Verdiepingen boven winkels vaak leeg: plek voor 50.000 woningen

Het is een vreemde tegenstelling. Winkelstraten in de historische stadscentra zijn hartstikke druk, maar op de etages boven de winkels gebeurt bijna niets. Vroeger woonden winkeliers meestal boven hun eigen zaak, maar sinds de opkomst van winkelketens staan veel van deze verdiepingen leeg, of worden gebruikt als opslagruimte.

"Loop 's avonds maar eens door de Amsterdamse Kalverstraat en dan zie je hoe weinig licht er brandt op de verdiepingen boven de winkels", zegt Janny Alberts van vastgoedbedrijf NV Zeedijk.

Volgens Alberts is het in tijden van woningnood niet meer uit te leggen dat zoveel etages leeg blijven op zulke prominente locaties.

De oorzaken van die leegstand zijn verklaarbaar. Winkeliers zitten meestal niet te wachten op woningen boven de winkel, omdat de bewoners door de zaak naar de trap moeten lopen.

In de drukste winkelstraten zijn de trappen naar de eerste verdieping soms zelfs helemaal weggehaald, om zoveel mogelijk etalageruimte en winkeloppervlak op de begane grond te creëren. Het gevolg: lege bovenverdiepingen waar soms al tientallen jaren niemand meer komt.

Door de woningnood komt er steeds meer druk op eigenaren van winkelpanden om de lege verdiepingen geschikt te maken voor bewoning. Onderzoeksbureau Stec heeft berekend dat er ruimte is voor 50.000 tot 70.000 appartementen boven winkels als de pandeigenaren hier serieus werk van zouden maken.

Maar dat is niet zomaar geregeld. Voor de NV Zeedijk is het een proces van jaren om veertien appartementen te realiseren boven de winkels en horeca aan de Oude Brugsteeg in Amsterdam. Vooral het inbouwen van de toegang naar de woningen is complex. "Het is net een puzzel. Technisch lukt het wel om ergens een trap te plaatsen, maar je moet dan ook nog toestemming krijgen van de gemeente, want het gaat vaak om monumenten", zegt Alberts.

En dan zijn er nog andere ingewikkelde eisen die wonen boven winkels lastig maken. Zo moet elk nieuw appartement eigenlijk een bepaalde hoeveelheid lichtinval hebben. Andere gemeenten hanteren de regel dat er per appartement een parkeerplaats op de begane grond moet worden bijgebouwd. Maar daar is in de meeste winkelstraten geen ruimte voor.

"We gaan nu één klein winkeltje in de Oude Brugsteeg opofferen en hier een trap en een lift in bouwen, zodat we vier woningen kunnen realiseren in de omliggende panden", zegt Alberts. "Maar dat vergt dus een enorme investering, en de huurinkomsten van het winkeltje zijn we kwijt."

Veel gemeenten, zoals Delft, Haarlem, Amsterdam en Deventer, kennen daarom subsidieregelingen of andere vormen van hulp waarmee winkelpandeigenaren worden verleid om woningen te realiseren op die lege verdiepingen.

Zo werden in Haarlem in vijf jaar tijd tijd zo'n 200 appartementen boven winkels gerealiseerd dankzij een subsidieregeling van 1 miljoen euro. Ook in Den Haag in winkelcentrum De Passage, het oudste winkelcentrum van Nederland, werden recentelijk nieuwe appartementen gerealiseerd op de etages boven de statige winkelpanden.

In het historisch centrum van Deventer worden twee winkelpanden samengevoegd, zodat er op de nu ongebruikte bovenverdiepingen tien appartementen gebouwd kunnen worden.

In Amsterdam is zelfs een speciale ambtenaar aangesteld die de eigenaren van panden in de winkelstraten aanspreekt op de mogelijkheid tot het inbouwen van woningen.

Maar volgens deskundigen van ING zouden gemeenten vooral iets minder streng moeten zijn als pandeigenaren woningen willen bouwen boven winkels. Zo zouden minder strenge parkeereisen, het eenvoudiger maken van splitsen van panden en versoepelen van welstandsbeleid de doorslag kunnen geven, aldus ING in een recent rapport.