Vergeet het gouden tijdperk, Gianni: het WK voor clubs brengt het voetbal naar een duister tijdperk

Het WK voor clubs, opgericht door FIFA-voorzitter Gianni Infantino, eindigt met de finale tussen Paris Saint-Germain en Chelsea. De afgelopen vijf weken hebben laten zien hoe een visioen een dystopie kan worden.

Donald Trump zal dat niet missen. De Amerikaanse president is immers een echte voetbalfan. Hij zal er dus zeker bij zijn wanneer het begin van het "gouden tijdperk" van het voetbal ten einde komt met de finale tussen Chelsea en Paris Saint-Germain (21.00 uur/DAZN en in de liveticker op ntv.de) . Aanstaande zondag eindigt het eerste FIFA-wereldkampioenschap voor clubs, waaraan 32 clubs deelnemen. De finale is in New Jersey. Iedereen is erbij, ook voor de fantastische rustshow van 15 minuten hoog boven het veld. Nog zo'n innovatie die met veel enthousiasme zal worden becommentarieerd en besproken. Elke interactie is een goede interactie.

In de PR-taal van FIFA klinkt het als volgt: "Aanstaande zondag wordt New York/New Jersey een wereldwijde hotspot voor voetbal en muziek. De langverwachte finale van de FIFA Club World Cup™ tussen Chelsea FC en Paris Saint-Germain in het MetLife Stadium biedt fans voetbal van wereldklasse en een non-stop spektakel van meer dan vier uur." Dit wordt gevolgd door uitgebreide uitleg, citaten en woorden over liefde en muziek. Vervolgens staat er: "Alle programma's van de dag worden afgesloten met een feestelijke medaille-uitreiking voor de eerste winnaar van de nieuwe FIFA Club World Cup™, een finale die de betekenis van clubvoetbal opnieuw definieert."

Met deze bekroning komt er een einde aan de "meest succesvolle clubcompetitie ter wereld" tot nu toe. Dat beweerde FIFA-voorzitter Gianni Infantino, die soms geneigd is tot overdrijving, zaterdag tijdens een mediaronde in de Trump Tower. Verschillende FIFA-legendes stonden naast hem opgesteld.

Het verhaal van het einde van Europa

Voor voetbalfans in Duitsland komen er zondag vijf weken vol achtergrondgeluid uit een van de drie gastlanden van het WK 2026 ten einde. Ze wilden eigenlijk alleen het transfernieuws en de toernooien voor Onder-21 en vrouwen volgen. Als ze überhaupt iets wilden zien. Soms is geen voetbal eigenlijk best goed. Hoe alles aantrekkelijker is als het er niet constant is.

Het WK voor clubs was, dat kunnen we gerust zeggen, een toernooi dat de harten van de fans in Duitsland nooit heeft veroverd. Het werd niet afgewezen omdat het nieuw was, maar omdat het werd gezien als het hoogtepunt van een megalomanie die het publiek steeds meer begon te verontrusten. Het fantastische idee om het beste clubteam ter wereld te vinden in een echt toernooi met teams van over de hele wereld ontaardde in een toernooi vol hebzucht, politiek en reprimandes. Dit alles botste met de toch al bestaande ontevredenheid van het publiek over de instituties en invloedrijke spelers van het spel.

De klacht van de Duitse clubvertegenwoordigers was luid, duidelijk en onmiskenbaar: de fans in Duitsland, maar ook in Engeland, zouden geïnteresseerd moeten zijn in het toernooi. Anders, wat? Er kwam geen antwoord. Alleen context: Alles behalve enthousiasme was Europese arrogantie. Europa moet eindelijk beseffen dat voetbal niet alleen van Europa is, maar van alle mensen ter wereld.

Het was een verhaal vergelijkbaar met dat waar Gianni Infantino naar had verwezen aan het einde van het WK 2022 in Qatar. Verwoord door de FIFA-voorzitter, was het een gewelddadige daad in Qatar. Hij had het Europese voetbal de grond in geboord. Verwoord door de Europese clubvertegenwoordigers, was het een zeer zwak en bovendien zeer vreemd verhaal. Ging het hier nog steeds om de belangen van de clubs en hun supporters?

Een korte geschiedenis van de machtsovername

Het is veelzeggend dat Paris Saint-Germain, een team dat deze tegenstelling tussen prachtig voetbal en de allesomvattende vernietiging van het oude spel belichaamt, op het punt staat zijn hoogtepunt te bereiken. De club is een wereldwijd marketingbedrijf, gefinancierd door Qatar. Maar nu maakt het ook op het veld de belofte waar die het merk PSG, met zijn vele gezichten en streetwear, door de jaren heen buiten het veld heeft waargemaakt.

Paris Saint-Germain zette met de toetreding van Qatar buiten Engeland begin jaren 2010 de toon voor staatsinvloed op de voetbalmarkt. In Engeland opende de laatste tegenstander Chelsea, met Roman Abramovich, in de jaren 2000 de deur, wat vervolgens leidde tot de betrokkenheid van de Verenigde Arabische Emiraten bij Manchester City en, veel later, de betrokkenheid van Saoedi-Arabië bij Newcastle. Amerikaanse investeerdersgroepen in heel Europa sloten zich bij hen aan, zoals Fenway bij Liverpool, RedBird CapitalPartner bij Milan en Abramovichs opvolger Todd Boehly bij Clearlake Capital bij Chelsea. Ze verdelen de topclubs onderling.

Voetbal als machtsinstrument

Op federaal niveau is het niet anders: Infantino en zijn medestanders in de continentale bonden hebben het voetbal allang overgedragen aan de zorg van die tegenstanders die het spel tot de laatste emotie uithollen en het later achteloos weggooien. De moderne heersers van het spel gebruiken de passie van hun fans als machtsmiddel. Eenmaal toegewijd aan voetbal, is het moeilijk om te ontsnappen aan deze soap met zijn talloze live-evenementen. Ze gebruiken clubs om zichtbaarheid te verwerven. Ze gebruiken sport om hun maatschappelijke positie intern te verzekeren. Ze worden zichtbaar, tonen kracht en ontlopen de gevolgen van hun daden.

Dit alles geldt voor Qatar (met Paris Saint-Germain) en de Verenigde Arabische Emiraten (inclusief de City Football Group rond Manchester City). Dit geldt des te meer voor het Koninkrijk Saoedi-Arabië, dat sponsor was van het WK voor clubs en de Saoedische journalist Turki al-Jasser op de openingsdag van het toernooi executeerde. Hij werd in 2018 veroordeeld wegens "terrorisme en verraad", hetzelfde jaar dat journalist Jamal Khashoggi in het Saoedische consulaat in Istanbul doormidden werd gezaagd en in zuur werd opgelost.

Weldoener Saoedi-Arabië

Bij het WK voor clubs in de VS kwam Saoedi-Arabië als grote weldoener naar voren. Toen de FIFA problemen had met het toekennen van de tv-rechten, bood DAZN plotseling een miljard dollar. Korte tijd later sloot Saoedi-Arabië zich aan bij DAZN en kreeg het koninkrijk het WK van 2034 digitaal toegekend. Kort voor de start van het toernooi sloot ook het Saoedische staatsinvesteringsfonds PIF zich aan als sponsor van het toernooi. Zoveel toevalligheden.

DAZN zond alle wedstrijden van het toernooi uit achter een betaalmuur. De cijfers zijn niet beschikbaar. De tv-ervaring daarentegen wel. Die komt zeker overeen met wat fans van modern voetbal verwachten. In elke wedstrijd staat in ieder geval de wereld op het spel; er is geen kritiek op het systeem; alles is altijd adembenemend. De hoofdrolspelers zijn gewoon dol op het spel. Spelers en coaches tekenden hun gigantische contracten puur uit liefde voor de volgende uitdaging, voor de volgende stap in hun carrière. En niet voor de € 25 miljoen die de club hen jaarlijks als compensatie betaalt.

Wanneer er wissels plaatsvinden in deze WK-wedstrijden voor clubs, zwijgen de tv-commentatoren en neemt de reclame het over. Ook tijdens de rustpauzes was er commercie. Het zag er somber uit voor de langlopende reclames tijdens topwedstrijden. Als een deur eenmaal open is, gaat hij niet meer dicht.

Ter plaatse hadden de spelers moeite met de soms extreme hitte, en FIFA worstelde met lege stadions. De wereldvoetbalbond was de strijd om de aandacht in de VS aangegaan met veel te hoge prijsverwachtingen. Omdat Europa ook een voorproefje van het toernooi wilde, begonnen de wedstrijden van de soms volkomen onbekende teams rond het middaguur. Het dynamische prijsprincipe, bekend van concerten, verhoogde de aantrekkingskracht niet per se door de geringe vraag. Tegen het einde van het toernooi stroomden de stadions vol. Dat was te verwachten.

Trump gebruikt het Club World Cup voor zijn politieke show

Toen het toernooi begon, bevond Los Angeles, een van de gaststeden, zich in het epicentrum van het conflict tussen de aan Trump gelieerde immigratieautoriteit ICE en het maatschappelijk middenveld. De grillige Amerikaanse president dreigde met de staat van beleg. Het conflict in Los Angeles escaleerde en de invallen van ICE gingen door. Latino's, misschien wel de grootste groep voetbalfans, moesten, en moeten nog steeds, vrezen voor voortdurende invallen. Ook dit dreef niet per se toeschouwers naar de stadions. De Duitse clubvertegenwoordigers verklaarden dat ze in de VS waren om te voetballen, niet om politieke statements te maken. Een legitiem, maar ook (te) simplistisch standpunt.

De clubvertegenwoordigers bleven stil over het deportatiekamp, "Alligator Alcatraz" genaamd, in de moerassen van Florida dat tijdens het toernooi werd geopend. Gianni Infantino in ieder geval niet. Ze waren niet gekomen om hun stem te laten horen in naam van de mensheid. Ze waren gekomen om te spelen en geld te verdienen. De politiek bemoeide zich er slechts mee. Toch bleef het toernooi een zeer politiek karakter hebben.

In de aanloop naar het conflict met Iran nodigde Trump Juventus Turijn uit in het Witte Huis. Infantino was er ook. Ze bleven allemaal rekwisieten voor de politieke show van de tv-persoonlijkheid, die zo nieuwe kijkers trok voor zijn aankondigingen en dreigementen. Het conflict met Iran kwam en ging, maar voetbal bleef een tijdje bestaan. Een nieuw conflict met Iran zal zich waarschijnlijk ook volgend jaar in het voetbal manifesteren. De reisverboden van de Amerikaanse regering gelden ook voor Iran, dat zich al heeft gekwalificeerd voor het WK. Er is een uitzondering voor het WK. Maar is daarop te vertrouwen? Het blijft ook volkomen onduidelijk wat de reisverboden zullen betekenen voor fans van landen die zich nog niet hebben gekwalificeerd. Terwijl in Qatar 2022 een heel land er alles aan leek te doen om het toernooi mogelijk te maken, is voetbal in de VS slechts een vrijetijdsbesteding – met natuurlijk een gigantische wereldwijde vrijetijds- en entertainmentindustrie op de achtergrond.

Ook Duitse clubs speelden mee

Duitsland speelt hierin een grote rol. Het land in het hart van Europa verliest steeds meer aan sportieve relevantie. Daardoor waren de bijdragen van de twee Duitse vertegenwoordigers aan het toernooi verwaarloosbaar. FC Bayern en Borussia Dortmund werden in de kwartfinales uitgeschakeld. Recordkampioen München verloor met Jamal Musiala ook een sleutelspeler.

De blessure van de DFB-ster tegen Paris Saint-Germain blijft het enige memorabele moment, en bovendien een bijzonder kostbaar moment. Borussia Dortmund was er ook bij en was verheugd met meer dan twee miljoen nieuwe fans, zoals sportief directeur Sebastian Kehl trots aankondigde in de krant "SZ". De verwachtingen voor het toernooi waren niet bepaald hooggespannen. De prestaties wisselden. Het geld zat er goed in. Beide teams namen zo'n 50 miljoen dollar mee naar huis. Nationaal was het een nieuwe stap in de richting van het verstevigen van de positie van de competitie.

Wanneer vindt het volgende Club World Cup-toernooi plaats?

Het toernooi was een nieuwe stap richting het einde van de nationale competities zoals we die kennen, ondanks het feit dat de FIFA compensatiebetalingen heeft toegezegd aan de niet-deelnemende clubs en competities. Het volgende WK voor clubs staat nog steeds gepland voor 2029. Er zijn al talloze biedingen. Maar de Britse krant Independent bericht al over de overwegingen voor een nieuwe kalender die het jaar verdeelt in een derde competitie, een derde internationale competitie en een derde internationale wedstrijden.

Misschien is het WK voor clubs wel de eerste aanzet tot een echte wereldwijde Super League, waarin de Saoedische club Al-Hilal week na week kan concurreren met clubs als Real Madrid en Manchester City. Geen van beide clubs is er tot nu toe in geslaagd Neymars voormalige club te verslaan. En misschien, gezien het enorme succes (behalve in Europa!), wordt het toernooi binnenkort om de twee jaar gehouden. Alles is mogelijk.

Toernooi is niet van overdreven belang in Duitsland

Er blijft veel onzeker in deze julidagen van 2025. Maar één ding blijft: de verwijten aan de fans en het publiek door de officials die profiteren van het systeem van het WK voor clubs. BVB-baas Hans-Joachim Watzke viel vooral op en beschuldigde de Duitsers ervan te lijden aan het "Qatar-syndroom". Alles was fantastisch, zei hij, vooral de sfeer, maar in Duitsland staan de mensen steeds kritischer tegenover elkaar.

Watzke vergiste zich echter. Sommigen hadden absoluut niets te klagen over het toernooi, terwijl anderen het gewoon negeerden omdat het zomer was, andere toernooien op tv waren en er soms een pauze was. Ze straften het toernooi van de grootheidswaanzin af met hun desinteresse. Degenen die keken, keken waarschijnlijk omdat ze altijd kijken wanneer hun club speelt of ergens een bal rolt. Maar niemand kan degenen die niet keken, kwalijk nemen. Zelfs de finale bracht het publiek in Duitsland niet onnodig in vervoering.

Donald Trump zal de finale van het WK voor clubs bekijken. Hij is altijd al een liefhebber van voetbal geweest. Tijdens zijn eerste ambtstermijn scoorde hij zelfs een doelpunt in de tuin van het Witte Huis, meldde Infantino in de Trump Tower. Europa zou blij moeten zijn dat deze wedstrijd nu aan anderen toebehoort. Het voetbal dat de afgelopen vier weken is vertoond, is de antithese van een gouden tijdperk; het is gewetenloos en dystopisch. Niet iedereen is er dol op.