Annelide endemisch in Mexico levert antibacterieel molecuul

▲ Bloedzuigermonsters verzameld in het land en bewaard in het Biologisch Instituut van de UNAM. Foto: Cristina Rodríguez

Eirinet Gómez

Krant La Jornada, dinsdag 11 november 2025, p. 6

Een bacterie die is aangetroffen in een bloedzuiger die endemisch is in Mexico, kan ons helpen bij de strijd tegen antibioticaresistentie, meldt onderzoeker Deyanira Pérez Morales van het Centrum voor Genomische Wetenschappen van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico, waarvan het hoofdkantoor zich bevindt in Cuernavaca, Morelos.

"In bloedzuigers vinden we een bacterie van het geslacht Chryseobacterium die verbindingen produceert met antibacteriële activiteit. Interessant is dat het de groei remt van Staphylococcus aureus , een veel voorkomende pathogene bacterie bij ziekenhuisinfecties die al resistentie vertoont tegen meerdere antibiotica", merkte hij op.

In een interview met La Jornada legde Pérez Morales uit dat antimicrobiële resistentie, "het verlies van effectiviteit van medicijnen (antibiotica, antivirale middelen, antischimmelmiddelen) om infecties te bestrijden", wereldwijd een relevant probleem voor de volksgezondheid vormt.

Hij voegde eraan toe dat het overmatige en onjuiste gebruik van deze medicijnen bij zowel mensen als dieren ervoor heeft gezorgd dat ziekteverwekkers resistent zijn geworden. Hij gaf ook aan dat het een ernstige situatie is, omdat we bijna geen therapeutische opties meer hebben om infectieziekten te behandelen.

"Er zijn al berichten van mensen die zijn overleden omdat ze besmet waren met bacteriën die resistent waren tegen alle antibiotica die op de markt verkrijgbaar waren", waarschuwde hij.

Deze gezondheidscrisis bracht haar ertoe haar wetenschappelijke werk te richten op het zoeken naar nieuwe moleculen met antibacteriële werking in bloedzuigers. "Alle dieren leven in symbiose met miljoenen bacteriën in ons lichaam, maar bloedzuigers zijn anders; hun microbiota bestaat uit maar heel weinig soorten", legde ze uit.

Volgens deze hypothese "zouden hun bacteriën stoffen kunnen produceren die de groei van andere bacteriën verhinderen."

De onderzoeker verzamelde monsters van Haementeria officinalis in de lagune van de gemeente Coroneo in Guanajuato. Eenmaal in het laboratorium nam ze de inhoud van de krop, een deel van de darm, op, identificeerde ongeveer 40 bacteriesoorten en concentreerde zich vervolgens op 10.

Vervolgens kweekte hij deze bacteriën in specifieke media en testte ze tegen pathogene bacteriën met behulp van een inhibitietest (een laboratoriumtest). Wanneer een bloedzuigerbacterie een pathogene bacterie succesvol remt, ontstaat er een 'inhibitiezone' – een zichtbaar gebied waar de schadelijke bacterie niet kan groeien.

Om de bacteriën die uit de bloedzuigers waren gehaald te identificeren, haalden ze hun DNA eruit en versterkten ze het 16S-gen. Met deze test kunnen ze bepalen tot welk geslacht elke bacterie behoort. Zo ontdekten ze Chryseobacterium , dat antibacteriële activiteit vertoonde tegen Staphylococcus aureus , een bacterie die een breed scala aan ziekten kan veroorzaken.

"Het meest interessante is dat het klinische stammen van methicilline-resistente Staphylococcus aureus remde", benadrukte de academicus.

Deze stammen worden door de Wereldgezondheidsorganisatie aangemerkt als prioritaire ziekteverwekkers voor onderzoek en ontwikkeling van nieuwe antibiotica. "Het is dringend noodzakelijk om nieuwe moleculen te vinden die de groei van deze resistente stammen remmen", benadrukte Pérez Morales, voor wie deze ontdekking belangrijk is omdat het een eeuwenoude praktijk nieuw leven inblaast: "het medicinale gebruik van bloedzuigers in landen als Egypte of Griekenland" vanuit een modern perspectief.

"In dit geval hebben we het over het gebruik van een natuurlijke hulpbron uit Mexico, de endemische bloedzuiger, waarin een antibacterieel molecuul is geïdentificeerd", benadrukte hij.

Op basis van deze ontdekking werkt Pérez Morales nu samen met zijn masterstudente Brianda Hernández aan de isolatie van het molecuul om de cytotoxiciteit ervan te bestuderen. Eerst in laboratoriumlarven en in de toekomst in menselijke cellen.

"Deze stap is cruciaal als we het willen testen als een nieuw molecuul om infectieziekten bij mensen te bestrijden", legt de wetenschapper uit.

Een mogelijke extra toepassing, voegde hij toe, zou kunnen zijn als ontsmettingsmiddel om antibioticaresistente bacteriën op oppervlakken of op boerderijen te elimineren waar ook langdurig aanwezige pathogenen zijn aangetroffen.

"Als de effectiviteit en veiligheid ervan worden bevestigd, kan dit molecuul een nieuw pad openen in de strijd tegen antibioticaresistentie", concludeerde hij.

Eirinet Gómez

Krant La Jornada, dinsdag 11 november 2025, p. 6

De bloedzuiger is een onverwachte bondgenoot geworden in het begrijpen van de werking van het menselijk brein. Zijn neuronen, die vergelijkbare mechanismen en genen delen met die van ons die gedurende de evolutie behouden zijn gebleven, stellen ons in staat om live te observeren hoe serotonine, een belangrijke neurotransmitter die stemming, slaap, emoties en aandacht reguleert, vrijkomt.

José Arturo Laguna Macías, doctoraalstudent biomedische wetenschappen aan het Instituut voor Celfysiologie van de UNAM, legde uit dat ze dankzij deze ongewervelden stap voor stap het complexe proces van de communicatie van neuronen konden bestuderen en beter konden begrijpen hoe hersenactiviteit wordt georganiseerd.

In een interview met La Jornada legde hij uit dat ze bij dit onderzoek gebruik maakten van bloedzuigers omdat ze kleine, functionele 'onderdelen' gemeen hebben, zoals ionenkanalen die de doorgang van moleculen mogelijk maken, calciumsensoren en vesikelfusie-apparatuur, om er maar een paar te noemen.

Serotonine-afgifte

Het zenuwstelsel van de bloedzuiger is, in tegenstelling tot dat van ons en zoogdieren, verdeeld in 21 ganglia, verbonden door zenuwstrengen die als een kralensnoer van de kop tot de staart van het dier lopen. Elk ganglion bevat 400 neuronen met een stereotypische verdeling, waardoor het gemakkelijk is om een ​​paar grote, serotonerge Retzius-neuronen te onderscheiden (vernoemd naar hun ontdekker, Gustaf Retzius).

“Deze neuronen zijn ideaal om te observeren hoe serotonine wordt vrijgegeven uit het soma (het lichaam van de neuron), omdat we ze kunnen extraheren en in kweek kunnen houden, ze kunnen stimuleren, hun activiteit kunnen registreren en oplossingen kunnen injecteren terwijl we ze onder een microscoop observeren.”

Dankzij het eerste laboratoriumonderzoek konden ze deze afgifteroute vanuit het soma en de belangrijkste componenten ervan in kaart brengen. Deze route is afhankelijk van calcium en vereist de mobilisatie van de componenten. Lagunas Macías richt zich nu op het identificeren van de eiwitten die de afgifte van serotonine vanuit het somatische membraan uitvoeren.

"Eiwitten zijn als gereedschappen die de cel op basis van een gen aanmaakt, en elk daarvan voert een specifieke taak uit, bijvoorbeeld het detecteren van calcium, het verplaatsen van blaasjes, het verbinden van membranen. De volgende stap is om van het niveau van gereedschappen naar dat van instructies te gaan: uitzoeken welke genen en welke signaalroutes elke fase van het proces coördineren en wanneer ze worden aan- of uitgezet als reactie op verschillende signalen", legde hij uit.

Door dit type neuronale communicatie te definiëren, kunnen we volgens de onderzoeker beter begrijpen hoe de hersenen hun toestand reguleren en de wereld waarnemen.