Zomertoerisme: de zon die schijnt… en ook brandt

Nu het toerisme zijn positie als een van de drijvende krachten achter de Portugese economie consolideert, is het belangrijk om ons af te vragen in hoeverre deze afhankelijkheid wenselijk is. Gegevens van het Nationaal Instituut voor de Statistiek (INE) laten zien dat de toeristische activiteit – inclusief directe en indirecte effecten – in 2023 12,7% van het bruto binnenlands product (bbp) vertegenwoordigde, goed voor een totaalbedrag van € 33,8 miljard. Dit leverde een bijdrage van 1,1 procentpunt aan de reële groei van deze indicator, die 2,3% bedroeg. De accentuering van onze afhankelijkheid is aanzienlijk: in 2021 was de toeristische sector verantwoordelijk voor de creatie van "slechts" 7,8% van onze welvaart.

Het is vermeldenswaard dat de zomer het epicentrum van deze economische vitaliteit is. Tussen juni en september 2024 verwelkomde Portugal meer dan 13 miljoen gasten, waarvan ongeveer twee derde buitenlanders. In slechts vier maanden genereerde de hotelsector bijna 40% van de jaarlijkse omzet. De toeristische zomer creëert echter een waar "golfeffect", dat zo'n 100% ten goede komt aan uiteenlopende sectoren zoals logistiek, verzekeringen, vastgoed en zelfs de technologiesector, die een sterke toename van de vraag naar digitale oplossingen voor reserveringen, mobiliteit en toeristische ervaringen heeft gezien. Deze zomerse impuls is onmiskenbaar de moeite waard. Het creëert banen – ongeveer 7% van het nationale totaal – stimuleert perifere regio's en verhoogt de belastinginkomsten. Het dient ook als een krachtige internationale showcase. Veel bezoekers keren terug naar hun land met een positief beeld van de Portugese gastronomie, ambachten, wijn, gastvrijheid en zelfs innovatie. Deze symbolische export heeft een reële economische waarde.

Tegelijkertijd zou het onverantwoord zijn de bijwerkingen van dit fenomeen te negeren. Ten eerste gezien de onzekere werkgelegenheid die de toeristische sector kenmerkt, en die niet langer genegeerd kan worden. De seizoensinvloeden die het toerisme in Zuid-Europa kenmerken, leiden immers tot fragiele, slecht betaalde relaties die zich in een korte periode concentreren. Dit leidt tot regionale onevenwichtigheden en draagt bij aan de economische instabiliteit van duizenden werknemers. Er is ook nog de kwestie van de infrastructuur. De druk op de openbare diensten in de zomermaanden is soms onhoudbaar. Luchthavens, openbaar vervoer, ziekenhuizen en basisvoorzieningen worden tot het uiterste gedreven. Daarom investeren we ofwel in oversized infrastructuur om aan de piekvraag te voldoen – tegen hoge kosten voor de belastingbetaler – ofwel accepteren we systematische operationele storingen tijdens piekperiodes. Ook de huizenmarkt is zwaar getroffen. De (legitieme) ombouw van woningen tot lokale accommodatie en de massale aankoop van onroerend goed door buitenlanders hebben bijgedragen aan stijgende prijzen en een afname van het aanbod voor bewoners. Deze impact is met name voelbaar in grote steden en toeristische gebieden, waardoor de woningcrisis, die al duizenden Portugezen treft, nog verergert. Tot slot is het belangrijk om te onthouden dat een economie die te afhankelijk is van toerisme kwetsbaar is. De COVID-19-pandemie was een harde les. In 2020 veroorzaakte de bijna volledige afwezigheid van toeristen een gedeeltelijke ineenstorting in verschillende sectoren en legde de risico's van economische monocultuur bloot.

Kortom, de zomer en het toerisme zijn ongetwijfeld krachtige bondgenoten van de Portugese economie. Hun impact is zichtbaar in statistieken, in de regio's en in het dagelijks leven van duizenden werknemers en bedrijven. Het is echter cruciaal dat deze alliantie strategisch wordt bekeken. Te veel vertrouwen op één sector – en één tijdscyclus – stelt het land bloot aan aanzienlijke risico's en beperkt het potentieel voor evenwichtige groei. De uitdaging ligt daarom in het waarborgen dat de positieve economische impact van de zomer ook na september doorwerkt en bijdraagt aan een meer samenhangende, eerlijke en veerkrachtige economie. Investeren in duurzaam toerisme, ontwikkeling van de beroepsbevolking, territoriale herverdeling van de vraag en het creëren van synergieën met andere sectoren zijn mogelijke – en steeds noodzakelijker – wegen. De zomer zal synoniem blijven met zon en zee, maar kan ook symbool komen te staan voor innovatie, cohesie en ontwikkeling op de lange termijn.

LET OP: Dit artikel geeft uitsluitend de mening van de auteur weer en vertegenwoordigt niet het standpunt van de entiteiten waarmee hij samenwerkt.