Tientallen miljoenen Chinezen verdrinken in de schulden.

Als percentage van het Chinese bbp is de huishoudschuld gestegen van minder dan 11% in 2006 tot meer dan 60% vandaag de dag, dicht bij de niveaus van rijke landen. Tot de kredietverstrekkers behoren staatsbanken en technologieplatforms. Volgens onderzoeksbureau Gavekal Dragonomics zouden er vandaag de dag tussen de 25 en 34 miljoen mensen in gebreke kunnen blijven. Als alleen degenen die een betalingsachterstand hebben worden meegerekend, zou het totaal tussen de 61 en 83 miljoen kunnen liggen; dat wil zeggen tussen de 5% en 7% van de totale bevolking van 15 jaar en ouder. In beide categorieën zijn deze cijfers twee keer zo hoog als vijf jaar geleden, schat het bedrijf. Tegen de achtergrond van een hoge jeugdwerkloosheid en een inzakkende huizenmarkt zal de situatie waarschijnlijk verslechteren.

In China blijft het omgaan met persoonlijke schulden gênant en ongebruikelijk. En de overheid heeft moeite om een handje te helpen, omdat ze gepreoccupeerd is met het aanpakken van de schuldenlast in het hele systeem: de schulden van lokale overheden blijven pijnlijk hoog; en de bedrijfsschuld is oncomfortabel hoog. De huishoudschuld is een andere zorg. Deze vormt geen onmiddellijke bedreiging voor de financiële stabiliteit, maar drukt steeds meer op het gedrag van de middenklasse, remt hun bestedingen en ondermijnt het geloof in steeds toenemende welvaart dat de Communistische Partij cruciaal acht voor het behoud van haar macht.

Chinese huishoudens hebben een buffer: volgens JP Morgan bedroeg hun spaargeld/besteedbaar inkomen in 2023 over het algemeen bijna 32%. Dat is veel hoger dan het percentage van minder dan 3% dat in de Verenigde Staten werd geregistreerd in de jaren voorafgaand aan de wereldwijde financiële crisis van 2007. In de jaren van economische groei leek geld lenen voor een woning echter een veilige gok, vooral omdat er voldoende en stabiele banen waren. Mensen raakten gewend om geld uit te geven dat ze leenden bij grote online kredietverstrekkers zoals Alipay en WeBank. Anderen sloten leningen af om te investeren in familiebedrijven. Toen, in 2020, kwamen de lockdowns als gevolg van COVID-19, en het jaar daarop het begin van de huizencrisis. Wat de oorzaak ook was, het resultaat voor velen was schuldenproblemen en interacties met cuigou, oftewel "drukhonden" (d.w.z. agressieve incassobureaus).

Laten we beginnen met de vastgoedsector. Hypotheekleningen waren vorig jaar goed voor 65% van de leningen aan huishoudens (exclusief zakelijke leningen). De meeste hypotheken worden verstrekt door staatsbanken, die voorzichtig moeten zijn met het terugvorderen van geld van mensen die niet kunnen betalen. Het aantal in beslag genomen woningen dat vorig jaar werd geveild, bedroeg 366.000, iets hoger dan de 364.000 die in 2023 werden verwacht, aldus China Index Academy, een particulier onderzoeksbureau. Het aantal mensen dat hun hypotheek niet kan betalen, zou veel sneller kunnen groeien. Toezichthouders zijn op hun hoede voor agressieve executieverkopen die gericht zijn op de primaire woningen van mensen, uit angst voor het uitbreken van publieke protesten. En banken hebben mogelijk nog een ander probleem. In zo'n sombere huidige markt kan het veilen van een woning de hypotheek niet terugvorderen. Online kredietverstrekkers, die een kleiner deel van de hypotheken aanbieden, kunnen veel lastiger zijn om hun geld terug te krijgen.

Verkwisters vormen een andere groep in de problemen. Lily, een millennial uit Shanghai, kreeg schulden toen haar werkgever, een softwarebedrijf, haar salaris niet meer betaalde vanwege de eigen cashflowproblemen. Ze had een schuld van 30.000 yuan bij online kredietverstrekkers. Om rond te komen, is ze overgestapt op het te gelde maken van haar schuld en gebruikt ze de verhalen over haar ondergang als een manier om geld te verdienen als influencer. Lily beschrijft haar moeilijkheden als schuldenaar in korte video's op sociale media, maar ze heeft nog geen succes geboekt. Sommige van de populairste video's hebben honderdduizenden volgers. "Sommige mensen concurreren zelfs met elkaar: 'Ik ben 10 miljoen yuan schuldig; ik ben 100 miljoen yuan schuldig'", zegt ze.

Denk nu eens aan schulden gerelateerd aan investeringen. Bai had een zeer succesvol onderwijsbedrijf in Hangzhou en nam persoonlijke leningen ter waarde van miljoenen yuan om erin te investeren. Veel Chinezen lenen geld om familiebedrijven te stimuleren, en kredietverstrekkers eisen vaak persoonlijke garanties, waardoor huishoudens risico lopen als de projecten mislukken.

Op het hoogtepunt bood Bai's bedrijf privélessen aan tussen de 50.000 en 60.000 leerlingen aan op zo'n dertig locaties, goed voor een jaaromzet van 100 tot 200 miljoen yuan (€ 12 miljoen tot € 24 miljoen). Toen kwam COVID-19 en de politieke campagne tegen privélessen. Bai moest zijn huis en auto verkopen om zijn schulden af te lossen.

Ze zegt dat de omgang met de banken het gemakkelijkst was. De overheid drong er bij hen op aan om mild te zijn voor schuldenaren wier bedrijven door de pandemie waren getroffen, en ze stemden ermee in om tienduizenden yuan aan rente kwijt te schelden. Het moeilijkste was de onderhandelingen met de incassobureaus die waren ingehuurd door de online kredietverstrekkers van wie ze geld had geleend voor persoonlijk gebruik. Ze belden haar, haar vrienden en haar familie herhaaldelijk, vaak vanaf verschillende telefoons, zodat ze niet geblokkeerd konden worden. Bai is vooral woedend over de intimidatie van haar ouders. "In China", legt ze uit, "vertellen we onze ouders meestal geen slecht nieuws, dus ze waren erg aangedaan." Bai raakte in een depressie en overwoog zelfmoord. Haar man scheidde van haar.

In China zijn de regels voor incasso nieuw en worden ze niet overal even goed gehandhaafd. In plaats van Bai te helpen, plaatste een rechtbank haar op een zwarte lijst voor "sociaal krediet", wat betekende dat ze niet langer met het vliegtuig kon reizen, geen hogesnelheidstreinen kon nemen en niet in luxe hotels kon verblijven.

En waar kunnen schuldenaren hulp vinden? Er zijn steeds meer online ondersteuningsgroepen voor hen. Jiaqi Guo van de Universiteit van Turku in Finland bestudeerde zo'n groep, de Debtors' Alliance, opgericht op het socialemediaplatform Douban. De organisatie, opgericht in 2019, heeft nu meer dan 60.000 leden. Guo zegt dat gebruikers het vaak hebben over shesi, wat 'sociale dood' betekent. De term verwijst naar de vernietiging van relaties door 'contactbombardement', zoals ze doen tijdens telefoontjes van incassobureaus.

Lees ook Het enorme en geavanceerde multinationale online oplichtingsbedrijf De Econoom

Nu het aantal mensen met schulden toeneemt, probeert de overheid een beetje begrip te tonen voor hun situatie. Vorig jaar verbood ze incassobureaus om met geweld te dreigen, beledigende taal te gebruiken of mensen op ongepaste momenten te bellen. Kredietverstrekkers werden er ook aan herinnerd om persoonlijke informatie te beschermen (waarschijnlijk om misbruik van contactgegevens te voorkomen). De regels voor gegevensbescherming worden in China echter laks gehandhaafd. Klachten op het schuldenforum wijzen erop dat er weinig verandering is in het dreigende en opdringerige gedrag van incassobureaus.

Een hervorming die zou kunnen helpen, is de invoering van een wet op persoonlijk faillissement, vergelijkbaar met die in rijke landen, om schuldenaren te beschermen tegen vorderingen die hen berooid achterlaten. Het ontbreken van dergelijke wetgeving heeft de groei van online kredietverstrekkers aangewakkerd die leningen met hoge rente aanbieden aan wanhopige wanbetalers. In 2021 werd Shenzhen de eerste stad die een wet op persoonlijk faillissement invoerde. De implementatie ervan is echter terughoudend. Eind september 2024 hadden meer dan 2700 mensen bescherming aangevraagd, maar de rechtbanken hadden slechts ongeveer 10% van de zaken in behandeling genomen. Ook andere plaatsen zijn soortgelijke proefprogramma's gestart. De overheid lijkt echter geen haast te hebben: schuldeisers zijn vaak grote staatsbedrijven. Ambtenaren maken zich zorgen dat een nationale wet zou kunnen leiden tot roekeloze uitgaven of speculatieve investeringen.

© 2025 The Economist Newspaper Limited. Alle rechten voorbehouden.

Vertaling: Juan Gabriel López Guix