“Bloedzuigers zijn bondgenoten van de geneeskunde, maar in Mexico worden ze niet gebruikt vanwege vooroordelen.”

▲ Bloedzuigerspecimens uit de Nationale Helminthencollectie, Instituut voor Biologie, Nationale Autonome Universiteit van Mexico. Foto: Cristina Rodríguez

Eirinet Gómez

Krant La Jornada, dinsdag 11 november 2025, p. 5

Bloedzuigers staan ​​bekend om hun effectiviteit bij het toepassen van enten in landen als Turkije, Spanje, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. In Mexico blijft de toepassing ervan echter gemarginaliseerd vanwege vooroordelen, gebrek aan kennis en gebrek aan regelgeving.

"Als je het erover hebt, kan dat afstoting veroorzaken, maar als weefsel verstopt raakt en het ontvangen bloed niet meer kan afvoeren, is er geen medicijn of chirurgische ingreep die het effect van een bloedzuiger kan evenaren", zegt Luis Rodrigo Reynoso, een reconstructief plastisch chirurg.

Vanuit een ziekenhuis in Peru, aan het einde van een operatiedag, beantwoordde Rodrigo Reynoso de oproep van La Jornada. "Ik ben waarschijnlijk de enige chirurg in Mexico die bloedzuigers gebruikt," merkt hij op, en legt vervolgens uit dat hij de praktijk tijdens zijn opleiding in Turkije heeft ontdekt.

Nadat hij hun effectiviteit had bevestigd, en als onderdeel van zijn proefschrift, besloot hij te onderzoeken hoe ze hier konden worden toegepast. Deze zoektocht bracht hem ertoe contact op te nemen met Alejandro Francisco Oceguera Figueroa van het Instituut voor Biologie van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM), die zich toelegt op de studie van deze organismen.

“Ik heb gezocht naar lokale soorten, maar de soorten die we hier hebben, verbruiken heel weinig bloed, minder dan een milliliter, waardoor ze klinisch inefficiënt zijn”, legt hij uit.

Bloedzuigers zijn wormen die behoren tot de groep van de ringwormen, ook wel segmentwormen genoemd. Van de meer dan 600 bestaande soorten is Hirudo medicinalis – afkomstig uit Europa, Azië en Noord-Afrika – de meest gebruikte soort in de geneeskunde, omdat hij tot wel 10 milliliter bloed kan consumeren.

Het therapeutische gebruik ervan gaat terug tot oude beschavingen in Egypte, Mesopotamië en het klassieke Rome, en ging door tot de 20e eeuw, toen wetenschappelijke vooruitgang leidde tot een terugval. In de jaren zestig leidde een beter begrip van de eigenschappen van het speeksel echter tot een herintroductie ervan in de medische praktijk.

In de jaren 80 en 90 gebruikten pioniers in de reconstructieve chirurgie ze om succesvolle transplantaten te realiseren. Tegen 2000 was het gebruik ervan uitgebreid naar de behandeling van artrose, reumatoïde artritis en degeneratieve artritis in Zweden, Spanje en de Verenigde Staten.

Bij re-implantaties van oren, vingers en huidfragmenten komt het vaak voor dat er niet genoeg aderen zijn om het gebied te voeden en te draineren, legde Rodrigo Reynoso uit. Hierdoor ontstaat congestie, lopen de ledematen risico en wordt de gezondheid van de patiënt in gevaar gebracht.

Daar fungeren de bloedzuigers als een levend drainagesysteem: wanneer ze op het getransplanteerde gebied worden geplaatst, maken ze contact met hun zuignappen en beginnen ze bloed te zuigen. Dit vermindert de ontsteking en zorgt ervoor dat het weefsel zuurstof kan opnemen. Bovendien scheiden ze een anticoagulans af via hun speeksel.

"Zodra de bloedzuiger vol is, laat hij automatisch los van de patiënt, maar hij laat nog enige tijd een anticoagulerende werking op het weefsel achter. Dit is zeer gunstig, omdat het gebied dan blijft draineren, niet verstopt raakt en niet afsterft."

Na 10 jaar ervaring en meer dan 20 operaties waarbij hij bloedzuigers gebruikte, benadrukte Rodrigo Reynoso drie succesvolle klinische gevallen: de reïmplantatie van een oor bij een patiënt - een moeilijk gebied vanwege de stolling van de bloedvaten -, de transplantatie van een teen in de hand na een ongeval en de reconstructie van een neus na een paardenbeet.

"Normaal gesproken wordt deze therapie zo'n vijf tot zeven dagen toegepast, totdat het lichaam weer nieuwe bloedcirculatie op gang brengt", legt hij uit.

Ze hebben regelgeving en protocollen nodig

De deskundige op het gebied van reconstructieve chirurgie wijst erop dat in landen waar het gebruik populair is geworden, zoals de Verenigde Staten, de uitvoering ervan gereguleerd is en dat er protocollen zijn waarin alles is vastgelegd, van het gebruik van laboratoriumbloedzuigers en de medische toepassing ervan, tot de verbranding na gebruik.

"Een van de grootste risico's is infectie op de plek waar de bloedzuiger wordt geplaatst, omdat ze bacteriën in hun maag dragen die uit het spijsverteringskanaal kunnen ontsnappen en de flap kunnen besmetten." Om dit probleem aan te pakken, wordt een profylactisch antibioticum toegediend, benadrukt hij.

Hij vermeldt dat tijdens het aanbrengen van bloedzuigers ze zich meestal vanzelf loslaten zodra ze vol zijn – na 15 tot 30 minuten – maar als dit niet gebeurt of als u het zuigen wilt onderbreken, moet u er een druppel zeepsop of alcohol op doen, “trek ze er nooit af, want de zuignappen kunnen blijven vastzitten en een infectie veroorzaken.”

In Mexico, zo klaagde Rodrigo Reynoso, blijft het gebruik van bloedzuigers marginaal vanwege drie obstakels: er zijn geen kwekerijen, geen protocollen en geen regelgeving. "Toen ik ze formeel wilde invoeren, hielden het Ministerie van Milieu en Natuurlijke Hulpbronnen en de Federale Commissie voor Bescherming tegen Sanitaire Risico's me tegen omdat ze dachten dat ik een exotische soort wilde uitzetten", herinnerde hij zich.

De chirurg benadrukt de noodzaak van hervormingen in de wetgeving, zodat ze erkend worden als medische hulpmiddelen en vastgelegd wordt wie ze mag gebruiken en wat de protocollen voor het gebruik ervan zijn.

Een andere barrière die overwonnen moet worden, is culturele weerstand. Wanneer de patiënt geconfronteerd wordt met de noodzaak om bloedzuigers te gebruiken, is de eerste reactie er een van afwijzing. "Ze vinden het walgelijk, maar ik laat ze succesverhalen zien, leg uit dat de bloedzuigers uit een laboratorium komen en schets het volledige protocol voor het gebruik ervan, en dan gaan ze akkoord," zegt hij.

"Als ze zien dat alleen een bloedzuiger hun oor of vinger kan redden, veranderen ze van gedachten", voegt hij toe.

Rodrigo Reynoso pleit ervoor dat de Algemene Gezondheidsraad en het Ministerie van Volksgezondheid, in samenwerking met medische verenigingen, wetswijzigingen doorvoeren die de oprichting van officieel erkende bloedzuigerboerderijen aanmoedigen en medische opleidingen bevorderen.

"Hopelijk zullen we ze op een dag niet langer als larven zien, maar als bondgenoten van de geneeskunde", besloot de chirurg.

▲ Bloedzuigermonsters verzameld in het land en bewaard in het Biologisch Instituut van de UNAM. Foto: Cristina Rodríguez

Eirinet Gómez

Krant La Jornada, dinsdag 11 november 2025, p. 6

Een bacterie die is aangetroffen in een bloedzuiger die endemisch is in Mexico, kan ons helpen bij de strijd tegen antibioticaresistentie, meldt onderzoeker Deyanira Pérez Morales van het Centrum voor Genomische Wetenschappen van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico, waarvan het hoofdkantoor zich bevindt in Cuernavaca, Morelos.

"In bloedzuigers vinden we een bacterie van het geslacht Chryseobacterium die verbindingen produceert met antibacteriële activiteit. Interessant is dat het de groei remt van Staphylococcus aureus , een veel voorkomende pathogene bacterie bij ziekenhuisinfecties die al resistentie vertoont tegen meerdere antibiotica", merkte hij op.

In een interview met La Jornada legde Pérez Morales uit dat antimicrobiële resistentie, "het verlies van effectiviteit van medicijnen (antibiotica, antivirale middelen, antischimmelmiddelen) om infecties te bestrijden", wereldwijd een relevant probleem voor de volksgezondheid vormt.

Hij voegde eraan toe dat het overmatige en onjuiste gebruik van deze medicijnen bij zowel mensen als dieren ervoor heeft gezorgd dat ziekteverwekkers resistent zijn geworden. Hij gaf ook aan dat het een ernstige situatie is, omdat we bijna geen therapeutische opties meer hebben om infectieziekten te behandelen.

"Er zijn al berichten van mensen die zijn overleden omdat ze besmet waren met bacteriën die resistent waren tegen alle antibiotica die op de markt verkrijgbaar waren", waarschuwde hij.

Deze gezondheidscrisis bracht haar ertoe haar wetenschappelijke werk te richten op het zoeken naar nieuwe moleculen met antibacteriële werking in bloedzuigers. "Alle dieren leven in symbiose met miljoenen bacteriën in ons lichaam, maar bloedzuigers zijn anders; hun microbiota bestaat uit maar heel weinig soorten", legde ze uit.

Volgens deze hypothese "zouden hun bacteriën stoffen kunnen produceren die de groei van andere bacteriën verhinderen."

De onderzoeker verzamelde monsters van Haementeria officinalis in de lagune van de gemeente Coroneo in Guanajuato. Eenmaal in het laboratorium nam ze de inhoud van de krop, een deel van de darm, op, identificeerde ongeveer 40 bacteriesoorten en concentreerde zich vervolgens op 10.

Vervolgens kweekte hij deze bacteriën in specifieke media en testte ze tegen pathogene bacteriën met behulp van een inhibitietest (een laboratoriumtest). Wanneer een bloedzuigerbacterie een pathogene bacterie succesvol remt, ontstaat er een 'inhibitiezone' – een zichtbaar gebied waar de schadelijke bacterie niet kan groeien.

Om de bacteriën die uit de bloedzuigers waren gehaald te identificeren, haalden ze hun DNA eruit en versterkten ze het 16S-gen. Met deze test kunnen ze bepalen tot welk geslacht elke bacterie behoort. Zo ontdekten ze Chryseobacterium , dat antibacteriële activiteit vertoonde tegen Staphylococcus aureus , een bacterie die een breed scala aan ziekten kan veroorzaken.

"Het meest interessante is dat het klinische stammen van methicilline-resistente Staphylococcus aureus remde", benadrukte de academicus.

Deze stammen worden door de Wereldgezondheidsorganisatie aangemerkt als prioritaire ziekteverwekkers voor onderzoek en ontwikkeling van nieuwe antibiotica. "Het is dringend noodzakelijk om nieuwe moleculen te vinden die de groei van deze resistente stammen remmen", benadrukte Pérez Morales, voor wie deze ontdekking belangrijk is omdat het een eeuwenoude praktijk nieuw leven inblaast: "het medicinale gebruik van bloedzuigers in landen als Egypte of Griekenland" vanuit een modern perspectief.

"In dit geval hebben we het over het gebruik van een natuurlijke hulpbron uit Mexico, de endemische bloedzuiger, waarin een antibacterieel molecuul is geïdentificeerd", benadrukte hij.

Op basis van deze ontdekking werkt Pérez Morales nu samen met zijn masterstudente Brianda Hernández aan de isolatie van het molecuul om de cytotoxiciteit ervan te bestuderen. Eerst in laboratoriumlarven en in de toekomst in menselijke cellen.

"Deze stap is cruciaal als we het willen testen als een nieuw molecuul om infectieziekten bij mensen te bestrijden", legt de wetenschapper uit.

Een mogelijke extra toepassing, voegde hij toe, zou kunnen zijn als ontsmettingsmiddel om antibioticaresistente bacteriën op oppervlakken of op boerderijen te elimineren waar ook langdurig aanwezige pathogenen zijn aangetroffen.

"Als de effectiviteit en veiligheid ervan worden bevestigd, kan dit molecuul een nieuw pad openen in de strijd tegen antibioticaresistentie", concludeerde hij.

Eirinet Gómez

Krant La Jornada, dinsdag 11 november 2025, p. 6

De bloedzuiger is een onverwachte bondgenoot geworden in het begrijpen van de werking van het menselijk brein. Zijn neuronen, die vergelijkbare mechanismen en genen delen met die van ons die gedurende de evolutie behouden zijn gebleven, stellen ons in staat om live te observeren hoe serotonine, een belangrijke neurotransmitter die stemming, slaap, emoties en aandacht reguleert, vrijkomt.

José Arturo Laguna Macías, doctoraalstudent biomedische wetenschappen aan het Instituut voor Celfysiologie van de UNAM, legde uit dat ze dankzij deze ongewervelden stap voor stap het complexe proces van de communicatie van neuronen konden bestuderen en beter konden begrijpen hoe hersenactiviteit wordt georganiseerd.

In een interview met La Jornada legde hij uit dat ze bij dit onderzoek gebruik maakten van bloedzuigers omdat ze kleine, functionele 'onderdelen' gemeen hebben, zoals ionenkanalen die de doorgang van moleculen mogelijk maken, calciumsensoren en vesikelfusie-apparatuur, om er maar een paar te noemen.

Serotonine-afgifte

Het zenuwstelsel van de bloedzuiger is, in tegenstelling tot dat van ons en zoogdieren, verdeeld in 21 ganglia, verbonden door zenuwstrengen die als een kralensnoer van de kop tot de staart van het dier lopen. Elk ganglion bevat 400 neuronen met een stereotypische verdeling, waardoor het gemakkelijk is om een ​​paar grote, serotonerge Retzius-neuronen te onderscheiden (vernoemd naar hun ontdekker, Gustaf Retzius).

“Deze neuronen zijn ideaal om te observeren hoe serotonine wordt vrijgegeven uit het soma (het lichaam van de neuron), omdat we ze kunnen extraheren en in kweek kunnen houden, ze kunnen stimuleren, hun activiteit kunnen registreren en oplossingen kunnen injecteren terwijl we ze onder een microscoop observeren.”

Dankzij het eerste laboratoriumonderzoek konden ze deze afgifteroute vanuit het soma en de belangrijkste componenten ervan in kaart brengen. Deze route is afhankelijk van calcium en vereist de mobilisatie van de componenten. Lagunas Macías richt zich nu op het identificeren van de eiwitten die de afgifte van serotonine vanuit het somatische membraan uitvoeren.

"Eiwitten zijn als gereedschappen die de cel op basis van een gen aanmaakt, en elk daarvan voert een specifieke taak uit, bijvoorbeeld het detecteren van calcium, het verplaatsen van blaasjes, het verbinden van membranen. De volgende stap is om van het niveau van gereedschappen naar dat van instructies te gaan: uitzoeken welke genen en welke signaalroutes elke fase van het proces coördineren en wanneer ze worden aan- of uitgezet als reactie op verschillende signalen", legde hij uit.

Door dit type neuronale communicatie te definiëren, kunnen we volgens de onderzoeker beter begrijpen hoe de hersenen hun toestand reguleren en de wereld waarnemen.