De nieuwe generatie in Smart Territories

Bij Axians zien we steden als een geïntegreerd ecosysteem van diensten waarin infrastructuur, veiligheid, connectiviteit, data, mobiliteit, gezondheid en onderwijs samenkomen om de kwaliteit van leven van mensen te verbeteren.

Decennialang domineerde het concept van de Smart City de stedelijke verbeelding: technologisch geavanceerde, efficiënte en geautomatiseerde steden. Naarmate de sociale, ecologische en demografische uitdagingen toenemen, wordt echter duidelijk dat technologie alleen niet voldoende is. Zo ontstaat een nieuw paradigma: City as a Service (CaaS) – een model dat mensen centraal stelt in de digitale transformatie van de stad.

In tegenstelling tot de traditionele aanpak, waarbij stedelijke diensten in silo's opereren (mobiliteit, gezondheidszorg, onderwijs), stelt CaaS een geïntegreerde aanpak voor waarbij stedelijke diensten gepersonaliseerd zijn, toegankelijk via intuïtieve digitale platforms en ontworpen op basis van de werkelijke behoeften van burgers. De stad wordt een aanbieder van gepersonaliseerde diensten, toegankelijk via een uniforme digitale interface – een soort 'stedelijk besturingssysteem'.

In de nieuwe generatie steden combineren we technologie, data en design. Deze drie-eenheid stelt ons in staat om effectievere en humanere oplossingen te creëren die dichter bij de realiteit staan van de mensen die in deze gebieden wonen en werken. Denk aan een scenario waarin ouderen via één app aangepast vervoer, thuiszorg en medicijnbezorging kunnen plannen. Of een jong gezin dat bij verhuizing naar een nieuwe wijk automatisch wordt geïdentificeerd voor toegang tot kinderopvang, huisvesting en schoolvervoer.

Voor ons bij Axians zijn dit geen futuristische scenario's, maar reële mogelijkheden, mits we investeren in technologische infrastructuur, interoperabiliteit en procesherontwerp.

Deze transformatie brengt echter aanzienlijke uitdagingen met zich mee: privacy, beveiliging, gelijke toegang en de noodzaak om digitale veerkracht te waarborgen om kritieke storingen te voorkomen. Grootschalige dataverzameling en -analyse vereist transparantie, bescherming van digitale rechten en het bestrijden van algoritmische vooroordelen, met name in geautomatiseerde besluitvormingssystemen.

Een van de grootste uitdagingen is internettoegang en de mogelijkheid om digitale tools te gebruiken. Digitale inclusie is een basisvoorwaarde voor gelijke toegang tot diensten. Meertalige platforms, digitale geletterdheid en universele connectiviteit – met name in openbare gebouwen en sociale woningbouw – zijn fundamentele pijlers.

Het is een complex probleem, omdat we enerzijds te maken hebben met bevolkingsgroei en anderzijds met het welzijn van diezelfde bevolking. Een transformatieve reactie vereist realtime besluitvorming, gebaseerd op concrete informatie – iets dat alleen mogelijk is met interoperabele, veilige en duurzame systemen.

Slimme gebouwen zijn een duidelijk voorbeeld van deze transformatie. Het zijn niet langer alleen fysieke structuren, maar eerder knooppunten van stedelijke diensten, met sensoren, connectiviteit en hybride ruimtes die ruimte bieden aan werken op afstand, maatschappelijke diensten en sociale ondersteuning. Het beheer ervan kan samen met gebruikers worden vormgegeven, wat een meer participatief en effectief bestuur bevordert.

Het Portugese vasteland telt momenteel 581 steden en duizenden dorpen. We kunnen niet over slimme steden praten als we op nationaal niveau al zoveel steden en dorpen hebben. We zouden in plaats daarvan over slimme gebieden moeten praten.

Technologie en data bieden een enorm potentieel om de kwaliteit van leven van mensen te verbeteren. Maar zonder een aanpak die gericht is op inclusie, vergroten we de ongelijkheid en lopen we het risico degenen die het het hardst nodig hebben, in de steek te laten.

We kunnen geen echt slimme steden, dorpen of gehuchten hebben als we de mensen die erin wonen niet begrijpen. De gebieden van de toekomst zullen slim zijn, jazeker, maar het zullen vooral gebieden met mensen zijn.

De auteur schrijft vanuit zijn verantwoordelijkheid voor territoriale ontwikkelingsstrategieën en digitale transformatie in de publieke sector, met de nadruk op toegepaste innovatie, overheidsbeleid en projecten die worden gefinancierd door Europese fondsen.