Verborgen kosten
'Externaliteiten' verwijzen naar de kosten of baten van de productie van een goed of dienst die niet tot uiting komen in de marktprijs. Negatieve externaliteiten komen veelvuldig voor, waarbij de winst privé is en de kosten door iedereen worden gedeeld. In het geval van ultrabewerkte voedingsmiddelen zijn dat de kosten van de behandeling van patiënten (obesitas, diabetes). In de mode-industrie zijn dat de stapels kleding in een Zuid-Amerikaanse woestijn of in een Afrikaans land. In het geval van energie is dat de opwarming van de aarde. En er zijn nog veel meer voorbeelden.
Maar een realiteit die voor iedereen duidelijk is, is dat de industrie middelen inzet om twijfel te zaaien. Ze beweert dat wetenschappelijke studies onvolledig zijn en dat er meer onderzoek nodig is. Dat oorzaak en gevolg niet zijn aangetoond. Dat er meerdere factoren zijn. Reacties zijn zwak en vertraagd. Individueel en institutioneel verwelkomen we twijfel, wat onze angst wegneemt, in een dagelijks leven dat al zo zijn zorgen met zich meebrengt.
Chemische verbindingen worden langzaam verboden en belastingen maken het rendabeler om een alternatief te vinden of recycling te garanderen. Succesvolle voorbeelden zijn onder meer het Protocol van Montreal, dat de productie van ozonafbrekende chemicaliën verbood, en in Noorwegen de speciale belasting op producenten en distributeurs die niet 95% van de plastic flessen inzamelen.
In de nieuwe virtuele wereld zijn externaliteiten niet alleen fysiek. Naast vervuiling en de energiekosten die gepaard gaan met de productie van gadgets, zijn er ook intellectuele en sociale externaliteiten. Steeds meer studies tonen aan dat we angstiger en ongelukkiger zijn sinds ons sociale leven wordt gevormd door sociale netwerken. De kwaliteit van onze democratie is verslechterd, met een politiek discours dat wordt aangestuurd door algoritmen die bepalen wat we lezen en onze meest basale instincten manipuleren.
Naar aanleiding van beschuldigingen van voormalige Big Tech-medewerkers suggereren studies van artsen en wetenschappers de eerste antwoorden. Verschillende Europese landen overwegen een verbod op het gebruik van mobiele telefoons op scholen (sommige zelfs op middelbare scholen). In de Amerikaanse staat Utah werd in 2024 wetgeving aangenomen om tijdslimieten voor gebruik in te stellen, autoplay, scrollen en automatische meldingen te verbieden en het verplicht te stellen om content in chronologische volgorde weer te geven wanneer de gebruiker minderjarig is. In 2023 hebben 41 Amerikaanse staten Meta aangeklaagd voor het produceren van verslavende apps die specifiek gericht zijn op jongeren (na de openbaarmaking van interne documenten door voormalig Facebook-medewerker Frances Haugen). Een overwinning wordt niet verwacht, aangezien het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft geoordeeld dat de bedrijven die eigenaar zijn van deze platforms niet verantwoordelijk zijn voor de content. In Europa heeft de Europese Commissie een reeks verzoeken om informatie ingediend op grond van de Digital Services Regulation, hoewel dit tot op heden nog niet is weerspiegeld in de manier waarop algoritmen zijn ontworpen.
Het is belangrijk om de reactie te versnellen en te erkennen dat niet alleen kinderen en jongeren baat zouden hebben bij het afschaffen van automatisch afspelen en scrollen, of bij het chronologisch presenteren van content. 18 jaar worden maakt ons immers niet op wonderbaarlijke wijze immuun voor de negatieve effecten van sociale media. Een "avondklok", dat wil zeggen een periode waarin kinderen en jongeren 's avonds niet online kunnen zijn (zoals vastgelegd in de wetgeving van Utah), zou zorgen voor een rustigere slaap en zeker voor een gezondere gezins- en schoolomgeving. Als het al duidelijk is dat een minder digitale school – zonder smartphones (het is goed om te onthouden dat touchscreen-telefoons altijd beschikbaar zijn om contact te maken) en met een zeer beperkt gebruik van televisies en computers – leidt tot betere leer- en gedragsresultaten, waarom stellen we dan actie uit? En als het ideaal is om wetgeving te maken, is het ook mogelijk om actie te ondernemen in onze gemeenschap en op de scholen van onze kinderen. Laten we ons als burgers, ouders en opvoeders mobiliseren, zodat we, terwijl Big Tech winst maakt, niet ten prooi vallen aan deze externaliteit die onze hersenen en het sociale weefsel aantast.
