteld: "Zonder kwalificaties is er geen productiviteit, en zonder productiviteit geen lonen" (TSF-interview, 2022). Deze reeks gebeurtenissen is feitelijk.

Er is ook een tweede effect: de versnelde vergrijzing van de bevolking. Degenen die vertrekken zijn jonger. Degenen die blijven, concentreren zich steeds meer in de leeftijdsgroepen met een hogere zorgconsumptie en een lagere deelname aan economische activiteit. Dit heeft een direct effect op de National Health Service en de overheidsfinanciën.

En dan bespreken we immigratie alsof het een onafhankelijke variabele is. Terwijl het in feite een vervangingsmechanisme is: het gat dat ontstaat door het vertrek van geschoolde arbeidskrachten opvullen met laaggeschoolde arbeidskrachten.

Het onderwerp immigratie is belangrijk. Maar de relevantie ervan komt niet alleen voort uit het aantal inzendingen. Het komt voort uit een eerdere beslissing: het niet kunnen behouden van immigratie.

Wat in de publieke discussie ontbreekt, is het besef dat dit een economisch en strategisch probleem is, en niet slechts een 'sociologische trend'.

De serieuze vraag is niet waarom jongeren willen vertrekken – dat is volkomen normaal. De serieuze vraag is waarom we er niet in geslaagd zijn een land te worden waar terugkeren de moeite waard is.