Wat zijn de risico's van avontuurlijk toerisme en hoe kunt u zich daartegen beschermen?

De tragische dood van de 26-jarige Juliana Marins tijdens een wandeltocht in Indonesië heeft het debat over de risico's van avontuurlijk toerisme nieuw leven ingeblazen. De publicist werd door haar gids achtergelaten . Het reisbureau dat de reis aanbood, werd ook geweerd uit Mount Rijani National Park , waar de tragedie plaatsvond.

Het incident onderstreepte het gebrek aan veiligheidsprotocollen en noodplannen , maar helaas was het een van de vele tragedies die zich vorige maand in Brazilië voordeden. In São Paulo en Santa Catarina leidden twee ballonongelukken tot de dood van in totaal negen mensen en raakten tientallen mensen gewond. Bij beide incidenten hadden de piloten geen vliegbrevet.

In 2022 gingen beelden van de instorting van een zeewering in Capitólio (MG) waarbij tien toeristen op een plezierboot omkwamen, de wereld over. Ondanks de waarschuwing dat de constructie zou instorten, duurde het destijds lang voordat de boten de plek verlieten.

Hoewel er specifieke technische normen gelden voor avontuurlijk toerisme in Brazilië, zoals wandelen, raften, ziplinen en duiken, kampt de sector met een gebrek aan toezicht en informaliteit. Dit maakt het moeilijk om professionals te kwalificeren en kan gevolgen hebben voor de veiligheid van de consument. Volgens experts die door DW zijn geraadpleegd, zijn er echter manieren waarop toeristen zichzelf kunnen beschermen om risico's te minimaliseren, ook al is de afwezigheid van gevaren onvermijdelijk in avontuurlijk toerisme.

Volgens Luiz Del Vigna, directeur en een van de oprichters van Abeta (de Braziliaanse vereniging van ecotoerisme- en avontuurlijke toerismebedrijven), zijn er drie specifieke regels die in Brazilië zijn opgesteld en door de ISO (Internationale Organisatie voor Standaardisatie) als internationale regelgeving zijn vastgelegd.

Volgens hem vormt de eerste, ABNT ISO NBR 21101, die een risicomanagementsysteem instelt voor aanbieders van avontuurlijk toerisme, de "ruggengraat van het proces". "Deze bepaalt dat de instantie die een specifieke modaliteit aanbiedt, zoals bijvoorbeeld een trailcircuit, de gevaren en risico's van de activiteit inventariseert en een noodplan ontwikkelt", aldus Del Vigna.

De tweede technische norm, 21.102, definieert op zijn beurt de vaardigheden en kennis die vereist zijn voor leiders van avontuurlijke toeristische activiteiten, inclusief eerste hulp en spoedeisende hulp – die ontbraken in zowel de gevallen van Juliana Marins als de ongelukken met ballonnen in Boituva (SP) en Praia Grande (SC).

De nieuwste regelgeving voor avontuurlijk toerisme in Brazilië, 21.103, specificeert de minimale informatie die deelnemers moeten krijgen voor, tijdens en na de gekozen activiteit. "Het bevat een volledige beschrijving van het circuit en alles wat er mis kan gaan, inclusief het recht om niet te gaan als ze zich onveilig voelen", voegt de directeur van Abeta eraan toe.

Volgens professor Aylana Laíssa Medeiros Borges van het CET (Center of Excellence in Tourism) van de UnB (Universiteit van Brasilia) is deze informatie belangrijk zodat toeristen weten wat ze moeten doen en met wie ze contact moeten opnemen in geval van een ongeval. Bovendien moet de gids of verantwoordelijke voor de activiteit het profiel van de deelnemersgroep communiceren.

"Zijn ze bijvoorbeeld sportief of sedentair? Dit betekent dat de activiteit gereguleerd zal worden, omdat het niet mogelijk is om een ​​wandeldynamiek te creëren op een pad dat niet voor iedereen geschikt is", aldus de toerisme-expert, die erop wijst dat ook rekening moet worden gehouden met andere gegevens, zoals weersomstandigheden en moeilijkheidsgraad.

"Het is uiteindelijk ook een veiligheidsmaatregel voor het reisbureau", legt Borges uit. Volgens haar is het "zeer zorgwekkend" als er geen risicomanagement is en er geen rekening wordt gehouden met het risico van de toeristische activiteit en de locatie waar deze plaatsvindt.

Tijdens avontuurlijke reizen in Brazilië is het niet ongebruikelijk om een ​​"ontheffing van aansprakelijkheid" van het reisbureau te ontvangen, waarin de dienstverlener probeert zich te onttrekken aan elke schuld als er zich tijdens de activiteit een probleem voordoet. Luiz Del Vigna stelt echter dat dit instrument ongeldig is en in strijd is met de bepalingen van ABNT ISO NBR 21103.

"De wet vereist dat de in de inventarisatie geïdentificeerde risico's worden vermeld. Deze disclaimer bestaat niet, die is absurd. Als je een serieus bedrijf hebt en je je doel bereikt, heb je een document dat alles beschrijft", benadrukt de directeur van Abeta.

De situatie wordt echter ingewikkelder wanneer men rekening houdt met de moeilijkheden bij het toezicht op de implementatie van technische normen door touroperators. Zoals Aylana Borges uitlegt, is het Ministerie van Toerisme verantwoordelijk voor de controle, maar er is geen specifieke identificatie van wie deze controle uitvoert, waardoor de regulering uiteindelijk onder de verantwoordelijkheid van de klachtencommissie valt.

Het probleem wordt verergerd door de wijdverbreide informaliteit. Volgens schattingen van Abeta, in samenwerking met de Anhembi Morumbi Universiteit, waren er vóór de pandemie ongeveer 1500 bedrijven geregistreerd bij het Kadaster als aanbieders van avontuurlijk toerisme. Del Vigna erkent echter dat dit aantal verouderd is en dat de omvang van de informele markt onberekenbaar is.

"Degenen die informeel opereren, zijn buiten de wet. Soms hebben ze hooguit een vergunning van de gemeente, bieden ze avontuurlijk toerisme aan, maar houden ze zich niet aan de wet omdat ze geen beveiligingssysteem hebben," zegt hij. Het certificeren van een bedrijf volgens technische normen, wat in sommige gevallen R$ 20.000 kan kosten, creëert echter beperkingen die niet alleen financieel van aard zijn, want zonder toezicht verzwakt het de sector en creëert het marktverstoringen.

"Een paardrijtocht mag bijvoorbeeld alleen worden aangeboden aan mensen ouder dan 7 jaar. Er zijn gezinnen met kinderen jonger dan 7 jaar die mee willen. Als er iets misgaat met de gecertificeerde aanbieder, wordt hij gearresteerd en zal hij deze gezinnen niet bedienen. Het reisbureau zal dus aangeven wie zich niet aan de regels houdt, om de klant niet te verliezen, aangezien de overheid vooraf geen toezicht houdt", legt hij uit.

Aylana Borges benadrukt dat veiligheid in de toeristische sector een gedeelde verantwoordelijkheid is, waarbij zowel publieke als private beheerders, toeristen en de lokale gemeenschap betrokken zijn. Volgens haar is dit een van de grootste uitdagingen voor de sector in Brazilië.

Bij avontuurlijke reizen staat de toerist voorop. Zij zijn degenen die de reis betalen en die de gevolgen van slecht of niet-bestaand risicomanagement kunnen ondervinden, benadrukt Del Vigna. "Het is essentieel dat de consument erom gaat vragen", zegt de directeur van Abeta.

Een van de belangrijkste kanalen om te controleren of een dienstverlener of ingehuurde gids gereguleerd is, is Cadastur van het Ministerie van Toerisme. Via het online platform kunnen consumenten het register van dienstverleners raadplegen en controleren of de persoon of het bedrijf geregistreerd staat als gereguleerd door de federale overheid.

"Wat betreft het werk van deze professional, kunnen we rekenen op de steun van de wetgeving, die voorziet in inspectie en sancties bij niet-naleving van de wettelijke bepalingen. De professional moet een opleiding hebben gevolgd, geregistreerd zijn en bovendien een identiteitskaart van het Ministerie van Toerisme hebben die de gids identificeert", benadrukt Aylana Borges. Volgens haar is het essentieel dat de toerist de professional vraagt ​​om dit document te tonen.

Del Vigna wijst er ook op dat het raadzaam is om online beoordelingssites te raadplegen, zoals Google zelf, zolang die niet als doorslaggevend worden beschouwd over de kwaliteit van de service. "En vraag om informatie over het beveiligingssysteem. Vraag of het gecertificeerd is – en dat is de gouden vraag," zegt hij.

"De toerist is niet gebonden. Ga je je zoon, kleinzoon of een geliefde op een kabelbaan zetten die een vallei oversteekt op een hoogte van 140 meter en die niet gecertificeerd is?" vraagt ​​hij.

Volgens beide experts spelen toeristen, ondanks een gebrek aan communicatie vanuit de overheid, ook een actieve rol bij het creëren van veiligere ervaringen. "Het is belangrijk om toeristen te informeren: ze moeten begrijpen welk soort toerisme ze graag ondernemen, welke voorzorgsmaatregelen ze moeten nemen, welke risico's erbij komen kijken, welke kanalen ze moeten gebruiken en hoe ze informatie kunnen vinden over het aanbod", concludeert de hoogleraar van de UnB.