Leo XIV: Alleen een verenigde Kerk kan vrede in de wereld brengen

Tijdens de openingsmis van zijn pontificaat, op het Sint-Pietersplein met 250.000 gelovigen en wereldleiders zoals J.D. Vance en Volodymyr Zelensky, vroeg paus Leo XIV aanstaande zondag dat de katholieke Kerk “verenigd” zou worden en op die manier “zuurdesem zou worden voor een verzoende wereld”.

"In onze tijd zien we nog steeds te veel verdeeldheid, te veel wonden veroorzaakt door haat, geweld, vooroordelen, angst voor verschillen, door een economisch paradigma dat de hulpbronnen van de aarde uitbuit en de allerarmsten marginaliseert. En binnen deze mis willen we een klein zuurdesem van eenheid, gemeenschap en broederschap zijn", zei Leo XIV in zijn homilie tijdens de mis, waarin hij uit handen van de kardinalen die hem verkozen hadden de vissersring en het pallium ontving, twee elementen die de jurisdictie van de paus over de hele Kerk symboliseren.

Leo XIV maakte ‘eenheid’ tot het hoofdthema van zijn preek, een interventie waar met spanning naar werd uitgekeken door degenen die de hoofdlijnen van het programma wilden begrijpen van het pontificaat van Robert Francis Prevost, de eerste paus uit de Verenigde Staten, die op 8 mei werd gekozen als opvolger van paus Franciscus als leider van de katholieke kerk.

Na het pontificaat van Franciscus, dat gekenmerkt werd door een sterke hervormingsgezindheid die soms polarisatie binnen de Katholieke Kerk aan het licht bracht — tussen de vleugel die de hervormingen van Franciscus steunde (doorgaans als progressief beschouwd) en de vleugel die zich ertegen verzette, vooral op momenten waarop de paus kwesties als seksuele en gezinsmoraal aanroerde — erfde Leo XIV een verdeelde Kerk die ook een afspiegeling is van de wereld van vandaag, die gekenmerkt wordt door de toename van gewapende conflicten, de toename van armoede en de groei van autoritarisme.

In de dagen voorafgaand aan het conclaaf waarin de opvolger van Franciscus werd gekozen, was ‘eenheid’ een van de centrale thema’s, vooral onder elementen van de vleugel die doorgaans als conservatief wordt geclassificeerd . Zij zagen in het pontificaat van Franciscus – dat een Kerk wilde die openstond voor iedereen, dat leken betrok bij besluitvormingsprocessen die normaal gesproken het domein van de geestelijkheid waren, en dat debatten opende over taboeonderwerpen zoals de wijding van vrouwen of de relatie van de Kerk met LHBT-mensen – een drijvende kracht voor verdeeldheid binnen de Kerk.

Vanaf het moment dat hij werd verkozen, profileerde paus Leo XIV zich als een vredestichter. Vrede was zijn eerste woord op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek, ten tijde van de verkiezing. Tijdens de ontmoeting met de kardinalen de volgende dag nam hij de taak op zich om het pontificaat van paus Franciscus voort te zetten, maar ook dat van de hele kerkelijke lijn in de 20e eeuw, die begon met het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965). De keuze van de naam, ter nagedachtenis aan Leo XIII, die wordt beschouwd als de vader van de sociale leer van de Kerk, droeg ook een specifiek doel met zich mee: de behoefte aan een geactualiseerd sociaal voorstel voor de wereld van vandaag, die op dit moment even radicale veranderingen ondergaat als die aan het begin van de 19e eeuw en in de 20e eeuw.

Leo XIV heeft afgelopen zondag zijn programma voor de katholieke Kerk in de komende jaren duidelijk uiteengezet: alleen een verenigde Kerk kan met haar voorbeeld bijdragen aan de pacificatie van een verdeelde wereld.

“Dit is de missionaire geest die ons moet inspireren, zonder ons op te sluiten in onze kleine groep of ons verheven te voelen boven de wereld; we zijn geroepen om Gods liefde aan iedereen aan te bieden, zodat eenheid kan worden bereikt die verschillen niet tenietdoet, maar de persoonlijke geschiedenis van ieder mens en de sociale en religieuze cultuur van ieder volk waardeert”, zei de paus, onmiddellijk nadat hij had benadrukt dat de Kerk “de wereld met nederigheid en vreugde” moet vertellen om naar het voorbeeld van Jezus Christus te kijken en bij te dragen aan de bouw van “een nieuwe wereld waar vrede heerst”.

In de toespraak van Leo XIV kwamen drie belangrijke verwijzingen naar voren: paus Franciscus (wiens nagedachtenis een groot applaus kreeg van het aanwezige publiek in Rome), Sint Augustinus (Leo XIV was de eerste Augustijner monnik die paus werd) en paus Leo XIII (die de inspiratie vormde voor de naam die de nieuwe paus koos).

Leo XIV citeerde zelfs de encycliek Rerum Novarum , uitgegeven door Leo XIII in 1891, over de situatie van arbeiders, een document dat algemeen wordt beschouwd als fundamenteel voor de sociale leer van de Kerk en voor het voorstel van de Katholieke Kerk voor de wereld van de arbeid – vooral getekend door de ingrijpende veranderingen van de industriële revolutie en het begin van de 20e eeuw: "Broeders, zusters, dit is het uur van de liefde! De liefde van God, die ons tot broeders maakt, is de kern van het Evangelie en, met mijn voorganger Leo XIII, kunnen we ons vandaag de dag afvragen: 'Zou er niet op korte termijn vrede tot stand komen, als deze leer in de samenleving zou kunnen heersen?'"

“Laten we met het licht en de kracht van de Heilige Geest een Kerk bouwen die gegrondvest is op de liefde van God en een teken van eenheid, een missionaire Kerk die haar armen opent voor de wereld, die het Woord verkondigt, die zich laat verontrusten door de geschiedenis en die een zuurdesem van eendracht wordt voor de mensheid”, zei Leo XIV. Rerum Novarum, dat de afgelopen dagen al meerdere malen ter sprake is gekomen, zal ongetwijfeld een belangrijke sleutel zijn om het pontificaat van Leo XIV en zijn benadering van de huidige transformaties te begrijpen. Tijdens een ontmoeting met de kardinalen waarschuwde de paus bijvoorbeeld voor de noodzaak om de uitdagingen en het potentieel van kunstmatige intelligentie niet te vergeten. Deze week projecteerde het Vaticaanse nieuwsportal de mogelijkheid van een “ Rerum Digitalium ”, een sociale gedachte voor de transformaties van de digitale wereld.

“Om tegemoet te komen aan de vragen, zorgen en uitdagingen van vandaag”

Leo XIV begon zijn preek met een terugblik op de “bijzonder intense tijden” die het Vaticaan de afgelopen dagen heeft meegemaakt. “De dood van paus Franciscus vervulde onze harten met verdriet en in die moeilijke uren voelden we ons als de menigte die volgens het Evangelie ‘als schapen zonder herder’ is”, zei de paus, onder luid applaus van de gelovigen namens de Argentijnse paus.

“Maar juist op de Paasdag ontvingen wij zijn laatste zegen en in het licht van de verrijzenis stonden wij voor dit moment in de zekerheid dat de Heer zijn volk nooit in de steek laat, maar hen bijeenbrengt wanneer zij verstrooid zijn en hen beschermt ‘zoals een herder zijn kudde beschermt’”, bevestigde Leo XIV.

“In deze geest van geloof kwam het College van Kardinalen bijeen voor het conclaaf”, herinnerde hij zich. Aangekomen met verschillende verhalen en vanuit verschillende wegen, hebben we in Gods handen ons verlangen gelegd om de nieuwe opvolger van Petrus, de bisschop van Rome, te kiezen, een herder die in staat is het rijke erfgoed van het christelijk geloof te beschermen en tegelijkertijd ver vooruit te kijken om de vragen, zorgen en uitdagingen van vandaag het hoofd te bieden. Vergezeld door uw gebeden voelen we de werking van de Heilige Geest, die de verschillende muziekinstrumenten wist te harmoniseren en de snaren van ons hart deed trillen in één melodie.

Met deze woorden onderstreepte Leo XIV nogmaals zijn intentie om bruggen te bouwen in een verdeelde Kerk. Hij richtte zich daarbij zowel tot hen die de nadruk leggen op het ‘behoud van het rijke erfgoed van het christelijk geloof’ als tot hen die er met klem op aandringen dat de Kerk ‘ver weg’ kijkt en naar de ‘uitdagingen van vandaag’.

“Ik ben zonder enige verdienste uitgekozen en met vrees en beven kom ik naar u toe als een broeder die een dienaar wil worden van uw geloof en uw vreugde, die met u meeloopt op het pad van Gods liefde, die wil dat wij allen verenigd zijn in één familie”, zei Leo XIV, eraan herinnerend dat “liefde” en “eenheid” “de twee dimensies zijn van de missie die Jezus aan Petrus heeft toevertrouwd.”

Uit de lezingen die tijdens de inauguratiemis werden gehoord, en die allemaal over de figuur van de apostel Petrus gingen – de eerste paus van de Kerk – herinnerde Leo XIV zich hoe de visser Petrus en andere discipelen door Jezus werden geroepen om “vissers van mensen” te worden.

“Nu, in de verrijzenis, is het juist aan hen om deze missie te vervullen, om het net steeds opnieuw uit te werpen, de hoop van het Evangelie onder te dompelen in de wateren van de wereld en te varen op de zee van het leven, zodat iedereen zichzelf weer in de omhelzing van God kan vinden”, zei Leo XIV. Hoe kan Petrus deze taak volbrengen? Het evangelie vertelt ons dat dit alleen mogelijk is omdat hij in zijn eigen leven de oneindige en onvoorwaardelijke liefde van God heeft ervaren, zelfs in tijden van mislukking en ontkenning. Daarom gebruikt het evangelie, wanneer Jezus Petrus aanspreekt, het Griekse werkwoord agapao , wat verwijst naar de liefde die God voor ons heeft, naar zijn gave zonder voorbehoud of berekening, in tegenstelling tot het werkwoord in Petrus' antwoord, dat de liefde van vriendschap beschrijft die we onderling ontwikkelen.

“Petrus is daarom belast met de taak om ‘meer lief te hebben’ en zijn leven te geven voor de kudde. Petrus' bediening wordt juist gekenmerkt door deze zelfopofferende liefde, omdat de Kerk van Rome voorzit in de naastenliefde en haar ware gezag de naastenliefde van Christus is. Het gaat er nooit om anderen te veroveren met arrogantie, met religieuze propaganda of met machtsmiddelen, maar het gaat er altijd en alleen om lief te hebben zoals Jezus deed,” voegde Leo XIV eraan toe, die Sint Augustinus tweemaal citeerde, onder andere door te zeggen dat “de Kerk bestaat uit allen die in harmonie leven met hun broeders en zusters en hun naaste liefhebben.”

Paus ontvangt pallium en ring van visser

De mis van afgelopen zondag markeerde de officiële opening van het pontificaat van Leo XIV. In die zin was het een viering vol symboliek. Hoewel de viering plaatsvond op het Sint-Pietersplein, begon ze in de basiliek, meer specifiek naast het graf van Sint-Pieter, waar Leo XIV en de patriarchen van de oosters-katholieke kerken in stilte baden.

Vanaf daar trok de processie verder naar het Sint-Pietersplein, waarbij twee elementen in het oog springen: de vissersring en het pallium, die tijdens de viering aan Leo XIV werden overhandigd.

De bisschopsring is een van de centrale insignes die bisschoppen over de hele wereld dragen. Het symboliseert hun jurisdictie als opvolgers van de apostelen. Voor de paus, bisschop van Rome, heeft deze ring een bijzondere betekenis: het is de ring van een visser, ter nagedachtenis aan de apostel Petrus, een visser die alles achterliet om Jezus Christus te volgen. Op de ring van Leo XIV staan ​​de Sint-Pieter, de sleutels en het visnet afgebeeld.

Het pallium, een witte wollen band met een aantal kruisen, is een van de belangrijkste symbolen van de pauselijke jurisdictie. Het symboliseert de bisschop van Rome als de ‘goede herder’, met het lam op zijn schouders, maar het vertegenwoordigt ook Jezus Christus als het Lam Gods, geofferd voor de redding van de mensheid. De wol op de schouders van de Paus staat symbool voor het verloren, zieke of zwakke schaap dat de herder op zijn schouders draagt.

Het pallium wordt gedragen door metropolitische aartsbisschoppen. Tot Benedictus XVI was het gebruikelijk dat het pallium van de aartsbisschoppen werd onderscheiden van dat van de paus door twee elementen: bij de paus waren de kruizen rood, bij de aartsbisschoppen waren ze zwart. Op het pallium van de paus zijn drie sleutels van de kruizen geplaatst. Franciscus koos ervoor om een ​​pallium te dragen dat vergelijkbaar was met dat van de aartsbisschoppen, met zwarte kruisen, iets wat Leo XIV ook zou doen.

Na het opleggen van de ring en het pallium vond een symbolisch moment van gehoorzaamheid aan de paus plaats, waarbij twaalf personen zich tot Leo XIV wendden om hem namens de hele Kerk gehoorzaamheid te zweren: kardinalen Frank Leo (Canada), Jaime Spengler (Brazilië) en John Ribat (Papoea-Nieuw-Guinea), bisschop Luis Alberto Barrera (Callao, Peru), pater Guillermo Inca Pereda, diaken Teodoro Mandato, zuster Oonah O'Shea, voorzitter van de Internationale Unie van Algemeen Oversten, pater Arturo Sosa, voorzitter van de Internationale Unie van Algemeen Oversten, het echtpaar Rafael Santa Maria en Ana María Olguín en de jonge Josemaria Diaz en Sheyla Cruz.

Wereldleiders aanwezig bij de viering

Meer dan 150 internationale delegaties waren deze zondag in het Vaticaan aanwezig om het begin van het pontificaat van Leo XIV bij te wonen.

De Verenigde Staten, het geboorteland van Robert Prevost, werd vertegenwoordig door vicepresident JD Vance. Peru, waar Prevost een groot deel van zijn leven als bisschop en missionaris doorbracht, werd vertegenwoordigd door president Dina Boluarte.

5 foto's

Tijdens de openingsmis kwamen vertegenwoordigers van landen die betrokken zijn bij de belangrijkste gewapende conflicten die momenteel gaande zijn, in dezelfde fysieke ruimte bijeen. Volodymyr Zelensky, de president van Oekraïne, was ook aanwezig – en het Vaticaan kondigde een besloten audiëntie aan tussen Leo XIV en Zelensky aan het einde van de mis. Rusland daarentegen was alleen vertegenwoordigd door de minister van Cultuur, Olga Liubimova.

Israël werd op het hoogste niveau vertegenwoordigd door president Isaac Herzog, terwijl de Palestijnse Autoriteit werd vertegenwoordigd door de ministers Ramzi Khouri (Religieuze Zaken) en Varsen Aghabekian (Buitenlandse Zaken). Andere prominente figuren waren onder meer koning Felipe van Spanje, de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en de Duitse bondskanselier Friedrich Merz.

Portugal werd vertegenwoordigd door de president van de republiek, Marcelo Rebelo de Sousa, en de minister van Buitenlandse Zaken, Paulo Rangel.